تطبیق نوع رفتار با بردگان در خمسه نظامی و رمان «کلبه عمو تُم»

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 5، دوره 12، شماره 47، آذر 1397، صفحه 131-152   

نویسندگان

سعید کریمی قره‌بابا¹؛ ناهید جوان بی‌پروا²؛ حسن حیدرزاده سردرود³

¹عضو هیأت علمی رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز شبستر، شبستر، ایران(استادیار).

²فارغ ‌التحصیل کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز بستان ‌آباد، بستان ‌آباد، ایران

³عضو هیأت علمی رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور بستان ‌آباد، بستان ‌آباد، ایران(استادیار)

چکیده

هدف اصلی این پژوهش کتابخانه‌ای بررسی رفتارهایی است که با بردگان در «خمسه» نظامی و رمان «کلبه عمو تم» نوشته هریت بیچر استو انجام شده است. طرز تلقی و نوع نگاه نظامی و استو به مسأله برده‌داری متأثر از دیدگاه عام‌تر جامعه آنان نسبت به برده‌داری است. با بررسی نوع رفتارهایی که اربابان با بردگان خود داشته‌اند به دو نگاه عام و متفاوت برمی‌خوریم؛ در آمریکای اواخر قرن بیستم بردگان از حداقل حقوق انسانی خود محروم بودند و به فجیع‌ترین شکل ممکن با آنان رفتار می‌شد ولی در «خمسه» نظامی برخوردهای چندان ظالمانه‌ای در قبال بردگان ملاحظه نمی‌شود چراکه بردگان زیر سایه اربابان زندگی راحتی را می‌گذراندند و حتی در مواردی نه‌چندان کم عضوی از خانواده نیز محسوب می‌شدند. در مقابل از چند مورد بی‌لطفی با بردگان نیز در «خمسه» سخن به میان آمده است که نسبت به رفق و مهربانی اربابان بسیار اندک است؛ از جمله این بی‌لطفی‌ها؛ تحقیر بردگان و خشونت علیه آن‌ها است. در رمان «کلبه عمو تم» نیز آزاد کردن بردگان و مهربانی با آن‌ها توسط اربابان بعضاً مجال طرح یافته است که حاکی از وجود انسان‌های وارسته‌ای است که در جامعه آمریکا زندگی می‌کرده‌ و طرفدار الغای بردگی بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

منظومه؛ ایران؛ آمریکا؛ اربابان؛ مهربانی؛ خشونت

مراجع

آزاد، حسن. 1371ش، پشت پرده­های حرمسرا، ارومیه: انتشارات انزلی.

استو، هریت بیچر. 1376ش، کلبه عمو تم، ترجمه منیر جزنی، تهران: امیرکبیر.

استو، هریت بیچر. 1385، کلبه عمو تم، ترجمه محسن سلیمانی، تهران: افق.

پتروشفسکی، ای.پ، بلیایف، ی.آ. 1356ش، سه مقاله درباره بردگی، ترجمه سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.

تراویک، باکنر. 1390ش، تاریخ ادبیات جهان، ترجمه عربعلی رضایی، تهران: فرزان.

جعفری، آسیه. 1383ش، بردگی در ادب پارسی، شیراز: نوید شیراز.

زرّین­کوب، عبدالحسین. 1372ش، پیر گنجه در جست‌وجوی ناکجاآباد، تهران: انتشارات سخن.

ژنس، دومینیک. 1388ش، رمان‌های کلیدی جهان، ترجمه دکتر محمد مجلسی، تهران: دنیای نو.

عسگری حسنکلو، عسگر. 1387ش، نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی، تهران: انتشارات فرزان روز.

عنصر المعالی، کیکاووس بن اسکندر. 1386ش، قابوسنامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

قدیانی، عباس. 1384ش، تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران در دوره ساسانیان، تهران: فرهنگ مکتوب.

کریستن­سن، آرتور امانوئل. 1379ش، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: قصّه‌پرداز.

محمد بن منور میهنی. 1388ش، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، مقدمه، تصحیح و توضیحات از دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات آگاه.

مصباحی‌پور ایرانیان، جمشید. 1358ش، واقعیت اجتماعی و جهان داستان، تهران: انتشارات امیرکبیر.

نظامی گنجه­ای، الیاس بن یوسف. 1378ش، کلیات نظامی گنجوی، جلد اول، مطابق با نسخه تصحیح‌شده استاد وحید دستگردی، به کوشش سعید قانعی، تهران: انتشارات بهزاد.

نوایی، عبدالحسین. 1381ش، اسنادی از خرید و فروش برده، گنجینه اسناد، شماره 47 و 48.

 

مقالات

آریان، حسین و مهدی رضا کمالی بانیانی و محمدعلی نقدی. 1396ش، «بررسی تطبیقی لیلی و مجنون با اصلی و کرم آذربایجان»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال 11، شماره 41، صص 59-81.

رضاپور پرشکوهی، معصومه. 1388ش، «برده‌داری مدرن در فقه و حقوق کیفری»، نشریه نامه الهیات دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، شماره 8، صص 44- 25.

یزدان‌پناه، زهره. 1382ش، «عشق، ایمان، مبارزه؛ نگاهی به رمان کلبه عمو تم»، نشریه ادبیات داستانی، شماره‌ 66 و 67، صص 36- 39.