تحلیل ارتباط الگوهای پیوند از دور با خشک‌سالی حوضه قره‌قوم با استفاده از مدل شبکه عصبی

جغرافیای طبیعی

مقاله 5، دوره 11، شماره 42، اسفند 1397، صفحه 67-80   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مونا فلاح‌زاده¹؛ پرویز رضایی^{* 2}؛ سعید اسلامیان³؛ علیرضا عباسی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

²دانشیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

³استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

⁴استادیار، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

در این پژوهش نقش الگوهای پیوند از دور در رخداد خشک‌سالی‌های حوضه قره‌قوم مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا داده‌های بارش 30 ایستگاه باران‌سنجی و سینوپتیک و نیز داده‌های مربوط به 32 نمایه عددی پیوند از دور از سایت نوآ طی دوره آماری 1987-2013 اخذ گردید. در ابتدا داده‌های شاخص بارش استاندارده شده با روش تحلیل عاملی طبقه‌بندی، سپس رابطه میانگین شاخص خشک‌سالی هر پهنه با تک تک الگوهای پیوند از دور ارزیابی شد. همچنین مقادیر شاخص خشک‌سالی با شاخص‌های از دور به روش شبکه عصبی مصنوعی شبیه‌سازی گردید. نتایج نشان داد 5 شاخص پیوند از دور نوسان دهه‌ای اقیانوس آرام، نینو4، چند متغیره انسو، دو قطبی اقیانوس هند و نوسان مادن جولیان در منطقه 1 اقیانوس آرام با پهنه اول (عامل اول) در مقیاس زمانی 6 ماهه در ارتباط بوده و بهترین نتایج را با کمترین خطا و بیشترین ضریب همبستگی ارائه داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

شاخص‌های پیوند از دور؛ شاخص بارش استاندارد شده؛ تحلیل عاملی؛ شبکه عصبی؛ حوضه قره‌قوم

مراجع

1- اسفندیاری درآباد، فریبا، اسعد حسینی، محمد آزادی مبارکی و زهرا حجازی‌زاده. (1389): پیش‌بینی میانگین دمای ماهانه ایستگاه سینوپتیک با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی پرسپترون چند لایه. فصل‌نامه انجمن جغرافیای ایران، دوره هشتم، شماره بیست و هفتم، تهران.

2- خسروی، محمود. (1383): بررسی روابط بین الگوهای چرخش جوی کلان‌مقیاس نیمکره شمالی با خشک‌سالی‌های سالانه سیستان و بلوچستان. مجله جغرافیا و توسعه، دوره دوم، شماره سوم، زاهدان.

3- خورشید دوست، علی‌محمد، یوسف قویدل رحیمی و کریم عباس‌زاده. (1389): کاربرد الگوهای کلان‌مقیاس جوی-اقیانوسی در تحلیل نوسانات بارش ایستگاه اهر. مجله فضای جغرافیایی، دوره اول، شماره بیست و نهم، اهر.

4- دارند، محمد. (1393): پایش خشک‌سالی ایران به کمک شاخص شدت خشک‌سالی پالمر و ارتباط آن با الگوهای پیوند از دور جوی- اقیانوسی. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، دوره بیست و نهم، شماره چهارم، مشهد.

5- سلاجقه، علی، ابوالحسن فتح‌آبادی و منصور نجفی‌جاجی‌ور. (1387): مقایسه شبکه عصبی و سری زمانی در پیش‌بینی خشک‌سالی در استان خراسان رضوی. مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دوره دوم، شماره چهارم، کرج.

6- سلیقه، محمد؛ علی بیات، یداله بلیانی و مهدی دوستکامیان. (1392): ارتباط الگوهای پیوند از دور نوسانات جوی- اقیانوسی نیمکره شمالی با خشک‌سالی استان فارس. اندیشه جغرافیایی، دانشگاه زنجان، دوره هفتم، شماره سیزدهم، زنجان.

7- شفیعی، مجتبی و بیژن قهرمان. (1388): بررسی تغییرات مکانی حداکثر بارش محتمل 24 ساعته در حوضه آبریز قره قوم. مجله آبیاری و زهکشی ایران، دوره سوم، شماره دوم، تهران.

8- صداقت کردار، عبداله و ابراهیم فتاحی. (1387): شاخص‌های پیش‌آگاهی خشک‌سالی در ایران. مجله جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دوره ششم، شماره یازدهم، زاهدان.

9- صلاحی، برومند، علی‌محمد، خورشید دوست و قویدل سعید. (1386): ارتباط نوسان‌های گردش جوی-اقیانوسی اطلس شمالی با خشک‌سالی‌های آذربایجان شرقی. مجله پژوهش‌های جغرافیایی، دوره سی و نهم، شماره شصت، تهران.

10- عرفانیان، مریم، حسین انصاری و امین علیزاده. (1392): پیش‌بینی بارش و دمای متوسط ایستگاه سینوپتیک مشهد با استفاده از الگوهای پیوند از دور به کمک شبکه‌های عصبی مصنوعی. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دانشگاه حکیم سبزواری، دوره سوم، شماره یازدهم، سبزوار.

11- عزیزی، قاسم. (1379): النینو و دوره‌های خشک‌سالی و ترسالی در ایران. پژوهش‌های جغرافیایی، دانشگاه تهران، دوره سی و دوم شماره سی و هشتم، تهران.

12- قویدل رحیمی، یوسف، داریوش حاتمی‌زرنه و محمدرضایی. (1392): نقش الگوی پیوند از دور جو بالای دریای شمال مازندران در تغییرات زمانی بارش سواحل جنوبی. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، دوره سیزدهم، شماره سی و یکم، تهران.

13- قویدل‌رحیمی، یوسف، منوچهر فرج‌زاده و سعید کاکاپور. (1393): بررسی اثر الگوهای پیوند از دور دریای شمال- خزر بر نوسانات پائیزی مناطق غرب و شمال غرب ایران. نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه تبریز، دوره هجدهم، شماره چهل و نهم، تبریز.

14- ناظم­السادات، سیدمحمدجعفر؛ احمدرضا قاسمی، سیف‌اله امین و سلطانی علیرضا. (۱۳۸7): اثر هم‌زمان انسو و دمای سطح خلیج‌فارس بر وقوع خشک‌سالی و ترسالی در نواحی غربی و شمال غربی ایران. مجله دانش کشاورزی، دانشگاه تبریز، دوره هجدهم، شماره سوم، تبریز.

15- نایبی، هوشنگ. (1393): آمار پیشرفته کاربردی همراه باSpss. چاپ دوم،تهران، انتشارات دانشگاه تهران.