ﻣﻘﺪﻣﻪ:
دﻧﺪان دارای دو ﻧﺎﺣﻴﻪ آﻧﺎﺗﻮﻣﻴﻚ اﺻﻠﻲ ﺗﺎج در ﺑﺎﻻی ﻟﺜﻪ و رﻳﺸﻪ در ﺣﻔﺮه آﻟﻮﻳﻮل اﺳﺘﺨﻮاﻧﻲ اﺳﺖ. ﭘﺎﻟﭗ ﻓﻀﺎی ﻣﺮﻛﺰی دﻧﺪان اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ
ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺎج و رﻳﺸﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﺷﻜﻞ و اﻧﺪازه ﺳﻄﺢ دﻧﺪان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺷﻜﻞ و اﻧﺪازه ﭘﺎﻟﭗ اﺳﺖ. آﻧﺎﺗﻮﻣﻲ ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ
ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﻦ اﻧﻮاع دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﻦ دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. اﮔﺮ ﭼﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻛﺎﻧﺎل در ﻫﺮ رﻳﺸﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،
ﺑﻌﻀﻲ از رﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﻛﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺰ ﻣﺘﻔﺎوت دارﻧﺪ. درک و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی آﻧﺎﺗﻮﻣﻲ ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎز درﻣﺎن ﻛﺎﻧﺎل
رﻳﺸﻪ اﺳﺖ. ﺑﺎرﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺎﻧﺎل ﺗﻨﮕﻪ آﭘﻴﻜﺎل ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد، اﻣﺎ وﺟﻮد ﺗﻨﮕﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ در ﺗﻤﺎم دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه
ﻧﻴﺴﺖ. ﭘﺎﻛﺴﺎزی، ﺷﻜﻞ دﻫﻲ و ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ ﺑﺮای اﺟﺘﻨﺎب از آﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎی ﭘﺮﻳĤﭘﻴﻜﺎل ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺤﺪوده ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ ﺑﺎﺷﺪ. از
اﻳﻦ رو ﺗﻨﮕﻪ آﭘﻴﻜﺎل از ﻧﻈﺮ ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ. ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﻮل رﻳﺸﻪ و ﻃﻮل ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺎده ﺳﺎزی ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
رادﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ و آﭘﻜﺴﻴﺎﺑﻬﺎی اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻃﻮل دﻧﺪان ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﭘﺎﻟﭗ ﻗﺴﻤﺖ زﻧﺪه ﺑﺎﻓﺖ دﻧﺪان اﺳﺖ ﻛﻪ از
ﺑﺎﻓﺖ ﻫﻤﺒﻨﺪی اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و وﻇﻴﻔﻪ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ، ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻣﻮاد ﻣﻐﺬی ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﺧﻮد و ﺳﺎﺧﺖ ﻋﺎج را ﺑﺮﻋﻬﺪه
دارد. اﻋﺼﺎب ﭘﺎﻟﭗ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﻓﺖ ﭘﺎﻟﭗ ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳﻜﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻴﻨﺎ ﻳﺎ ﻋﺎج ﺑﻪ آن ﻣﻴﺮﺳﺪ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ. ﺗﻬﺪﻳﺪ اﺻﻠﻲ
ﺑﺮای ﭘﺎﻟﭗ دﻧﺪان ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ دﻧﺪان اﺳﺖ اﻣﺎ از اﻧﺠﺎﻳﻴﻜﻪ در داﻣﻬﺎی ﻛﻮﭼﻚ آﺳﻴﺒﻬﺎی ﺿﺮﺑﻪ ای و ﺷﻜﺴﺘﮕﻴﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ رخ ﻣﻲ
دﻫﻨﺪ، اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در راس ﻋﻠﻞ آﺳﻴﺐ ﭘﺎﻟﭙﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﻋﻮارﺿﻴﻜﻪ در ﺣﻴﻦ اﻗﺪاﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ
ﺣﺮارت و آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از دﻻﻳﻞ آﺳﻴﺐ ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ای ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮ ده ﺳﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ارﺟﺎع
داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﻳﻚ ﺳﮓ دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎری اﻧﺪودﻧﺘﻴﻚ ﺑﻮده و ﻛﺎﻧﺪﻳﺪای درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
٢
ﻫﺪف در درﻣﺎن رﻳﺸﻪ:
ﻫﺪف از درﻣﺎن رﻳﺸﻪ درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﺎﻟﭗ و اﻃﺮاف رﻳﺸﻪ ای (Periapical) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در ﻣﻮارد اﻟﺘﻬﺎﺑﻲ ﭘﺎﻟﭗ
(Pulpitis)، ﻫﺪف ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻛﺎﻧﺎل و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﺪ ﺿﺪ آب ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺑﺮداﺷﺖ ﻋﺎری از ﻣﻴﻜﺮوب ﺑﺎﻓﺘﻬﺎی ﭘﺎﻟﭙﻲ و ﭘﺮﻛﺮدن
ﻛﺎﻧﺎل دﻧﺪان ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در ﻣﻮارد ﭘﺮﻳﻮدﻧﺘﻴﻚ رﻳﺸﻪ ای، ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﺗﺮﻣﻴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺬف ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻔﻮﻧﺖ در ﻛﺎﻧﺎل ﭘﺎﻟﭙﻲ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﻋﻮد
ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد ﭘﺎﻛﺴﺎزی (Cleaning) از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎی اورﮔﺎﻧﻴﻚ و ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎ، ﺷﻜﻞ دﻫﻲ ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ﺑﻪ
ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻪ از ﻧﺸﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رﻳﺸﻪ و ﺗﺎج ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻛﻨﺪ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد. ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ در ﺿﺪ ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻀﺎی
ﭘﺎﻟﭗ آﻣﺎده ﺳﺎزی ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ-ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﺎﻧﺎل (Chemomechanical) ﻳﻌﻨﻲ ادﻏﺎﻣﻲ از آﻣﺎده ﺳﺎزی ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺷﺴﺘﺸﻮی آﻧﺘﻲ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎل
ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﻪ اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ روی اﺑﺰارﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎ ﻣﻲ ﭘﺮدازد.
اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮﻧﻬﺎ:
راﻳﺠﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد درﻣﺎن رﻳﺸﻪ در دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺷﻜﺴﺘﻪ اﺳﺖ. در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻧﻮک ﺗﺎج دﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻴﻤﺎر ﻛﺎﻧﺪﻳﺪای
ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻧﺪودﻧﺘﻴﻚ اﺳﺖ. ﮔﺮﺑﻪ ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺘﻌﺪ اﻳﺠﺎد آﺑﺴﻪ ﻫﺎی دﻧﺪاﻧﻲ در دﻧﺪان ﻧﻴﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﻓﻀﺎی ﭘﺎﻟﭗ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺖ
ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻧﻮک ﺗﺎج ﻣﻲ رﺳﺪ. در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ در ﻧﻮک ﺗﺎج دﻧﺪان ﻣﻮﺟﺐ آﺷﻜﺎر ﺷﺪن ﭘﺎﻟﭗ ﻣﻲ ﺷﻮد. آﺑﺴﻪ ﻫﺎی ﻣﺰﻣﻦ در
ﮔﺮﺑﻪ ﻫﺎ در دﻧﺪان ﻧﻴﺶ ﺑﺴﻴﺎر راﻳﺞ اﺳﺖ. ﺗﻤﺎم ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎی دﻧﺪان ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻋﺼﺐ ﻛﺸﻲ، ﻛﺸﻴﺪن دﻧﺪان و ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮل از ﻧﺰدﻳﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
دﻧﺪان ﺳﺎﻳﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﺎ روﻛﺶ ﺗﺎج ﻗﻬﻮه ای رﻧﮓ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ اﺗﺎﻗﻚ ﭘﺎﻟﭗ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ادﻧﺘﻮﺑﻼﺳﺘﻬﺎ ﺑﺎ دﻧﺘﻴﻦ
ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﮔﺎﻫﻲ دﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دارای ﺑﻴﻤﺎری ﭘﺮی آﭘﻴﻜﺎل ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ رادﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻗﺎﺑﻞ
ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺖ.
اﻧﻮاع روﺷﻬﺎی درﻣﺎن رﻳﺸﻪ:
Pulpotomy : درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﺑﻪ روش ﭘﺎﻟﭙﻮﺗﻮﻣﻲ
اﻳﻦ روش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺮای درﻣﺎن ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ اﺳﺖ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﺷﻜﺎر ﺷﺪن ﭘﺎﻟﭗ ﻧﺎﺷﻲ از آﺳﻴﺐ ﺑﻪ دﻧﺪان در دﻧﺪاﻧﻬﺎی داﻳﻤﻲ ﺟﻮان ﻳﺎ
دﻧﺪان ﺷﻴﺮی اﺗﻔﺎق ﺑﻴﻔﺘﺪ. در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﻟﻢ، زﻧﺪه و ﻳﺎ دارای اﻟﺘﻬﺎب ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ روش ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ
آﺳﻴﺐ دﻳﺪه و ﻣﻠﺘﻬﺐ ﻣﻮاد ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪه در ﺗﺨﻔﻴﻒ اﻟﺘﻬﺎب و ﺑﺎزﺳﺎزی ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺎﻟﭗ ﻣﺎﻧﻨﺪ MTA ﻳﺎ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﻛﻠﺴﻴﻢ در روی ﻛﺎﻧﺎل
ﻛﺎرﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﺎج دﻧﺪان ﺑﺎزﺳﺎزی و ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﮔﺎه ﺗﺎ 2 ﻫﻔﺘﻪ ﭘﺲ از آﺳﻴﺐ ﻧﻴﺰ در ﺻﻮرت ﺗﺎﻳﻴﺪ زﻧﺪه ﺑﻮدن ﭘﺎﻟﭗ ﻣﻲ ﺗﻮان از
اﻳﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد.
Conventional root canal : درﻣﺎن رﻳﺸﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد
ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻦ ﻧﻮع از درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﻛﻞ ﭘﺎﻟﭗ دﻧﺪان از ﻛﺎﻧﺎل ﭘﺎﻟﭙﻲ ﭘﺎﻛﺴﺎزی ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ روش Pulpectomy اﺗﻼق ﻣﻲ
ﮔﺮدد. در اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ ﻛﺎﻧﺎل ﭘﺎﻟﭗ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮرﻣﻮﮔﺮﻳﺪ (Crown to apex) رﻫﻴﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﻤﺎم ﭘﺎﻟﭗ از ﻣﺤﻞ اﻳﺠﺎد ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ
ﻛﻤﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﺣﻔﺮه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ روش در دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺑﺎﻟﻐﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮد داردﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ داده، ﺑﺎﻓﺖ درون ﻛﺎﻧﺎل آن ﻣﺮده
ﻳﺎ آﻟﻮده و ﻋﻔﻮﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. در دام ﺑﺎﻟﻎ ﻋﻔﻮﻧﻲ ﺷﺪن ﭘﺲ از 48 ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮوز آﺳﻴﺐ از ﻗﺒﻴﻞ ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ. در دام ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ
٣
ﻋﻔﻮﻧﻲ ﺷﺪن ﻛﺎﻧﺎل ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از 2 ﻫﻔﺘﻪ ﭘﺎﻟﭗ آﻟﻮده ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻮدن اﻳﻦ روش از درﻣﺎن رﻳﺸﻪ،
ﺣﺘﻲ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﻀﻢ ﺷﺪه در اﻃﺮاف آﭘﻜﺲ رﻳﺸﻪ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺎزﺳﺎزی ﻣﻲ ﺷﻮد.
اﺑﺰار و ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در درﻣﺎن رﻳﺸﻪ:
ﺷﺎﻣﻞ اﺑﺰاری اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﭘﺎﻛﺴﺎزی ﻛﺎﻧﺎل از ﭘﺎﻟﭗ دﻧﺪان از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺮوچ، اﻧﻮاع ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ و رﻳﻤﺮﻫﺎ، ﺳﻮزﻧﻬﺎی ﺷﺴﺘﺸﻮی ﻛﺎﻧﺎل، ﭘﻼﮔﺮ، ﻗﻠﻢ
ﭘﺎﻧﺴﻤﺎن، اﺳﻠﺐ و اﺳﭙﺮﻳﺪر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮادی ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﺴﺘﺸﻮی ﻛﺎﻧﺎل از
ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺮم ﺷﺴﺘﺸﻮ، ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳﺖ ﺳﺪﻳﻢ و EDTA ﻛﻪ و ﮔﻮﺗﺎ ﭘﺮﻛﺎ، ﺳﻴﻠﺮ و ﺳﻤﺎﻧﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎل ﭘﺲ از ﺷﻜﻠﺪﻫﻲ
ﻛﺎﻧﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺗﻜﻨﻴﻚ:
در روش ﻣﻌﻤﻮل درﻣﺎن اﻧﺪودﻧﺘﻴﻚ ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد:
1- اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪای ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮای درﻣﺎن رﻳﺸﻪ :
اﻳﻦ ﻣﻮرد در ﻗﺴﻤﺖ اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮﻧﻬﺎی درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪ.
2- ﺗﻬﻴﻪ ﺣﻔﺮه دﺳﺘﺮﺳﻲ:
در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﺎج دﻧﺪان ﻳﺎ از ﻣﺤﻞ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه اﻗﺪام ﺑﻪ آﺷﻜﺎرﺳﺎزی اﺗﺎﻗﻚ ﭘﺎﻟﭗ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﻬﻴﻪ رادﻳﻮﮔﺮاف از دﻧﺪان آﺳﻴﺐ دﻳﺪه
ﭘﻴﺶ از ﻃﺮح درﻣﺎن ﺿﺮوری اﺳﺖ. در ﭘﺎﻟﭙﻜﺘﻮﻣﻲ اﺑﺘﺪا ﺣﻔﺮه ای ﺟﻬﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺎل ﭘﺎﻟﭗ دﻧﺪان ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻬﺖ و
اﻣﺘﺪاد رﻳﺸﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﺣﻔﺮه ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﻫﺎی ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. در دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺗﻚ رﻳﺸﻪ ای ﻳﻚ
ﺣﻔﺮه و در دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﭼﻨﺪ رﻳﺸﻪ ای ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻛﺎﻧﺎل از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه رادﻳﻮﮔﺮاف ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺣﻔﺮه دﺳﺘﺮﺳﻲ در ﺗﺎج دﻧﺪان
اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺳﻮﻧﺪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﺗﺎﻗﻚ ﭘﺎﻟﭗ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد.
3- ﭘﺎﻛﺴﺎزی ﻛﺎﻧﺎل:
در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﻳﻠﻬﺎی ﻧﻮع K -ﻛﻪ در اﻧﺪازه ﻫﺎی ﻋﺮﺿﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﺴﺮی از ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ از 10 اﻟﻲ 90 در رﻧﮕﻬﺎی
ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ- ﺑﺎ ﻧﻮع ﺣﺮﻛﺖ درﻳﻠﻲ (Drilling) و ﻳﺎ ﻛﻮک ﻛﺮدن ﺳﺎﻋﺖ(Watch winding) اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ
و ﭘﺎﻛﺴﺎزی ﭘﺎﻟﭗ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﻴﺶ از آن ﻃﻮل ﻛﺎر ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺑﺎرﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﻳﻞ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﺎﻳﺰ 15 ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﻃﻮل ﻛﺎر
ﻋﺒﺎرت از ﻓﺎﺻﻠﻪ راس اﺗﺎﻗﻚ ﭘﺎﻟﭗ ﺗﺎ ﺗﻨﮕﻪ آﭘﻜﺲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺎﻳﻞ را ﺑﻪ ﻃﻮل ﻛﺎر رﺳﺎﻧﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻓﺎﻳﻠﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﺮض
ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﻫﺮ ﺑﺎر 0.1 ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ از ﻓﺎﻳﻞ ﻗﺒﻠﻲ ﻛﺎﻧﺎل ﭘﺎﻟﭗ ﭘﺎﻛﺴﺎزی ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﺲ از ﻫﺮ ﺑﺎر اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺎ اﻧﺪازه
ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﺷﺴﺘﺸﻮی ﻛﺎﻧﺎل (irrigation) و ﺑﻪ ﻃﻮل ﻛﺎر رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺎﻳﻞ اوﻟﻴﻪ (recapitulation) ﺟﻬﺖ ﺑﺎز ﻧﻤﻮدن ﻣﺴﻴﺮ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از
اﻧﺴﺪاد ﻛﺎﻧﺎل در اﺛﺮ ﺗﺠﻤﻊ ﺧﺮده ﻫﺎی ﺑﺎﻓﺘﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﻜﻞ دﻫﻲ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﻛﺎﻧﺎل ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺮداﺷﺖ از
دﻳﻮاره ﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺗﻀﻌﻴﻒ دﻳﻮاره دﻧﺪان اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﺲ از ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ، ﺣﻔﺮه ﻛﺎﻧﺎل ﻛﺎﻣﻼ ﺧﺸﻚ ﺷﺪه و
ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در زﻣﺎن ورود ﻓﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺎل روی دﻳﻮاره ﻫﺎی ﻋﺎﺟﻲ اﺳﺖ. از ﺑﺮداﺷﺖ دﻳﻮاره
٤
ﻫﺎی ﻋﺎﺟﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺿﻌﻴﻒ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻄﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻀﻌﻴﻒ دﻳﻮاره دﻧﺪان و اﻓﺰاﻳﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ
دﻧﺪان اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﭘﺮ ﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎل:
ﻫﺪف ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎل ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن ﻳﻚ ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﻛﺎﻣﻞ در ﻛﻞ ﻃﻮل ﻛﺎﻧﺎل رﻳﺸﻪ از ﺗﺎج ﺗﺎ آﭘﻜﺲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ
وﻳﮋه دارد زﻳﺮا ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﻮده و ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻜﺴﺘﻬﺎی درﻣﺎن در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻬﺸﻜﻞ ﻣﻴﮕﻴﺮدﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﻋﺪم ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻓﻲ
ﻛﺎﻧﺎل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺮﺟﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ دﺧﻴﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﺮ ﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎل
ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ. ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮده ای از ﻣﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﻛﻪ ﻓﻀﺎی ﻛﺎﻧﺎل را ﭘﺮ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﺮاه ﻳﺎ ﺑﺪون ﺳﻴﻠﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮﻧﺪ. اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺪه اﻧﺪ اﻣﺎ ﮔﻮﺗﺎﭘﺮﻛﺎ ﺑﻪ
ﻋﻨﻮان ﻣﺎده اﺻﻠﻲ ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه رﻳﺸﻪ ﻣﺘﺪاول و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻋﻤﻮم اﺳﺖ. ﮔﻮﺗﺎ ﭘﺮﻛﺎ ﻣﺨﺮوﻃﻬﺎﻳﻲ از ﺟﻨﺲ ﻧﻮﻋﻲ ﺻﻤﻎ درﺧﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﭘﺲ از
ﭘﺮ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺎﻧﺎل رادﻳﻮﮔﺮاف ﻣﺠﺪدی ﺟﻬﺖ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺻﺤﺖ درﻣﺎن اﺧﺬ ﻣﻲ ﺷﻮد.
4- ﭘﻮﺷﺶ دادن ﺣﻔﺮه دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﺑﺎزﺳﺎزی دﻧﺪان:
در ﭘﺎﻳﺎن روی ﻛﺎﻧﺎل در ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺎج ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺑﺎزﺳﺎزی ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺎج ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه و ﺷﻜﻞ ﺗﺎج از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی دﻧﺪان
ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﻮاد از ﻟﺤﺎظ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮزی، ﺷﻜﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ دﻧﺪان ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻴﺎﻧﺪ، اﻣﺎ
ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻛﻪ دﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ درﻣﺎن رﻳﺸﻪ در آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ از دﻧﺪان ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ و آﺳﻴﺒﻬﺎی
ﻣﺠﺪد ﺣﺴﺎﺳﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
ارزﻳﺎﺑﻲ درﻣﺎن رﻳﺸﻪ:
ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﺎز I درﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی ﻣﺎ از درﻣﺎن اوﻟﻴﻪی ﻛﺎﻧﺎلرﻳﺸﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﮔﺮ دﻧﺪان ﻃﻲ ﻓﺮاﺧﻮان 6 ﻣﺎﻫﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻛﺎﻣﻞ
ﺿﺎﻳﻌﻪی رادﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﻀﺎی ﻧﺮﻣﺎل ﻟﻴﮕﺎﻣﺎن ﭘﺮﻳﻮدﻧﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺎﻗﺪ ﻋﻼﺋﻢ و ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژی ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آن، ﻣﻲﺗﻮان درﻣﺎن را ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ
داﻧﺴﺖ. اﮔﺮ دﻧﺪان دارای ﺿﺎﻳﻌﻪی رادﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ درﺣﺎل ﻛﺎﻫﺶ در اﻧﺪازه ﻳﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه و ﻓﺎﻗﺪ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪون ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژی ﺧﺎص در
ﻟﺜﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ درﻣﺎن درﺣﺎل ﻃﻲ روﻧﺪ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺑﻮده و ﻓﺮاﺧﻮان ﺑﻴﻤﺎر را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دورهای 1ﺗﺎ4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺪاوم داد و ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪی ﻣﺠﺪد از
ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺴﺐ اﻃﻼع ﻧﻤﻮد. درﻧﻬﺎﻳﺖ اﮔﺮ ﻃﻲ ﻓﺮاﺧﻮان، دﻧﺪان دارای ﺿﺎﻳﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ درﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻮده ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎر
دﭼﺎر ﻋﻼﺋﻢ، ﺗﻮرم، sinus tractﺷﻮد، ﻟﺬا درﻣﺎن ﻣﺠﺪد ﻛﺎﻧﺎلرﻳﺸﻪ (ﻓﺎز (IIﻳﺎ ﺟﺮاﺣﻲ آﭘﻴﻜﺎل (ﻓﺎز (IIIرا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮد. دراﻳﻦ
ﻣﺮﺣﻠﻪ از درﻣﺎن ﻛﻴﻔﻴﺖ درﻣﺎن ﻛﺎﻧﺎلرﻳﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد. اﮔﺮ اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺒﻮد آﻣﺎدهﺳﺎزی و ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎلرﻳﺸﻪ ﺑﺎﺷﺪ، درﻣﺎن ﻣﺠﺪد
ﻛﺎﻧﺎلرﻳﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻮد. اﮔﺮ آﻣﺎدهﺳﺎزی و ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎلرﻳﺸﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﺮای درﻣﺎن ﻣﺠﺪد ﺑﻪﻋﻠﺖ
ﻣﺴﺪودﺑﻮدن ﻣﺴﻴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺟﺮاﺣﻲ آﭘﻴﻜﺎل ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد.
ﻋﻮارض ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درﻣﺎﻧﻬﺎی رﻳﺸﻪ:
داﺷﺘﻦ داﻧﺶ ﻛﺎﻓﻲ و اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ ﺑﻴﻤﺎر از ﺑﺴﻴﺎری از ﻋﻮارض و ﺣﻮادث ﺣﻴﻦ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻧﻤﺎﻳﺪ. اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻮاردی
وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻮادث و ﻋﻮارض ﭘﺲ از درﻣﺎن رﻳﺸﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻋﻮارض در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از
٥
درﻣﺎن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ روی دﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻮادث ﺣﻴﻦ ﺗﻬﻴﻪ ﺣﻔﺮه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﻓﻮرﻳﺸﻦ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﻲ رﻳﺸﻪ و ﻓﻮرﻛﺎ، ﺣﻮادث ﺣﻴﻦ
ﭘﺎﻛﺴﺎزی و ﺷﻜﻞ دﻫﻲ ﻛﺎﻧﺎل ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺠﺎد ﻛﺎﻧﺎل ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ، ﺣﻮادث ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﺎﻧﺎل ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﻛﺮدن ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﻃﻮل ﻛﺎﻧﺎل
ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ
