بررسی تطبیقی سیاست مدن در گلستان سعدی و کلیله و دمنه عربی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 12، دوره 12، شماره 46، مرداد 1397، صفحه 275-301   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

جواد کبوتری

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد دهدشت، دانشگاه آزاد اسلامی،‌دهدشت، ایران

چکیده

نویسندگان کتاب‌های «کلیله و دمنه عربی» و «گلستان» هر یک به گونه‌ای در طرح مسأله سیاست مُدُن و آیین حکومت‌داری تأکید ورزیده‌اند. رعایت اصول و موازین اخلاقی در سیاست مدن و آیین حکومت‌داری و کشورداری همچون عدالت، رعیّت‌پروری، رازداری، برقراری امنیت اجتماعی، خردورزی، مشورت و رایزنی در تدبیر مصالح مملکت، اتحاد و یکدلی، قناعت و خرسندی، توجه به قدرت اهورایی و اعتقاد به تقدیر و سرنوشت و ... پیوندی استوار با شیوه شخصی پادشاهان و حاکمان دارد و حتی این امر در منابع تاریخی ایران نیز نمود فراوانی دارد. سعدی در«گلستان» یک باب را به سیرت پادشاهان اختصاص می­دهد و در بقیه باب­ها کم و بیش نکات مهمی را در این زمینه متذکر می­شود. در کتاب «کلیله و دمنه عربی» نیز این امر به گونه­ای دیگر و با زبان حیوانات به شکل نمادین و در هیأت فابل، بازگو می­شود. هر دو نویسنده در صدد یافتن چاره­ای برای رفع مشکلات مردم و دفع ظلم و فساد هستند. نویسندگان هر دو اثر برای رسیدن به الگوی برتر حکومتی، نگرشی اسوه­گرا دارند و برای نشان دادن نمودار عینی آن به آموزه‌های دینی تکیه می­کنند و بر اهتمام به امور دنیا و دین تأکید می‌ورزند. با بررسی دو اثر، این نتیجه حاصل می شود که در هر عصری نه تنها حاکمان بلکه برخی ادیبان هم به عالم سیاست روی آورده­اند و گاهی نقش مشاوران سیاسی حاکمان را ایفا کرده­اند.

کلیدواژه‌ها

سیاست مُدُن؛ ابن مقفع؛ عدل پروری؛ رعیت نوازی

مراجع

قرآن کریم.

نهج­البلاغه.

ابن المقفع، عبدالله. 2010م، کلیله و دمنه، به تصحیح محمد راجی کنّاس، بی‌جا: دار المعرفه.

حلبی، علی اصغر. 1382ش، مبانی اندیشه­های سیاسی در ایران و جهان اسلامی، چاپ اول، تهران: انتشارات زوّار.

دال، رابرت. 1364ش، تجزیه و تحلیل جدید سیاست، ترجمه حسین ظفریان، تهران: انتشارات خرمی.

دهخدا، علی­اکبر. 1389ش، لوح فشرده لغتنامه فارسی، انتشارات دانشگاه تهران.

رامپوری، غیاث الدین. 1363ش، غیاث اللغات، به کوشش دکتر منصور ثروت، تهران: انتشارات امیرکبیر.

سعدی، مصلح الدین. 1366ش، گلستان، به تصحیح محمد خزائلی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات جاویدان.

سعدی، مصلح الدین. 1389ش، کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شریف القرشی، باقر. 1369ش، نظام حکومتی و اداری در اسلام، ترجمه عباسعلی سلطانی، چاپ اول، بی‌جا: بنیاد پژوهش­های اسلامی.

شریفیان، مهدی. 1372ش، سیاست مدن در کلیله و دمنه و مرزبان نامه، نشر اردیبهشت.

شیرودی، مرتضی. 1386ش، جهانی­سازی در عرصه فرهنگ و سیاست، چاپ اوّل، بی‌جا: انتشارات زمزم هدایت- چاپ سپهر.

طبیب ساوجی، علامه میرزا موسی. 1389ش، گنجینه آثار ادیبان و دانشمندان ساوجی(سیاست مُدُن)، محقق محمدحسین اکبری ساوجی، بی‌جا: انتشارات استاد مطهری- چاپ گنج معرفت.

طوسی، خواجه نصیرالدین. 1356ش، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: انتشارات خوارزمی.

عباسی، باختر. 1391ش، بررسی موازین حکمت عملی در کلیله و دمنه و مرزبان­نامه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون.

عزیزی، طاهره. 1385ش، گزیده‌ای از مباحث سیاسی در کلیله و دمنه، بی‌جا: بی‌نا.

فروند، ژولین. 1384ش، سیاست چیست، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: نشر آگه.

قاسمی پطرودی، سید مجید. 1392ش، حکومت دینی(در اندیشه سیاسی توماس آکویناس و امام خمینی(ره))، بی‌جا: مؤسسه چاپ و نشر عروج.

محمدی، محمدرضا. بی‌تا، سیاست در کلیله و دمنه، بی‌جا: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

مرعشی­پور، محمدرضا. 1393ش، ترجمه کلیله و دمنه، تهران: انتشارات نیلوفر.