خوانش فرهنگی از گفت‌وگوی بینادینی در ایران؛ یک مطالعه کیفی

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 13، شماره 35، شهریور 1397، صفحه 9-40   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

مجید جعفریان^{* 1}؛ حسن بشیر²؛ سید جواد میری³

¹دکترای دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

²استاد جامعه شناسی ارتباطات بین المللی، دانشگاه امام صادق (ع)

³دانشیارجامعه شناسی و مطالعات ادیان، پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

ایرانِ پس از انقلاب تجربه‌های گوناگونی را در عرصه‌های مختلف از سرگذارنده است. از تجربه‌های مهمی­ که بیشتر در حوزه‌های نخبگانی مطرح بوده، گفت‌وگوهایی است که نه در عرصه سیاسی بلکه با رویکردی دینی و در قالب‌های سازمانی و آکادمیک با رویگردی دینی رقم خورده است. این پژوهش براساس روش تحلیل مضمون می‌کوشد با تمرکز بر دانش و تجربه کنشگران به فهم و تفسیر فرهنگی آنها از گفت‌وگوی بینادینی پرداخته و آن را به گونه‌ای روشمند سامان دهد. بدین‌منظور، داده‌های میدانی به روش هدفمند و در مصاحبه نیم‌ساخت‌یافته با 15 نفر از کنشگران این عرصه گردآوری شد. در تحلیل مضامین برآمده از گفتارها مشخص شد به لحاظ فرهنگی، دیگری یک سوژه است و نه یک ابژه و نوعی این همانی بین من و دیگری برقرار است. گفت‌وگو نقشی هویت‌ساز داشته، جامعه‌پذیرکردن آن امری ضروری و مهمترین عامل برای تقویت مداری اجتماعی است. این رویکرد، با اتخاذ نگاهی انسان‌شناختی در گفت‌وگو با دیگری دینی اصالت را به دیگری داده و توجه به کرامت، برابری‌ حقوق و ارزش‌های مشترک را مهمترین عواملی می‌داند که به یکی‌شدن من و دیگری با محوریت مرجعیت‌پذیری انسانی کمک خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

خوانش فرهنگی؛ دیگری دینی؛ گفت‌وگوی بینادینی؛ تحلیل مضمون؛ ایران

مراجع

 

اخوان، مهدی (1391). واقع‌گرایی انتقادی و ناواقع‌گرایی ارجاعی، ماهنامه زمانه، (25 و 26) ، 40 - 43.

بهشتی، محمدرضا (1393). صلح و حقیقت در گفت‌وگوی ادیان ، مجله چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی، (13) ، 30- 33.

جعفریان، رسول، صدیقی، مریم (1395). از دربند تا قطیف: گزارشی از گفتگوهای مسیحی - اسلامی در دوره صفوی و قاجاری (به ضمیمه 5 رساله)، تهران، انتشارات علم.

جعفریان، مجید، مسجدجامعی، محمد(1394). رویکردهای نظری به گفت‌وگوی دینی، مجله الهیات تطبیقی،(13) ، 120 تا 150.

حاجی حسینی، مرتضی، نوری، محمد (1386).گفت‌وگوی ادیان: مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت پروفسور فلاطوری، اصفهان، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

خسروپناه، عبدالحسین (1384).  فرایند ظهور و بسط نظریه پلورالیستی و تهافت‌های آن، نشریه قبسات، (37)10، 121 تا 136.

داوری اردکانی، رضا (1384). شرایط امکان دیالوگ بین ادیان، نامه فرهنگ، (56)، 154 تا 159.

درخشه، جلال و دیگران (1394). تحلیل مضمونی اعتماد در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، فصلنامه جستارهای سیاسی، (3)6، 53 تا 72.

سویدلر، لئونارد (1382). عصر گفت‌وگوی جهانی، ترجمه هوشنگ رهنما، مجله اخبار ادیان، (6 ) ، 56- 59

سویدلر، لئونارد (1393). گفت‌وگو چیست، ترجمه مهدی صالحی و احمد مقری، مجله هفت آسمان، (63 -  64)، 173- 196.

شارپ، اریک (1384). گفت‌وگوی ادیان، ترجمه غلامرضا اکرمی، مجله اخبار ادیان، (17)، 33-37.

صادقی رشاد، علی‌اکبر (1388).گفت‌وگوی بینادینی؛ اهداف و آفات، نامه الهیات،(6) ، 29- 36.

عباسی، شهاب الدین (1386).  پل نیتر؛ منادی گفت و گوی ادیان در جهان محنت آلود، اخبار ادیان شماره ۲۲.

عباسی، شهاب الدین (1385). شناخت: صلح در سایه گفت‌وگو: مروری بر آراء هانس کونگ، متأله معاصر آلمانی، مجله اخبار ادیان، (19) ، 34 تا 35.

عیوضی، حیدر(1394). صفاخانه اصفهان در گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت، قم، نشر ادیان.

فورشت، اینگر، رپستاد، پل(1394). درآمدی بر جامعه‌شناسی دین: نظریه‌های کلاسیک و معاصر، ترجمه مجید جعفریان، قم: نشر ادیان.

مجموعه نویسندگان (1384). سنت گفت‌وگو و مناظره با ادیان و مذاهب، قم، حوزه علمیه قم.

مسجدجامعی، محمد (1389). گفت‌وگوی دینی-گفت‌وگوی تمدنی: اسلام و مسیحیت در دوران‌جدید، تهران، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مقری، احمد و دیگران (1394). گفت‌وگوی ادیان و مساله «دیگری دینی» در الهیات ناظر به ادیان، مجله پژوهش‌های ادیانی، (13)، 89 - 104،.

هادوی، حسین (1382). بررسی نظریه چارلز تیلور پیرامون مسئله هویت و گوناگونی فرهنگ در عصر مدرن، مجله علوم سیاسی دانشگاه کرج، (6)، 133-148.

Abu-Nimer, Mohammed (2002).The Miracles of Transformation Through Interfaith Dialogue:Are you a Believer? In Interfaith Dialogue and Peacebuilding, ed. David R. Smock.Washington,DC: United States Institute of Peace Press.

Abu-Nimer, Mohammed (2001). Conflict Resolution, Culture, and Religion: Toward a Training Model of Interreligious Peacebuilding.

Abu-Nimer , Mohammed, Amal I, Khoury & Emily ,Welty (2007). Unity in Diversity: Interfaith Dialogue in the Middle East . Washington, DC : United States Institute of Peace Press.

Hick, John (1998). Truth and Dialogue: The Relationship between World Religions, London: on Pres.

Kung, Hans & Moltmann, Jurgen (1986). Christianity Among World Religions, Concilum, no. 183, Edinburgh: T. T. Clarke.

Littl, David & Scoot, Appleby (2004). A Moment of Opportunity? The Pomise of Religious Peacebuilding in an Era of Religious and Ethnic Coflict, in Religion and Peacebuilding, eds. H. Coward & G.S. Smith. Albany, NY: State University of New York Press.

Moyzes, Paul & Swidler, Leonar (1990). Christian Mission and Interreligious Dialogue, Lewiston,NY: The Edwin Mellen Press.

Panikkar ,Raimon (1999) .The_Intrareligious_Dialogue (BookFi.org), published by Paulist press, Mahwah, New Jersey.

Sampson, Cynthia­ (1997). Religion and Peace Building in Peacenaking in International Conflict: Methods and Techniques. Eds. W.Zartman and L. Rasmussen. Washington, DC: United States Institute of Peace press.

Smith­,Wilfred Cantwell (1981(.Towards a World Theology: Faith and the Comparative History of Religion.

Stirling-Attride,J (2001). An Analytic Tool for Qualitative :Networks Thematic: Research Qualitative , Research, 405–385.