ﻓﺤﻠﻲ:
ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ در ﻃﻮل ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ﺣﺪود ﻫﺮ 21 روز ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﺳﻴﻜﻞ ﻓﺤﻠﻲ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺬﻳﺮش
ﺟﻨﺴﻲ (ﻓﺎز ﻓﺤﻠﻲ و دای اﺳﺘﺮوس) ﻳﺎ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ (ﻓﺎز ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻻر و ﻟﻮﺗﺌﺎل) ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻳﻦ دو ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺎدی
(اﻣﺎ ﻧﻪ
٥٤
ﻛﺎﻣﻼ) ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ رﻓﺘﺎری ﻣﺎدﻳﺎن در زﻣﺎن ﻓﺤﻠﻲ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎ در ﻓﺎز ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﺮ و ﻧﻴﺰ ﻋﻼﺋﻢ رﻓﺘﺎری در ﻃﻲ دای اﺳﺘﺮوس ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻓﺎز ﻟﻮﺗﺌﺎل
اﺳﺖ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ و ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارﻧﺪ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻃﻮل دوره ﻓﺤﻠﻲ ﻣﺎدﻳﺎن 6/5 روز، و ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ از 4/5 ﺗﺎ 8/9 روز اﺳﺖ. ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻏﺎﻟﺒﺎ در
ﻓﺎﺻﻠﻪ 48-24 ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻓﺤﻠﻲ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ.
در ﻋﻤﻞ ﺗﻴﺰﻳﻨﮓ ﺑﺎﻳﺪ وﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﺧﺠﺎﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﻋﺼﺒﻲ (shy or nervous mares) ﻋﻼﺋﻢ رﻓﺘﺎری
ﻓﺤﻠﻲ را از ﺧﻮد ﺑﺮوز دﻫﻨﺪ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ از اﻟﮕﻮﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﻓﺤﻠﻲ ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎدﻳﺎن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد.
ﺑﺮوز ﻓﺤﻠﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺣﻀﻮر ﻣﺎدﻳﺎن در ﻓﺎز ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﻓﺤﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ. ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﻏﻴﺮﺗﺨﻤﻚ
ﮔﺬاری ﻗﺮار دارﻧﺪ، ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی اوارﻳﻜﺘﻮﻣﻲ ﺷﺪه، و ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی آﺑﺴﺘﻦ، زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ راس ﺳﻴﻠﻤﻲ ﺗﻴﺰﻳﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ ﮔﺎﻫﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﻓﺤﻠﻲ را از
ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ.
ﻓﺤﻠﻲ ﺧﺎﻣﻮش (silent heat): در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺤﻠﻲ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدد:
1) ﺗﻴﺰﻳﻨﮓ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﺑﺎﻛﺮه ﺑﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ
2) ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﺗﺎزه زا (ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻛﺮه را ﻣﻬﺎر ﻧﻤﻮد و ﻳﺎ از ﺳﻴﻠﻤﻲ دور ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ)
3) ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﻣﺎدون در ﺣﻀﻮر ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﻏﺎﻟﺐ
4) ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻤﻲ ﻫﺎ (ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺎدﻳﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻤﻲ ﺧﺎص)
5) ﻧﻮع ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﻴﺰﻳﻨﮓ
6) ﭘﺮﺳﻨﻞ ﺑﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ در اﻣﺮ ﺗﻴﺰﻳﻨﮓ
7) ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎی ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺘﺮادﻳﻮل 17 ﺑﺘﺎ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﻓﺤﻠﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ
ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻲ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری:
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻲ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری در ﻣﺎدﻳﺎن:
ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺎدﻳﺎن (ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﻜﺮار زﻣﺎن ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری در ﺳﻴﻜﻞ ﻫﺎی ﺑﻌﺪی)، ﺟﺜﻪ و ﻧﮋاد ﻣﺎدﻳﺎن (ﻧﮋادﻫﺎی درﺷﺖ ﺟﺜﻪ در ﺳﺎﻳﺰ ﺑﺎﻻﺗﺮ
ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ)، اﻧﺪازه ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، اﻟﮕﻮی رﺷﺪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎی ﻓﺤﻠﻲ، ﺷﻜﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل (ﭼﻨﺪ و ﺟﻬﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ در زﻣﺎن
ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری)، ﺗﻮن/ﻧﺮﻣﻲ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل (12 ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ)، ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺪازه ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺟﺪاره ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺑﺎ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ (اﻛﻮژﻧﻴﻚ)، ﻛﺎﻫﺶ ادم
رﺣﻤﻲ، زﻣﺎن ﺳﺎل، ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل در اﻧﺪازه ﻫﺎی ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ در ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﻣﺴﻦ ﻳﻚ ﻧﮋاد، ﺗﺎزه زا، در ﻓﺎز اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ، و در ﻣﻮارد
وﺟﻮد ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﺎﻟﺐ
اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ: ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﺗﺨﻤﺪان ﺣﺎوی ﻣﺎﻳﻊ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ زرد ﻧﺎرﻧﺠﻲ روﺷﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﺼﺎوﻳﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻴﺎه
دارﻧﺪ. ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﻜﺮر ﻳﻚ ﻣﺎدﻳﺎن در زﻣﺎن ﻓﺤﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان رﺷﺪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻜﻞ آن، ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺟﺪاره و
ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ، و اﻟﮕﻮی ادم رﺣﻤﻲ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﻮد.
٥٥
ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان 5-3 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ در روز رﺷﺪ دارد. ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻗﻄﺮ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﺎﻟﺒﺎ 1 ﺗﺎ 2 روز ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد.
ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺎﻳﺰ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﻳﻚ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺑﺰرگ ﻗﺒﻠﻲ، و ﻳﺎ ﺣﻀﻮرﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻼﭘﺲ ﺷﺪه
ردﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﻮد. ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری در ﻳﻚ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮ از 60 ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮﻗﻮع ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد. از ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ارﺟﺢ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻧﺪازه
ﺗﻤﺎم ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ از 30 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ در ﻫﺮ ﺗﺨﻤﺪان، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻧﺪازه ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از 30 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ در ﻫﺮ ﺗﺨﻤﺪان را
ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮد. اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ اﺟﺎزه را ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ رﺷﺪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻫﺎ و ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻲ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آﺑﺴﺘﻨﻲ ﻫﺎی دوﻗﻠﻮ را
ﭘﻴﮕﻴﺮی ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ. ﺑﻌﻼوه ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﺑﺰرﮔﺘﺮ از 30 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ را ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ ﺑﺮای
ﻣﺪت 1 اﻟﻲ 4 روز ﺑﻌﺪی ردﻳﺎﺑﻲ ﮔﺮدﻧﺪ (ﺑﺮرﺳﻲ اداﻣﻪ رﺷﺪ و ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻳﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻧﻬﺎ).
ﺑﻌﺪ از ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬاری ﻣﺠـﺮای داﺧﻠـﻲ ﻓﻮﻟﻴﻜـﻮل ﺑـﺎ ﺧـﻮن ﭘﺮﺷـﺪه و و ﺟﺴـﻢ ﺧـﻮﻧﺮﻳﺰی ﺷـﻜﻞ ﻣـﻲ ﮔﻴـﺮد . اﻳـﻦ وﺿـﻌﻴﺖ در ﺗﺼـﺎوﻳﺮ
اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ در اﺑﺘﺪا ﺑﺸﻜﻞ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺎ ﻣﺮزﻫﺎی اﻛﻮژن و ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺎﻳﭙﻮ اﻛﻮﺋﻴﻚ ﺗﺎ ﻏﻴﺮ اﻛﻮژن دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ
رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻓﻴﺒﺮﻳﻦ ﺑﺸﻜﻞ ﻟﺨﺘﻪ ﺷﺪه در آن دﻳﺪه ﺷﻮﻧﺪ . ﺟﺴﻢ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی در ﻃﻲ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻪ ﺟﺴـﻢ زرد ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻣـﻲ ﮔـﺮدد ﻛـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ
اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻴﻚ آن ﺑﺎ اﻛﻮژﻧﻴﺴﻴﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ (ﺳﻔﻴﺪ ﺗﺮ) دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری:
ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﺻﻨﻌﺖ ﭘﺮورش اﺳﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﺷﻜﻞ 1) ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ (اﻟﻒ: دوره ﻫﺎی اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻬﺎره و ﭘﺎﻳﻴﺰه،
ب: ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﻤﺎن) ﻳﺎ 2) ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ (در ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ) در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻮﻗﻮع ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد:
1) ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ:
اﻟﻒ)دوره ﻫﺎی اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻬﺎره وﭘﺎﻳﻴﺰه:اﻳﻦ زﻣﺎن ﻫﺎ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد اﻣﻮاﺟﻲ از رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺪون ﻋﻤـﻞ ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬاری
ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﻓﺼﻞ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻬﺎره ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ 2 اﻟﻲ 3 ﻣﺎه ﺑﻄﻮل ﻣﻲ اﻧﺠﺎﻣﺪ. ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻏﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻣﻮج ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در
اواﺧﺮ ﻓﺼﻞ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻬﺎره ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﭘﺮی اووﻻﺗﻮری (35 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ<) ﺑﺮﺳﻨﺪ، اﻣﺎ ﺑﺪون ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪ. در ﻓﺼـﻞ اﻧﺘﻘـﺎﻟﻲ ﭘـﺎﻳﻴﺰه
ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎدﻳﺎن اﻣﻮاﺟﻲ از رﺷﺪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ را ﺑﺮای ﻣﺪت ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﭘﺲ از آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺨﻤﻚ ﮔـﺬاری از ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ .
ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی آﻧﻮوﻻﺗﻮری ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻃﻲ ﻓﺎز اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﭘﺎﻳﻴﺰه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﺎم "ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﭘﺎﻳﻴﺰه" ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷـﻮﻧﺪ.
اﻳﻦ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎ را از ﻧﻈﺮ ﻛﻼﺳﻴﻜﻲ ﺑﻌﻨﻮان "ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻫﻤﻮراژﻳﻚ" ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ دارای ﻳﻚ ﻗﻮام ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺎ ژﻻﺗﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ب)ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﻤﺎن: ﺑﻌﺪ از زاﻳﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ رخ دﻫﺪ. وﺿﻌﻴﺖ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل
ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﻤﺎن ﻣﺎدﻳﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از 3 ﺣﺎﻟﺖ دﻳﺪه ﺷﻮد: اﻟﻒ) اﻛﺜﺮ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ در ﻃﻲ 2 ﻫﻔﺘﻪ ﭘﺲ از زاﻳﻤﺎن رﺷـﺪ ﻓﻮﻟﻴﻜـﻮﻟﻲ و
ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ (foal heat) و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ وارد ﺳﻴﻜﻞ ﻫﺎی ﻓﺤﻠﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ب) دﺳﺘﻪ ای از ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ
ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری در foal heat ﻳﻚ دوره ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﻲ از آﻧﺴﺘﺮوس ﻳﺎ ﻋﺪم اووﻻﺳـﻴﻮن را ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲ دﻫﻨـﺪ و ﭘـﺲ از آن ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺳـﻴﻜﻠﻴﻚ
ﻃﺒﻴﻌﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ج) ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از زاﻳﻤﺎن ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ، ﻳﺎ
آﻧﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ در ﺣﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ در آﻧﻬﺎ دﻳﺪه ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬاری ﻧﻤـﻲ ﮔـﺮدد .
ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﮔﺮوه اﺧﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻫﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺎه ﻫﺎ آﻧﺴﺘﺮوس ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﭘـﺲ از ﻃـﻲ اﻳـﻦ دوره ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ
ﺳﻴﻜﻠﻴﻚ ﺧﻮد را از ﺳﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ.ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﺶ وارد ﺳﻴﻜﻞ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ زاﻳﻤﺎن آﻧﻬﺎ در
٥٦
اواﺋﻞ ﺳﺎل ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻴﻦ آﻧﺴﺘﺮوس ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺘﻮﭘﺮﻳﻮد و آﻧﺴﺘﺮوس ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﻴﺮواری ﻳﺎ ﻻﻛﺘﺎﺳﻴﻮن ﻣﺸﻜﻞ اﺳـﺖ.
ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﺶ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎﺷﻲ از اﺛﺮات ﻓﺼﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ اﺛﺮات ﺷﻴﺮواری. ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل، ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ ﻛﻪ
رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل در ﻃﻲ 40 اﻟﻲ 60 روز ﭘﺲ از زاﻳﻤﺎن از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻴﺪﻫﻨﺪ ﻳﺎ آﻧﻜـﻪ ﭘـﺲ از ﻳـﻚ ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬاری در
foal heat دﭼﺎر آﻧﺴﺘﺮوس ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺷﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺮه (weaning)، رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻓﻮﻟﻴﻜـﻮل و ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬاری در آﻧﻬـﺎ
دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻣﻴﺰان ﺑﺮوز آﻧﺴﺘﺮوس ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻻﻛﺘﺎﺳﻴﻮن (ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﻤﺎن) در ﮔﺰارﺷـﺎت از 21 اﻟـﻲ 74% ذﻛـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ . در ﻣﻘﺎﺑـﻞ،
ﮔﺰارﺷﺎﺗﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻜﻴﺪن ﻛﺮه ﺗﺎﺛﻴﺮی ﺑﺮ روی ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺨﻤﺪان ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ زاﻳﻤﺎن ﻧﺪارد. وﺿﻌﻴﺖ ﺑـﺪﻧﻲ ﺿـﻌﻴﻒ
ﺣﻴﻮان در اواﺧﺮ دوره آﺑﺴﺘﻨﻲ و اواﺋﻞ ﭘﺲ از زاﻳﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺿﻌﻴﻒ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﭘﺪﻳﺪه آﻧﺴﺘﺮوس ﺷﻴﺮواری (lactation anestrus) ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺐ 3 ﻋﺎﻣﻞ: ﻓﺼﻞ، وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ و ﺷﻴﺮواری ﺑﺎﺷﺪ.
2) ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژﻳﻚ (ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری در ﻃﻲ ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ):
ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻫﺎ ﮔﺎﻫﺎ در ﻃﻲ ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻮﻗﻮع ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد. ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ دارای
اﻧﺪازه ﻫﺎی ﺑﺰرگ (5 اﻟﻲ 15 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ) ﺑﻮده و ﺑﺮای ﻣﺪت ﺗﺎ 2 ﻣﺎه در ﺗﺨﻤﺪان ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ دوره ﻃﻮﻻﻧﻲ
ﻣﺪت از آﻧﺴﺘﺮوس رﻓﺘﺎری و اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻓﺤﻠﻲ ﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ. ﻧﻘﺺ در ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﻄﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ
ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻦ، اﺳﺘﺮس، درﻣﺎن ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ (درﻣﺎن ﺑﺎ ACTH ﻳﺎ درﻣـﺎن ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻣـﺪت ﺑـﺎ ﻛﻮرﺗﻴﻜﻮﺳـﺘﺮوﻳﻴﺪﻫﺎ
ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺎر ﺗﺮﺷﺢ LH ﻣﻲ ﮔﺮدد)، و ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص داﻣﭙﺰﺷﻜﻲ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻤﺎری ﻛﻮﺷﻴﻨﮓ اﺳﺐ) اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﻳﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ
ﺧﻮدﺑﺨﻮدی ﺑﺪون ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮ زﻣﻴﻨﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ.ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺪم ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬاری در ﻣ ﺎدﻳـﺎن در
اﺻﻞ ﻋﺎرﺿﻪ ای ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻠﻲ (multifactorial) اﺳﺖ و ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری، ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺮی از ﻋﻮاﻣﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ
آﻧﺮا اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﻧﺪ. ﻋﻠﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری در ﻣﺎدﻳﺎن ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺪﻟﻴﻞ: اﻟﻒ) ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮدن ﻫﻮرﻣﻮن ﻫﺎی
ﮔﻨﺎدوﺗﺮوﭘﻴﻦ ﻫﻴﭙﻮﻓﻴﺰی در اﻳﺠﺎد اووﻻﺳﻴﻮن ب) ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮدن ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎی اﺳﺘﺮوژن ﻣﺘﺮﺷﺤﻪ از ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل و ﻳﺎ ج) ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی و ﺗﺠﻤﻊ ﺧﻮن
در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﭘﺮی اووﻻﺗﻮری رخ دﻫﺪ.
در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ای ﻣﻴﺰان آن را در ﺳﻴﻜﻞ ﻫﺎی اﺳﺘﺮوس (ﺑﺮرﺳﻲ 1845 ﺳﻴﻜﻞ ﻓﺤﻠﻲ در 721 راس ﻣﺎدﻳﺎن) ﺣﺪود 8/2% ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮده اﻧﺪ. اﻣﺎ
در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮی ﻣﻴﺰان ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری را ﺑﻴﻦ 12-8% در ﻃﻲ ﺳﻴﻜﻞ ﻓﺤﻠﻲ ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠـﻲ اﻋـﻼم ﻛﺮدﻧـﺪ . ﻣﻴـﺰان ﺑـﺮوز آن ﺑـﺎ
اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻦ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. در ﮔﺰارﺷﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ 51/2% ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎی ﺑﺎﺳﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ از 20 ﺳﺎل ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﺑـﺎر در ﻃـﻮل
ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ آﻧﺮا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﮔﺰارﺷﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه، ﻣﺎدﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴـﺮ ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬار (anovulatory) را در
ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻓﺤﻠﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ، ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻﻳﻲ (43/5%) ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺳﻴﻜﻞ ﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﻫﻤﺎن ﻓﺼـﻞ اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ را ﺗﻜـﺮار
ﻛﻨﺪ. ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ را دارﻧﺪ، ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻣﺘﻮاﻟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود 38/5 روز اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺸـﺎن
ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. در ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊEquine Reproduction آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ:
اﻟﻒ) ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻣﻘﺎوم ب) ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار اﻧﺪﻛﻲ ﻛﻼﭘﺲ ﺷﺪه ج) ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻫﻤﻮراژﻳـﻚ ﻳـﺎ
ﻟﻮﺗﺌﻴﻨﻪ (ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺮوز اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮ از دو ﻓﺮم دﻳﮕﺮ اﺳﺖ).
ﻧﻜﺘﻪ: اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺒﻞ از زﻣﺎن ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری، ﻳﻚ ﻓﺮم ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار اﻛﻮژﻧﻬﻢ در ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ دﻳﺪه ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ آن ﺑﻌـﺪ از
٥٧
ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری، ﻫﻤﺎﺗﻮم ﺗﺨﻤﺪاﻧﻲ اﺳﺖ.
اﻟﻒ) ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻣﻘﺎوم (.persistent anovulatory f) : اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﻴﺴﺘﻬﺎی ﻓﻮﻟﻴﻜـﻮﻟﻲ در ﮔـﺎو
ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ روﻧﺪ و ﺑﺮای ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻣﻮﺟـﺐ ﻋـﺪم
ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺮ دو ﺗﺨﻤﺪان ﺑﺸﻮﻧﺪ. ای ﮔﺮوه از ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ از ﻓﺤﻠﻲ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ادم رﺣﻤﻲ آﻧﻬـﺎ از ﺑـﻴﻦ رﻓﺘـﻪ و اﺳـﺘﺮادﻳﻮل ﺧـﻮن آﻧﻬـﺎ
ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻏﻴﺮﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻏﻴﺮ ﻟﻮﺗﺌﻴﻨﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ روﻧﺪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﺎﻟﺐ دﻳﮕﺮی ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ
ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ. اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺣﺪود 15-10% ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار را در ﻃﻲ ﻓﺼﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲ دﻫﻨـﺪ. ﮔﺰارﺷـﺎﺗﻲ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﻟﻮﺗﺌﻴﻨﻪ در ﻋﺮض ﻣﺪت 1 ﺗﺎ 4 ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺧﻮدﺑﺨﻮد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ روﻧﺪ.
در ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ آﻧﻬﺎ را ﺑﺸﻜﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﺑﺰرگ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ ﻛﻪ ذرات ﻳﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎی اﻛﻮژن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ در آﻧﻬـﺎ
دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻳﺎ اﺻﻼ ﭼﻴﺰی در داﺧﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل دﻳﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮد.
ب) ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار اﻧﺪﻛﻲ ﻛﻼﭘﺲ ﺷﺪه (.partially collapsed anovulatory f): ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در
اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ آن ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل در اواﺳﻂ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻗﺮار دارد! در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد اﻳﻦ
ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ روﻧﺪ آﺗﺮزی ﻳﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﺖ. در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮم دﻳﮕﺮی از ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻌﻨﻮان ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﭘﺎره
ﻧﺸﺪه ﻟﻮﺗﺌﻴﻨﻪ (.luteinized unruptured f) ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﺪ. اﻳﻦ دﺳﺘﻪ را از روﻧﺪ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺠﺪد ﭼﻨﺪ
ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻳﺎ روز ﺑﻌﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﻤﻮد. ﻣﻴﺰان ﭘﺮوژﺳﺘﺮون ﺧﻮن اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ در ﺣﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ (3ng/ml-1) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﺼﻮﻳﺮ
ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ اﻳﻦ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎ ﺑﺸﻜﻞ واﺿﺤﻲ دارای ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﻲ از ذرات اﻛﻮژن داﺧﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل و ﻳﻚ دﻳﻮاره ﺿﺨﻴﻢ ﺷﺪه ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﻲ
ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺠﺪد ﭘﺲ از 4-3 روز، ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ در آن دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ اﻧﺪازه آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ.
ج) ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻫﻤﻮراژﻳﻚ ﻳﺎ ﻟﻮﺗﺌﻴﻨﻪ (.hemorrhagic or luteinized anovulatory f): اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎ را
در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻨﺎم "ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻫﻤﻮراژﻳﻚ ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار" (AHF or HAF) ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ..
ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺎدﻳﺎن ﻓﺤﻠﻲ ﻛﻪ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ، ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺖ ﻟﻮﺗﺌﺎل ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺪود %85-90
ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎﻳﻐﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار دﭼﺎر ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی در داﺧﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺷﺪه و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ اﻳﺠﺎد ﭘﻴﺸﺮوﻧﺪه رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻓﻴﺒﺮﻳﻦ در ﻃﻲ 3-2 روز
ﺑﻌﺪی دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻔﻮذ ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻠﻮل ﻫﺎی ﻟﻮﺗﺌﻴﻨﻪ در آﻧﻬﺎ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ. ﻏﻠﻈﺖ ﭘﺮوژﺳﺘﺮون ﺧﻮن آﻧﻬﺎ ﺣﺪود 2-1 روز ﺑﻌﺪ از
ﻣﺸﺎﻫﺪه اوﻟﻴﻦ ذرات اﻛﻮژن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ng/ml 10-8 ﻣﻲ رﺳﺪ. اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺣﺪود 10-9 روز ﭘﺲ از ردﻳﺎﺑﻲ اوﻟﻴﻦ
ذرات اﻛﻮژن ﺑﻪ PGF2α ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. از ﻧﻈﺮ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎ ﺣﻀﻮر ذرات اﻛﻮژن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. اﻳﻦ
ذرات اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﻤﻊ ﮔﻠﺒﻮل ﻫﺎی ﻗﺮﻣﺰ، ﻓﻴﺒﺮﻳﻦ، ﻳﺎ ﺗﺠﻤﻌﻲ از ﺳﻠﻮل ﻫﺎی ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮزا اﺳﺖ. ﻏﺎﻟﺒﺎ در روز ﺑﻌﺪ، ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی ﻣﻌﻨﺎداری در ﻣﺠﺮای
داﺧﻠﻲ رﺣﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ اﻛﻮژن ﻣﻨﺘﺸﺮدر داﺧﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺑﺰرگ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺷﺘﻪ
ﻫﺎی ﻓﻴﺒﺮﻳﻦ را در داﺧﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ردﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد. ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻛﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺖ ﻟﻮﺗﺌﺎل اﻛﻮژن ﭘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﻔﺮﻳﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺟﺴﻢ
ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی (CH) ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ، ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺣﻴﻮان در روزﻫﺎی ﻗﺒﻞ در زﻣﺎن ﻓﺤﻠﻲ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و روﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﻳﺎ ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ
ﮔﺬاری ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ.
ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار در ﻣﺎدﻳﺎن ﻓﺤﻞ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ. ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤـﻚ ﮔـﺬار،
٥٨
اﻳﺠﺎد ﭼﻴﻦ ﻫﺎی اﻧﺪوﻣﺘﺮ ﻧﺮﻣﺎل ﻳﺎ ادم رﺣﻤﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺰان رﺷﺪ اﻳﻦ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳـﺖ. اﻣـﺎ ﺷـﺎﻳﺪ اوﻟـﻴﻦ
ﻧﺸﺎﻧﻪ وﺟﻮد ﻣﺸﻜﻞ در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، ردﻳﺎﺑﻲ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ذرات اﻛﻮژن ﺗﻴﭙﻴﻚ در داﺧﻞ ﻣﺎﻳﻊ ﻓﻮﻟﻴﻜـﻮﻟﻲ در ﻣﻌﺎﻳﻨـﺎت ﺳـﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ ﺑﺎﺷـﺪ . اﻳـﻦ
ذرات اﻛﻮژن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻠﻮل ﻫﺎی ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮزای ﺟﺪا ﺷﺪه از دﻳﻮاره ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل، ﻳﺎ ﮔﻠﺒﻮل ﻫﺎی ﻗﺮﻣﺰ و ﻳﺎ ﻓﻴﺒﺮﻳﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧـﻮﻧﺮﻳﺰی ﻗﺒـﻞ از
اووﻻﺳﻴﻮن ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ذرات در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری دﻳﺪه
ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺮوز اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻏﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪا ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻛﺮده اﻧﺪ را 6/2% ذﻛﺮ ﻛـﺮده اﺳـﺖ . اﻣـﺎ
ﻣﻴﺰان آﺑﺴﺘﻨﻲ در اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻣﺎدﻳﺎن ﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﺎداری ﻛﻤﺘﺮ از آﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ اﻳﻦ ذرات اﻛﻮژن در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل آﻧﻬﺎ دﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ. ﻋـﺪم
ردﻳﺎﺑﻲ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻛﻼﭘﺲ ﺷﺪه (ﻛﻼﭘﺲ ﭘﺲ از ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری دﻳﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮد) ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﻜﺮر روزاﻧﻪ ﻣﻲ ﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﺗﺨﻤـﻚ
ﮔﺬاری ﻣﺸﻜﻮک ﺷﺪ.ﻣﻌﻴﺎر دﻳﮕﺮ ﺗﻔﺮﻳﻖ، ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻳﺮﺗﺮ رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻓﻴﺒﺮﻳﻦ در ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ CH اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺪﻟﻴﻞ
ﻣﻮاد ﺿﺪ اﻧﻌﻘﺎدی ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﭙﺎرﻳﻦ در ﻣﺎﻳﻊ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﺮوزه ﺑﺎ روش Color Doppler ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻴﮕﻨﺎل
ﻫﺎی رﻧﮕﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن (اﻓﺰاﻳﺶ واﺳﻜﻮﻻرﻳﺰاﺳﻴﻮن) در ﻛﻞ دﻳﻮاره ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬار، در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل ﻫﺎی ﻧﺮﻣﺎل ﻣـﻲ ﺗـﻮان
آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد (ﺗﻨﻬﺎ روش ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻋﺪم ﺗﺨﻤﻚ ﮔﺬاری ﻓﻮﻟﻴﻜﻮل).
