نقش عشق در رسیدن به مقام فنا از دیدگاه مولانا(با تأکید بر مثنوی معنوی)

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 12، شماره 48، اسفند 1397، صفحه 81-102   

نویسندگان

اسماعیل صادقیلر¹؛ پرویز ضیاء شهابی²؛ امیرعباس علی زمانی³

¹دانشجوی دکتری رشته فلسفه هنر، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشیار گروه فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

«مثنوی معنوی» مولوی، متضمّن عمیق‌‌ترین مباحث خداشناسی، هستی ‌شناسی، انسان ‌شناسی و ... است. این کتاب که حاصل جمیع تجارب عارفانه و صوفیانه در سنّت اسلامی است، در حقیقت حکایت یک نوع‌ سفرنامه معنوی و تجربه شخصی است که در ضمنِ یک رشته تعالیم و مفاهیم عرفانی به تصویر کشیده شده است. دو مبحث «عشق» و «فنا» از جمله آن مفاهیمی هستند که مولانا در «مثنوی» به آن‌ها پرداخته است. نوشتار حاضر به شیوه مطالعات کتابخانه‌ای، با هدف بررسی دو مقوله «عشق» و «فنا» با تکیه بر دیدگاه مولانا در «مثنوی معنوی»، نخست به توصیف عشق و فنا، و سپس به تبیین و تحلیل این دو مقوله و یاری‌گریِ «عشق» به سالکِ عارف در رسیدن به مقام فنا از دیدگاه عرفانی مولانا در «مثنوی معنوی» خواهد پرداخت.

کلیدواژه‌ها

عشق؛ سلوک؛ فنا؛ مولانا؛ مثنوی معنوی

مراجع

قرآن کریم.

افلاکی العارفی، شمس الدّین. 1392ش، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، چاپ پنجم، تهران: دنیای کتاب.

جعفری، محمّدتقی. 1387ش، مولوی و جهان‌بینی‌ها، چاپ ششم، تهران: مؤسّسه تدوین و نشر آثار علاّمه جعفری.

دهخدا، علی اکبر. 1373ش، لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

زرین کوب، عبدالحسین. 1374ش، سرّ نی(نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی)، چاپ ششم، تهران: علمی.

زرین کوب، عبدالحسین. 1390ش، پلّه پلّه تا ملاقات خدا، چاپ سی و یکم، تهران: علمی.

زمانی، کریم. 1383ش، میناگرِ عشق(شرح موضوعی مثنوی معنوی)، چاپ دوم، تهران: نشر نی.

زمانی، کریم. 1390- 1387ش، شرح جامع مثنوی، تهران: اطّلاعات.

سجّادی، سیّد جعفر. 1361ش، فرهنگ علوم عقلی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.

سجّادی، سیّد جعفر. 1393ش، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، چاپ دهم، تهران: طهوری.

سعیدی، گُل بابا. 1392ش، فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی، چاپ اول، تهران: زوّار.

شهیدی، سیّد جعفر. 1373ش، شرح مثنوی شریف، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع الزّمان. 1373ش، شرح مثنوی شریف، چاپ ششم، تهران: زوّار.

گولپینارلی، عبدالباقی. 1374ش، نثر و شرح مثنوی شریف، ترجمه به فارسی توفیق سبحانی، چاپ دوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

گولپینارلی، عبدالباقی. 1390ش، مولانا جلال الدّین، زندگانی، فلسفه و آثار، ترجمه توفیق سبحانی، چاپ دوم، تهران: نشر پارسه.

مولوی، جلال الدّین محمّد. 1390ش، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، چاپ پنجم، تهران: هرمس.

نیکلسون، رینولد الّین. 1374ش، تصوّف اسلامی و رابطه انسان و خدا، ترجمه محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران: سخن.

همایی، جلال الدّین. 1376ش، مولوی نامه، چاپ نهم، تهران: مؤسّسه نشر هما.

 

مقالات

کاکایی، قاسم و بحرانی، اشکان. 1390ش، «فنای صفاتی از دیدگاه مولانا و مایستر اکهارت»، نشریه مطالعات اسلامی- فلسفه و کلام، شماره 86.

ماهینی، انسیّه و دیگران. 1393ش، «خودفراموشی در بستر از خودبیگانگی با تکیه بر دیدگاه مولوی»، پژوهشنامه اخلاق، شماره 23.