سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربری های خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت(مطالعه موردی: مناطق شهر مرند)

آمایش محیط

مقاله 1، دوره 11، شماره 43، اسفند 1397، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

اکبر اصغری زمانی^{* 1}؛ شاهین علیزاده زنوزی²؛ رحیم غلامحسینی³

¹(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز)

²(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران)

³(استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز)

چکیده

میزان و چگونگی توزیع کاربری‌ها و خدمات شهری می‌تواند نقش مؤثری در جابه‌جایی فضایی جمعیت و تغییرات جمعیتی در مناطق شهری داشته باشد و از آنجا که یکی از معیارهای توسعه‌ی پایدار شهری توجه به توزیع متوازن جمعیت است، لذا توزیع خدمات و کاربری‌های شهری باید به گونه‌ای باشد که عدالت فضایی را برقرار نماید. در این پژوهش به صورت موردی مناطق شهر مرند در ارتباط با 12 نوع خدمات و کاربری شهری مورد بررسی قرار گرفته است. اهداف این مقاله شامل بررسی توزیع خدمات و کاربری‌ها در بین مناطق شهر مرند و رتبه‌بندی این مناطق بر اساس سرانه‌های موجود و همچنین شناسایی روند تعادل جمعیتی در مناطق شهر و شناخت اثرات توزیع خدمات در بر هم خوردن تعادل جمعیتی مناطق می‌باشد. برای دسترسی به هدف اول از مدل‌های VIKOR و SAW و مدل تلفیقی کپ لند استفاده شده است و برای بررسی هدف دوم مدل اسپیرمن مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد توزیع خدمات و کاربری‌ها در مناطق شهر مرند به صورت متعادل توزیع نشده است و نتایج هر سه مدل ویکور، ساو و مدل کپ لند نشان می‌دهد مناطق 1 و 3 در برخورداری از خدمات رتبه‌های اول و دوم را دارا می‌باشند و منطقه 5 در رتبه آخر قرار دارد و با مقایسه این نتایج با نتایج مدل اسپیرمن مشخص می‌شود ارتباطی بین پراکنش جمعیت و توزیع سرانه‌ها در مناطق شهر مرند وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

خدمات شهری؛ توزیع فضایی؛ عدالت فضایی؛ سرانه؛ شهر مرند  

مراجع

 

1-     اصغرپور، م. 1388. تصمیم‌گیری‌های چند معیاره. چاپ دهم. انتشارات دانشگاه تهران. 234 صفحه.

2-     بحرینی، س ح.1377. فرآیند طراحی شهری. چاپ دوم.  انتشارات دانشگاه تهران. 79 صفحه.

3-     بردی آنامرادنژاد، ر. 1388. مدخلی بر فقر شهری با تأکید فقر مسکن در نقاط شهری کشور. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی. سال اول، شماره سوم. 67-83.

4-     پورطاهری، م. سجاسی قیداری، ق. صادقلو، ط. 1388. سنجش و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک رتبه‌بندی بر اساس تشابه به حل ایده‌آل فازی. فصلنامه پژوهشهای روستایی. سال اول. شماره اول. 1- 13.

5-     پورمحمدی، م. 1387.برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ چهارم .انتشارات سمت. 104 صفحه.

6-   حاتمی نژاد، ح. 1387. تحلیل نابرابری‌های اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی. سال چهارم. شماره 65. 71-85.

7-   خاکپور، ب. 1388. بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد. مجله دانش و توسعه. سال دوم.شماره 27. 182-202.

8-   داداشپور، ه. رستمی، ف.1390. بررسی و تحلیل نحوه‌ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی(مورد، شهر یاسوج) مجلة جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. سال چهارم. شمارة شانزدهم. 171- 198.

9-     رضویان، م.1381. برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ اول.انتشارات منشی. 68 صفحه.

10- شکویى، ح.1375. اندیشه‌هاى نو در فلسفه جغرافیا. تهران. چاپ اول. گیتاشناسى. 143 صفحه.

11- عبدی دانشپور، ز. 1378. تحلیل عدم تعادل فضایی در شهرها، مورد تهران. مجله صفه. سال نهم. شماره بیست و نهم. 37-49.

12- . عزیزی، م.1381. تأسیسات زیربنایی شهری، نگاهی به یک تجربه. مجله شهرداری‌ها. سال چهارم. شماره سی و هفت. 39-51.

13- عطائی، م. 1389. تصمیم‌گیری چند معیاره. چاپ اول. انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.61 صفحه.

14- هادی پور، ح . فرهودی، ر. پور احمد. احمد. 1385. معیارهای مؤثر در مرزبندی نواحی مناطق شهری(منطقه یک شهرداری تهران). فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی. سال پنچم. شماره پنچاه و هفت.93-111.

15- د،‌هاروی. 1379. عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و محمدرضا حائری، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ دوم .تهران.115 صفحه.

16-  وارثی، ح.1387. بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی. نشریه جغرافیا و توسعه. سال دوم. شماره 66، 139-156.

17-  Dufaux, F. (2008), Birth announcement,justice spatial/spatial justice. www.jssj.org.

18-  Kunzmann, K R. (1998). planning for spatial equity in Europe. International Planning Studies 3(1). 101–121.

19-  Pietro, G., Elliott, D., and Gabriell, Y. 2005. A Home in the City, UN Millennum Project, Task Force on Improving the Lives of Slum Dwellers, London

20-  Soja, E.(2006), The city and spatial justice, justice spatial/spatial justice, www.jssj.org.

21-  Jingzhu,W. Xiangyi, L.(2008), The Multiple Attributed Decision-Making VIKOR Method and Its Application, IEEE.

22-  Widner,R. (2003).planning law primer, basics of variances planning commission

23-  journal, number 50.

-