تبیین ضرورت تاب آوری پویا در طرح‌های آمایش سرزمینی رهیافتی در جهت انعطاف پذیری اقتصاد منطقه‌ای (نمونه مورد مطالعه: استان خراسان جنوبی)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 5، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 42، اردیبهشت 1398، صفحه 71-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمد اسکندری ثانی^{* 1}؛ محبوبه فلاح²

¹استادیار گروه جغرافیای دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

²دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

چکیده
مبنای نظری و فکری این مقاله، براساس نظریه آدام رز (2009) شکل گرفته است که در آن تاب آوری و انعطاف پذیری اقتصاد منطقه‌ای را در دو دسته عمده تقسیم بندی می‌کند. نخست تاب آوری اقتصادی ایستا (Static Economic Resilience) و دوم تاب آوری اقتصادی پویا (Dynamic Economic Resilience). استان خراسان جنوبی با توجه به شاخص‌های توسعه انسانی و فناوری و وجود مخاطرات فرامرزی از قبیل ناآرامی‌های افغانستان و مخاطرات طبیعی همچون خشکسالی های پیاپی به نظر می‌رسد بیشتر از سایر استان‌های کشور در معرض آسیب‌ها، شوک‌ها و بحران‌ها قرار دارد به طوری که اقتصاد محلی، شهری و منطقه‌ای استان به شدت شکننده می‌باشد. با توجه به این ضروریات، این پژوهش توجه به اهمیت تاب آوری را در طرح آمایش سرزمین استان خراسان جنوبی مورد تاکید قرار می‌دهد و سؤال اصلی تحقیق را بر این منوال پی ریزی می‌کند که با توجه به در نظر گرفتن اصل تاب آوری در تهیه طرح آمایش سرزمین استان خراسان جنوبی، مهم‌ترین مزیت‌های توجه به تاب آوری پویا را برای توسعه فضایی پایدار استان در بخش‌های مختلف بیان نماید. روش شناسی: رویکرد حاکم بر این مقاله از منظر روش توصیفی ـ تحلیلی و از نظر نوع کاربردی ـ توسعه‌ای می‌باشد. در گام نخست به مطالعه ادبیات و مبانی نظری و فکری موجود در این زمینه پرداخته شد. در گام بعدی مهم‌ترین پیشران‌های توسعه خراسان جنوبی براساس طرح آمایش سرزمینی مورد مداقه قرار گرفت که براساس دسته بندی‌های تاب آوری مورد سنجش قرار گرفتند. پیشران‌های توسعه در استان براساس روش دلفی و با استفاده از متخصصان دردسترس مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. بحث و نتیجه گیری: جهت گیری‌های توسعه استان خراسان جنوبی عمدتاً بر پایه استخراج معادن و تولید و صادرات محصولات کشاورزی تمرکز دارد و پیش ران‌های مهم این بخش‌ها عمدتاً بر پایه مواردی نظیر سرمایه گذاری خارجی، ارتقاء صادرات و یا بهبود زیرساختها قرار دارد که با توجه به وجود تحریم‌های اقتصادی بین المللی این موارد در ارتباط مستقیم با شوک‌ها و مخاطرات قرار دارد. اصولاً هر نوع توسعه‌ای نیازمند توجه به نیازهای محلی و بومی است و این مسئله بویژه در مناطقی همچون خراسان جنوبی که با مشکلاتی نظیر خشکسالی و کمبود منابع مواجه است، دارای اهمیت بیشتری می‌باشد. بدون مشارکت مردم محلی زمینه برای آلودگی‌های زیست محیطی و عدم وجود آب برای ادامه­ی زندگی مهیا می‌شود. این رویه سبب خواهد شد که نواحی مرزی و روستایی به شدت جمعیت خود را از دست بدهند. اکنون این مسئله برای شهرستان نهبندان و جنوب استان صدق می‌نماید. براین اساس این پژوهش با رویکرد تاب آوری پویا و اجتماع محور در صدد است که پیشنهاد توسعه­ی تجارت خارجی، مشاغل دانش بنیان و تکمیل زنجیره­ی ارزش را برای محصولات و تولیدات استان مطرح نماید.

Abstract
This research is based on Rose Adam theory in which Resilience and flexibility divided in two parts: Static Economic Resilience and Dynamic Economic Resilience. Indexes of HDI, technology, drought and cross- border threats in South Khorasan province demonstrates this province is more vulnerable than other provinces in Iran causing fragile local, urban and regional economy in this province. This research is conducted for examination of necessity of resilience in South Khorasan territorial Planning and try to this question that what is the most important advantages of considering Dynamic Economic Resilience in territorial Planning of south Khorasan provinces. The approach taken by this paper is descriptive-analytical and application-oriented development. In the first step literature and theoretical and intellectual foundations in this field has been studied. In the next step, The most important drivers of south Khorasan province’ development recognized according to territorial Plan of that province has been evaluated based on resiliency categories. Drivers of province’s development has been examined using Delphi method via available experts. Result & Discussion: This research revealed that orientation of development in south Khorasan province is based on mining and farm production and export and main drivers of these sectors are mainly based on things like foreign investment, export promotion or infrastructure improvement that given the existence of international economic sanctions, these cases are directly linked to shocks and dangers. Basically, any kind of development requires attention to local and indigenous needs, and this issue is even more important, especially in areas such as South Khorasan, facing problems like drought and resource shortages. Without the participation of local people, there are grounds for environmental pollution and lack of water for life. This process will cause the border areas and rural areas to lose their populations. Now this applies to the Nehbandan and Southern provinces of the province. the research, based on a dynamic and community-based approach, seeks to propose the development of foreign trade, knowledge based businesses, and the completion of a value chain for products and products of the province.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: آمایش سرزمین؛ انعطاف پذیری اقتصاد منطقه‌ای؛ تاب اوری پویا؛ خراسان جنوبی

مراجع

References

Angeon, V. & Bates, S. (2015). Reviewing Composite Vulnerability and Resilience Indexes: A Sustainable Approach and Application. World Development, 72, 140-162.

Bastaminia, A. Rezaei, M. R. Dastoorpoor, M. (2017) Identification and evaluation of the components and factors affecting social and economic resilience in city of Rudbar, Iran, International Journal of Disaster Risk Reduction, 22, 269-280. doi: https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.01.020

Bates, S., Angeon, V. & Ainouche, A. (2014). The Pentagon of Vulnerability and Resilience: A Methodological Proposal in Development Economics by Using Graph Theory. Economic Modelling, 42, 445-453.

Boorman, J., Fajgenbaum, J., Ferhani, H., Bhaskaran, M., Arnold, D. & Kohli, H. A. (2013). The Centennial Resilience Index: Measuring Countries Resilience To Shock. Global Journal of Emerging Market Economies, 5 (2), 57-98.

Boschma, R. (2004), ‘Competitiveness of regions from an evolutionary perspective’, Regional Studies, 38 (9), 1001–14.

Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N. & Vella, S. (2008). Economic Vulnerability and Resilience, Concepts and Measurements. Research Paper No. 2008/55.

Ghiasvand, A. Abdolshah, F. (2016). Economical Resilience Indexes, Trend quarterly, 22, (71), 79-106.

Hallegatte, S. (2014). Economic Resilience: Definition and Measurement. Policy Research Working Paper;No. 6852. World Bank, Washington, DC. ©

Martin (2011), Regional economic resilience, hysteresis and recessionary shocks, Journal of Economic Geography.

Marusen, A. (2008) Human versus Physical capital: Government s roe in regional development, in martinez-vazquez, J. and vaillancourt, F., Pubic policy for regional development, Routledge.

Pant, R., Barker, K., & Zobel, C. W. (2014). Static and dynamic metrics of economic resilience for interdependent infrastructure and industry sectors. Reliability Engineering & System Safety, 125, 92-102. doi:https://doi.org/10.1016/j.ress.2013.09.007.

Peighami, A. Sami nasab, M. and Soleimani, Y. (2016) Resilience in common literature,scientific and theoretical basics, Department of economical study in Imam Sadigh university. [In Persian]

Rose, Adam Z., "Economic Resilience to Disasters" (2009). Published Articles & Papers. Paper 75. http://research.create.usc.edu/published_papers/75.

Sarafi, M. (2005), capacity and development, Journal of Iranian Geographic association, Second year, 3, autumn and winter, 52- 56. [In Persian]

Spatial planning study of South Khorasan province (2017) Planing and budjet organization of South Khorasan province Reports. [In Persian]

World Bank. (2010) Croatia Social Impact of the Crisis and Building Resilience,Human Development Sector Unit,Europe and Central Asia Region.

Wei, X. Adam, R. Shantong, L. Jianwu, N. & Tariq, A. (2018). Dynamic Economic Resilience and Economic Recovery from Disasters: A Quantitative Assessment, doi: 10.1111/risa.12948.

World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/18341 License: CC BY 3.0 IGO.”