تحلیل تطبیقی اصالت بشر از دیدگاه مولانا با اندیشه‌های ژان پل سارتر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 11، دوره 12، شماره 46، مرداد 1397، صفحه 253-271   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

معصومه صادقی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

چکیده

اصالت بشر یا وجود مسأله‌ای فلسفی است که در طول تاریخ زندگی انسان همواره دغدغه فلاسفه و متفکران غرب و شرق بوده است. اگزیستانسیالیست‌های غربی به‌خصوص سارتر بر ماهیت فرامادی و فرامعنوی انسان تأکید داشته وجود را بر ماهیت مقدم می‌دارند؛ حال آنکه ماهیت وجودی انسان در عرفان اسلامی به‌خصوص اندیشه و آثار مولوی به ویژه در «غزلیات شمس» دارای دو بعد مادی و معنوی است که ماهیت یا چیستی­اش بر وجودش تقدم دارد. یافته­های تحقیق که به روش اسنادی و بررسی توصیفی به دست آمده، بر آن است که تفاوت در تعریف ماهیت انسان نزد سارتر و مولانا موجب شده تا اصالت وجود نزد ایشان متمایز باشد. سارتر با رد الهیات، ماهیت وجودی انسان را نهایتاً اخلاقی می­داند که با مرگ پایان می­پذیرد. در مقابل مولوی برای وجود انسان دو ماهیت روحانی و مادی می­شناسد که با خودآگاهی می­تواند با گذر از جهان مادی و رسیدن به دنیای معنوی، به ازلیت و ابدیت دست یابد.

کلیدواژه‌ها

اصالت بشر؛ سارتر؛ مولانا؛ عرفان؛ فلسفه

مراجع

ابن سینا. 1403ق، الاشارات والتنبیهات، شرح نصیرالدین طوسی، شرح الشرح قطب‌الدین‌ رازی، قم: انتشارات بلاغت.

ابن عربی، محی الدین. 1423ق، فصوص الحکم، تعلیقات لابوالعلاء عفیفی، بیروت: دار الکتاب العربی.

استراترن، پُل. 1379ش، آشنایی با سارتر، ترجمه زهرا آرین، تهران: نشر مرکز.

امن‌خانی، عیسی. 1392ش، اگزیستانسیالیسم ادبی، چاپ اوّل، تهران: علمی فرهنگی.

بلخی، مولانا جلال الدین. 1392ش، غزلیات شمس، تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

بلخی، مولانا جلال الدین. 1392ش، مثنوی معنوی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی فرهنگی.

بلخی، مولانا جلال الدین. 1393ش، فیه ما فیه، تهران: معین.

بلکهام، هرولدجان. 1382ش، شش متفکر اگزیستانسیالیست، ترجمه محسن حکیمی، تهران: مرکز.

بهاری، شهریار. 1367ش، انسان شناسی نظری، تهران: نشر دلیل ما.

جعفری، محمدتقی. 1376ش، مولوی و جهان بینی در مکتب‌های شرق و غرب، تهران: بعثت.

خدایار، امیرناصر. 1367ش، ژان پل سارتر، تهران: شرکت سهامی چاپ فرهنگ ایران.   

رجبی، محمود. 1379ش، انسان شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

رحیم­نژاد، سلیم. 1364ش، حدود آزادی انسان از دیدگاه مولوی(جبر و اختیار)، تهران: انتشارات طهوری.

رحیمیان، سعید. 1383ش، مبانی عرفان نظری، تهران: سمت.

سارتر، ژان پل. 1361ش، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی، تهران: مروارید.

سارتر، ژان پل. 1382ش، هستی و نیستی، ترجمه عنایت­الله شکیباپور، تهران: دنیای کتاب.

لافراژ، رنه. 1383ش، اصول فلسفه اگزیستانسیالیسم، ترجمه احمد پزشک‌پور، تهران: شهریار.

نصری، عبدالله. 1376ش، سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتب، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.

نوالی، محمود. 1373ش، فلسفه‌های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی، تبریز: دانشگاه تبریز.

هالینگ، دیل. 1381ش، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران: ققنوس.

 

مقالات

حسن­زاده، صالح. 1389ش، «بحث تطبیقی اگزیستانسیالیسم غربی و اصالت وجود در فلسفه اسلامی»، خردنامه صدرا، ش 44، صص 60-74.

حیدری چناری، یوسف. 1390ش، «انسان‌شناسی واحد در فلسفه و عرفان ابن سینا»، پژوهش‌های اعتقادی و کلامی، ش1، دوره3، صص 53- 79.

محمدی فشارکی، محسن. 1393ش، «تحلیل داستان گدای ساعدی بر اساس اصول مکتب اگزیستانسیالیسم»، فصلنامه متن­پژوهی، دوره18، شماره60، صص 105- 124.