شهر بی‌نشان در اندیشه عبدالوهاب البیاتی و مهدی اخوان ثالث

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 12، شماره 47، آذر 1397، صفحه 109-130   

نویسندگان

اسحق رحمانی¹؛ شیوا متحد²

¹استادیار دانشگاه شیراز

²دانشجوی دکترا

چکیده

شهر آرمانی نمایانگر حقیقتی است دست‌نیافتنی که از گذشته‌های دور همواره در اندیشه‌ انسان وجود داشته و پناهگاه او برای گذر از ناملایمات روزگار و تلخی‌های هستی بوده است. این نامرادی‌ها سبب شده که شاعران معاصر بکوشند در آثار خود دنیایی آرمانی و شایسته‌ زیستن انسان بیافرینند. در این آرمانشهرها کمال مطلوب، دستیابی به نظام و سامانی عقلانی و انسانی است که شر و فساد و سایر خوی‌های تباه‌کننده بدان راه نداشته باشند. پژوهش حاضر، به آفرینش آرمانشهر و متضاد آن پلیدشهر، در اندیشه‌ دو شاعر معاصر ایرانی و عراقی، مهدی اخوان ثالث و عبدالوهاب البیاتی، می‌پردازد. محیط یکسان زندگی دو شاعر، برداشت و واکنشی یکسان را از رویدادهای هستی برای دو شاعر در پی داشته است. اخوان و بیاتی هر دو نگاهی یکسان به پدیده‌ آرمانشهر داشته‌اند و در مقابلش پلیدشهر را نیز تصویر کرده‌اند، اما در پرداختن به این موضوعات تفاوت‌هایی نیز باهم دارند که این پژوهش به شرح این تفاوت‌ها می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

آرمانشهر؛ پلیدشهر؛ انسان آرمانی؛ آزادی؛ اسطوره

مراجع

اخوان ثالث، مهدی. 1363ش، آخر شاهنامه، تهران: مروارید.

اخوان ثالث، مهدی. 1370ش، زمستان، تهران: مروارید.

اخوان ثالث، مهدی. 1376ش، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، چاپ پنجم، تهران: مروارید.

اخوان ثالث، مهدی. 1379ش، ارغنون، چاپ یازدهم، تهران: مروارید.

اخوان ثالث، مهدی. 1379ش، از این اوستا، چاپ یازدهم، تهران: مروارید.

امین‌ مقدسی، ابوالحس. 1386ش، ادبیات تطبیقی، تهران: دانشگاه تهران.

پاپاس، نیکولاس. بی تا، جمهوری افلاطون، ترجـمـه بـهزاد سـبزی، بی‌جا: بی نا(نسخه‌ی پی دی اف).

داد، سیما. 1382ش، فرهنگاصطلاحاتادبی؛واژ‌ه‌نامهمفاهیمواصطلاحاتادبیفارسیواروپایی (تطبیقیوتوضیحی)، تهران: انتشارات مروارید.

غنیمی هلال، محمد. 1373ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه سید مرتضی آیت‌الله زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.

ندا، طه. 1380ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه‌ زهرا خسروی، تهران: فرزان روز.

یاحقی، محمدجعفر. 1375ش، فرهنگاساطیرواشاراتداستانیدرادبیاتفارسی، تهران: سروش.

کتب عربی

ابواحمد، حامد. 1991م، عبدالوهاب البیاتی فی اسبانیا، بـیروت: مؤسـسة العـربیة للدراسات والنشـر.

البیاتی، عبدالوهاب. 1972ش، دیوان، الطبعة الاولی، بیروت: دار العودة.

البیاتی، عبدالوهاب. 1989م/1409ق، ‌بستان عائشة، مصر: دار الشروق.

البیاتی، عبدالوهاب. 1993ش، کنت اشکو الی الحجر، بیروت: مؤسسة العربیة للدراسات والنشر.

البیاتی، عبدالوهاب. 1999ش، ینابیع الشمس(سیرةالشعریة)، الطبعة الاولی، دمشق: دار الفرقد.

الملائکة، نازک صادق. 1962ش، قضایا الشعر المعاصر، الطبعة الاولی، بیروت: دار الملایین.

 

مقالات

ناظمیان، رضا. 1386ش، «بررسی و تحلیل دو شعر «افسانه» از نیما یوشیج و «فی السوق القدیم» از بدر شاکر السیاب»، سخن عشق، بهار و تابستان، شماره 33 و 34، صص 95 تا 102.

ناظمیان، رضا. 1389ش، «زمان در شعر فروغ فرخزاد و نازک الملائکه؛ بررسی تطبیقی دو شعر بعد از تو و افعوان»، مجله ادبیات تطبیقی، بهار، شماره 2، علمی- پژوهشی، صص 207- 220.