تجربه‌ی طرد اجتماعی زنان در سکونتگاه‌های غیررسمی (مورد مطالعه: محله‌ی اسلام آباد تهران)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 6، دوره 8، شماره 27، شهریور 1397، صفحه 143-174   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سمیه شالچی¹؛ صفیه قلی زاده²

¹استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

²دانشچوی کارشناسی ارشد مدیریت شهری دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

سکونت‌گاه‌های غیر رسمی امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی است. زنان در این مناطق طرد تشدید یافته‌ای را به لحاظ محرومیت و جنسیت تجربه می‌کنند. طرد اجتماعی به مفهوم گسست پیوندهای میان افراد و جامعه است. مطالعه‌ی طرد اجتماعی زنان ساکن در سکونت‌گاههای غیررسمی، می‌تواند موجب آشکار شدن ابعاد محرومیت و ارائه‌ی تصویر روشن‌تری از این مسأله گردد. هدف پژوهش حاضر مطالعه‌ی تجربه‌ی طرد اجتماعی زنان ساکن در سکونتگاه غیررسمی واقع در منطقه‌ی 2 تهران، با نام محله‌ی اسلام آباد است. این پژوهش از روش‌شناسی کیفی بهره برده و برای جمع‌آوری داده‌ها، از تکنیک مصاحبه‌ی نیمه‌ساختار یافته استفاده کرده است. شیوه‌ی نمونه‌گیری این تحقیق، نمونه‌گیری نظری است. تعداد 24 نفر در این پژوهش شرکت کردند. داده‌ها به شیوه‌ی تحلیل تماتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد، اغلب زنان در این محله از داشتن روابط بین گروهی و فرامحلی محروم هستند. به سبب وجود سبک زندگی سنتی از داشتن مهارت و امکان اشتغال برخوردار نبوده و زیست وابسته‌ای را تجربه می‌کنند. همچنین آنان تجربه‌ی بسیار محدودی از رفت و آمد به سایر نقاط شهری را داشته، آشنایی کمی از تهران دارند. علاوه بر آن به سبب درونی کردن تصویر منفی از محله و داغ ننگ از سکونت در محله احساس شرمساری کرده و روابط خود را با بیرون از محله کاهش داده‌اند. این مسأله همچنین فرصت‌های ازدواج برای دختران را کاهش می‌دهد. تفاوت‌هایی در تجربه‌ی طرد اجتماعی دونسل از زنان در محله وجود دارد؛ زنان نسل دوم علاوه بر طرد از جامعه‌ی بزرگ‌تر، طرد ارادی از اجتماع محلی و احساس نابرابری را نیز تجربه می‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

زنان؛ طرد اجتماعی؛ سکونتگاه های غیررسمی

مراجع

-         آزاد، ارمکی تقی. (1380). مدرنیته‌ی ایرانی: روشنفکران وپارادایم فکری عقب ماندگی در ایران، تهران: انتشارات دفتر مطالعاتی-انتشاراتی اجتماع.

-         آملی، عظیمی، جلال و صادقی. (1394). توانمندسازی و ساماندهی اقتصادی سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهری، تهران: انتشارات آذرخش.

-         بیات، بهرام. (1389). آسیب‌شناسی حاشیه‌نشینی در شهر تهران، تهران: مؤسسه نشر شهر.

-         بلیکی، نورمن. (1384). طراحی پژوهشهای اجتماعی، ترجمه‌ی حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

-         پروین، ستار ؛ اسلامیان، ایوب. (1393). تجربه‌ی زیسته‌ی زنان مبتلا به ویروس اچ‌ آی وی از روابط اجتماعی، زن در توسعه و سیاست، دوره‌ی 12، شماره‌ی 2.

-         پیران، پرویز. (1382). اجتماعات اسکان غیررسمی در ایران: از دنیای زنده‌ی زندگی روزمره تا تحلیل نظری، دانشگاه شهید بهشتی.

-         تاج مزینانی، علی اکبر؛ خرم آبادی، فاطمه. (1395). بررسی مقایسه‌ای زنان و مردان جوان شهرستان نهاوند در ارتباط با میزان و ابعاد (عینی – ذهنی) طرد اجتماعی، فصلنامه‌ی علمی-پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دهم، شماره‌ی 2.

-         سوندرز، پیتر. (1394). نظریه‌ی اجتماعی و مسأله شهری، ترجمه‌ی محمود شارع پور، تهران: انتشارات تیسا.

-         صالحانی، خواجه افسانه؛ اعظم آزاده، منصوره. (1394). تشخص محله و احساس طرد اجتماعی (مطالعه‌ی موردی: شهر پاکدشت)، فصلنامه‌ی علمی –پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پانزدهم، شماره‌ی 59.

-         غفاری، غلامرضا؛ تاج الدین، محمدباقر. (1384). شناسایی مؤلفه‌های محرومیت اجتماعی. فصلنامه‌ی علمی پژوهشی، سال چهارم، شماره‌ی 17.

-         غفاری، غلامرضا. (1383). "تبیین مشارکت اجتماعی –فرهنگی دانشجویان دانشگاه تهران" جامعه‌شناسی ایران، 6(1):98-67.

-         فیروزآبادی، سید احمد و صادقی، علیرضا. (1389). وضعیت طرد اجتماعی زنان فقیر روستایی. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 1(1)، 174-143.

-         فیروزآبادی، سید احمد و صادقی، علیرضا. (1389). مطالعه‌ی ابعاد طرد اجتماعی زنان روستایی سرپرست خانوار در رابطه با وضعیت اشتغال و اقامت. زن در توسعه و سیاست(پژوهش زنان). 8(2)، 114-93.

-         فیروزآبادی، سیداحمد؛ صادقی، علیرضا. (1394). طرد اجتماعی، رویکردی جامعه‌شناختی به محرومیت. تهران: نشر جامعه‌شناسان، چاپ دوم.

-         فلیک، اووه. (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه‌ی هادی جلیلی، تهران: نشر نی.

-         کانبوز،راوی و لین اسکوایر. (1384). تطور درباره فقر، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی در کتاب پیشگامان اقتصاد توسعه: آینده در چشم‌انداز.

-         کلاکی، حسن. (1388). نظریه‌ی بنیادی به مثابه‌ی روش، نامه‌ی پژوهش فرهنگی، سال دهم، دوره‌ی سوم، شماره‌ی ششم.

-         محمد پور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی، ضدروش، منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، تهران: نشر جامعه‌شناسان.

-          Bhalla, A and Lapeyre, F (1997) Social Exclusion: Toward an Analytical and Operation Framwork.Development and Change, No.28

-          Flooten, Tone (2006) Poverty and Social Exclusion : Two Side the same Cion, Fafa.

-          Gore, Charles and José Figueiredo (Eds). 1997. Social Exclusion and Anti-Poverty Policy: ADebate. Research Series, 110. Geneva: International Institute for Labour Studies.

-          Tou ping, ziwei (2015). “ Money or attention? Sex differenceces in reaction to social exclusion”, Peking university: social behavior and personality.

-          Krishnan, lilavat (2015).” Social exclusion, disadvantage and injustice, sage.

-          Narayan, D (1999) Bonds andBridegs: Social Capital and Poverty, World Bank.

-          Narayan.D.Chambers(R). K.shah (M).Petesch (P). (2000), "Voive of the poor, crying out for ghang", oxford university pressfor world bank.

-          Peruzzi Agnese, (2015). From Childhood Deprivation to Adult Social Exclusion: Evidence from the 1970 British Cohort Study, Springer Science+Business Media Dordrecht.