تحلیل عوامل ژئومورفوکلیمایی در آفرینش باد محلی منجیل

جغرافیای طبیعی

مقاله 9، دوره 11، شماره 42، اسفند 1397، صفحه 125-140   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

نسرین نیک‌اندیش^{* 1}؛ هدیه اکبری قمصری²

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور مرکز آران و بیدگل، ایران

²کارشناس ارشد آب‌وهوا شناسی سینوپتیک، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

چکیده

باد منجیل یکی از مهم‌ترین بادهای محلی است که از شهرت جهانی برخوردار بوده ومنجیل به شهر توربین‌های بادی ایران معروف است. پژوهش حاضر باهدف شناسایی عوامل به وجود آورنده، تشدیدکننده و استمرار دهنده این پدیده، با استفاده از روش اسنادی-تحلیلی منطبق بر شواهد میدانی صورت گرفته است. قلمرو مکانی مورد مطالعه در مختصات جغرافیایی 48 تا 51 درجه طول شرقی و 34 تا 38 درجه عرض شمالی گسترده شده است. از داده‌های روزانه دما، رطوبت، فشار و باد ایستگاه‌های سینوپتیک بندرانزلی، رشت، منجیل و قزوین در پایه زمانی 1993-2014 و داده‌های ارتفاع رقومی استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد تضادهای اقلیمی میان محدوده شمالی (بندر انزلی، رشت)، محدوده کوهستانی (منجیل، رودبار)، محدوده دشت قزوین و مناطق کم ارتفاع با برقراری شیب انرژی به‌عنوان عامل محرک باد منجیل ایفای نقش می‌کنند. این تضادها تحت شرایط زمین و الگوهای همدید ایجاد گردیده و با همراهی چیدمان مؤلفه‌های ژئومورفولوژیکی دریای خزر-دلتای سفید رود-کلوز سفیدرود -دشت قزوین، به‌عنوان عامل مسبب بستر ایجاد باد منجیل؛سبب آفرینش یکی از شدیدترین بادهای ایران و جهان در منجیل می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

باد منجیل؛ مؤلفه‌های ژئومورفولوژیکی؛ تضادهای اقلیمی؛ پرفشار جنب حاره؛ پرفشار سیبری

مراجع

1- اسکانی کزازی. غلامحسین (2011): تشکیل و تکامل تنگ‌ها در زاگرس چین خورده (مورد: تنگ تکاب در تاقدیس خاویز، شمال شرق بهبهان)، نشریه جغرافیایی سرزمین، دوره هشتم، شماره سی و یکم، صص 85-96.

2- رضایی. پرویز (1382): بررسی اقلیمی باد منجیل، نشریه تحقیقات جغرافیایی، دوره یکم، شماره هیجدهم، صص 101-113.

3- رضایی. پرویز (1385): توان سنجی دره سفیدرود ازنظر باد و تولید انرژی، نشریه چشم‌انداز جغرافیایی، سال اول، شماره یکم، صص 79-94.

4- سرور. جلیل الدین (2009): تغییر مسیر رودخانه سفیدرود بر روی دلتای آن (از سال 1382 تا سال 1387)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، دوره پنجم، شماره چهارم، صص 83-106.

5- سازمان محیط‌زیست (1392): دومین گزارش ملی تغییر آب‌وهوا، بخش چهارم، زیر بخش نواحی ساحلی.

6- طاووسی. تقی، رئیس پور. کوهزاد (1389): تحلیل آماری و پیش‌بینی احتمال وقوع طوفان‌های شدید با استفاده از روش تجزیه‌وتحلیل سری‌های جزئی (مطالعه موردی: منطقه سیستان)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره اول، شماره دو، صص 105-93.

7- فرج زاده. منوچهر، رازی. مهین (1390): بررسی توزیع زمانی و مکانی طوفان‌ها و بادهای شدید در ایران، نشریه پژوهش‌های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، دوره بیست چهارم، شماره دو، صص 32 - 22.

8- گندمکار. امیر (2010): ارزیابی انرژی پتانسیل باد در کشور ایران. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره بیستم، شماره چهارم، صص 85-100.

9- مسعودیان. ابوالفضل (1391): آب‌وهوای ایران، انتشارات شریعه توس.