گردشگری روستایی و لزوم تعیین روستاهای هدف گردشگری با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای علمی

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 1، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، آبان 1394، صفحه 1-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمدعلی شادی¹؛ مسعود مهدوی حاجیلویی^{* 2}؛ عزت الله عزتی³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا وبرنامه ریزی روستایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران

²استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحدعلوم وتحقیقات تهران(مسئول مکاتبات)

³دانشیاردانشگاه آزاداسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران

چکیده

چکیده
امروزه  توسعه جهانگردی بعنوان پر درآمدترین صنعت روز دنیا ، یکی از اهداف اصلی برنامه ریزان ، دست اندرکاران ومسئولین دولتهای حاکم در اکثر کشورهای جهان می باشد . افزایش جمعیت ، پیشرفت علوم وفنون ، افزایش زمان آزاد و فراغت و بسیاری عوامل دیگر، باعث جلب توجه عموم مردم به مقوله جهانگردی شده است ، بنابر عقیده کاسترز (1984) جهانگردی دانشی چند رشته ای است که اگر بدون انجام تجزیه و تحلیلهای سیاسی دقیق، برنامه های مدون و دقیق توسعه و تکامل یابد، قطعاً کامل نخواهد بود. ادوارد اینسکیپ صاحب نظر برنامه ریزی گردشگری در کتاب برنامه ریزی توسعه گردشگری، برنامه ریزی جهانگردی را همواره پویا و پایدار می داند و حکومتها را در جهت شناسایی آثار و آینده گردشگری می بیند تا بدین وسیله نقش خود را در این فرآیندها افزایش دهند. (Inskeep, Edward,1991,50) 
 اصولاً بازار گردش ها و مسافرتها در مناطق شهری و پیشرفته توسعه می یابد. بسیاری از ساکنان این مناطق پیشرفته می خواهند از این محیط بسیار تصنعی و متجدد فرار کنند و به مناطق کمتر توسعه یافته و بی آلایش پناه ببرند.(وای گی،چاک؛ 1377: 181).از دهه 70 قرن بیستم،فعالیت‌های توریستی درمناطق روستایی به طور چشمگیری درهمه نقاط کشورهای توسعه یافته در سرتاسر دنیا افزایش یافته‌اند که این امر نقشی اساسی درتوسعه مناطق روستایی که از لحاظ اجتماعی و اقتصادی عقب مانده بودند ایفا نمود(پرالز، 2002).
لذا متخصصین این صنعت با توجه به شناخت وآگاهی ویژه خود ،اذعان دارند که توسعه گردشگری روستایی ،بدون سازماندهی مجدد وگسترده مناطق روستایی براساس برنامه ریزی های علمی و مدون میسر نخواهد بود.در این راستا تعیین  و معرفی مقاصد سفر مرتبط با موضوع یعنی روستاهای هدف گردشگری گام اول در مسیر تحقق اهداف والای توسعه گردشگری روستایی می باشد.در این مقاله که مستخرج از رساله دکتری باعنوان"تدوین شاخصهای موثر درتعیین روستاهای هدف گردشگری کشور،(مطالعه موردی روستاهای نمونه گردشگری استان سمنان)" می باشد سعی براین است تا با بررسی وضعیت گردشگری روستایی به بیان ضرورت تعیین روستاهای  هدف گردشگری به عنوان مقاصد اصلی گردشگری روستایی پرداخته و این موضوع را به عنوان مهمترین عامل توسعه گردشگری روستایی وتوسعه همه جانبه مشخص نماید.                                  

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی:روستا؛ گردشگری؛ گردشگری روستایی؛ توسعه پایدار؛ روستای هدف گردشگری؛ مقصد سفر

مراجع

منابع و ماخذ:

-        ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد. 1359 . مقدمه ابن خلدون، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

-        آسایش، حسین، اصول و روش های برنامه ریزی ناحیه ای، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1383

-        آسایش، حسین( 1386)، برنامه‌ریزی در ایران، چاپ هفتم، انتشارات پیام نور.

-        استعلاجی، علیرضا(1381)، بررسی و تحلیل رویکردها و راهبردهای توسعه روستایی-ناحیه ای، نشریه جهاد، سال22، شماره 250-251، خرداد و تیر.

-        اشتری مهرجردی ،اباذر،(1383) اکوتوریسم پایدار : تعاریف ، جنبه ها و ویژگی های آن ، ماهنامه اجتماعی- اقتصادی جهاد ، فروردین و اردیبهشت ، شماره 262 ، صفحه 74-78

-        الوانی، سید مهدی،(1372)، ساز و کارهای لازم برای توسعه پایداری جهانگردی ، خلاصه مقالات برگزیده دومین اجلاس جهانگردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،

-        الیوت، جنیفر، آ،(1378)، مقدمه ای بر توسعۀ پایدار در کشورهای در حال توسعه، ترجمۀ عبدالرضا رکن الدین افتخاری، حسین رحیمی، تهران

-        بهشتی، محمد. 1371 . فرهنگ صبا، انتشارات صبا.

-        پارسائیان ، علی و اعرابی ، سید محمد ، (1382) ، جهانگردی در چشم اندازی جامع ، دفتر پژوهشهای فرهنگی

-        پور جعفر، محمدرضا و همکاران، (1391)، فراتحلیلی از ارزیابی رویکردهای توسعه گردشگری روستایی با تاکید بر عوامل راهبردی(SWOT)، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره چهاردهم، شماره 2، تابستان.

-        پیتیه، ژان، مهاجرت روستائیان. (1369) . مترجم: مؤمنی کاشی، محمد، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

-        تسلندر، پیتر،(1371)روشهای تجربی تحقیق اجتماعی، بیژن کاظم زاده، مشهد، آستان قدس رضوی، ، ص55-54

-        تولایی، سیمین(1386)، مروری بر صنعت گردشگری، انتشارات دانشگاه تربیت معلم، تهران.

-        جاجرمی،کاظم ،(1390)، شهر توسعه پایدار –توسعه ناپایدار ، یاد اوران

-        جاجرمی،کاظم،(1392) ،         شهر سازی و شهر پژوهی  ، اندیشه گوهر بار چاپ اول

-        خاکساری، علی، (1378)شناخت صنعت جهانگردی، انتشارات دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه علامه طباطبایی،

-        داس ویل، راجر،(1378) مدیریت جهانگردی، ترجمه اعرابی و ایزدی، انتشارات دفتر پژوهش پژوهش‌های فرهنگی

-        داغستانی ، جواهری، سعید ، حسن ،(1386) طرح توسعه گردشگری شهر و شهرستان لاهیجان، گروه مهندسین مشاور ره شهر، تهران.

-        دهخدا، علی ا کبر. 1337 . لغتنامه دهخدا، سازمان لغتنامه.

-        دیبایی، پرویز(1371)، شناخت جهانگردی؛ انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

-        ذوالفقارنسب،سلیمان(تدوین)،دکتر دیانی، محمدحسین (ویراستار) ،(1383)، مقاله تاریخچه ارزیابی علم و فناوری و ظهور شاخصهای علمی با تأکید بر کشور آمریکا زیرنظر معاونت علم و فنآوری)

-        رحیمی،حسن ،(1381) ، جهانگردی روستایی و قلمرو آن  ، ماهنامه سیاسی– اقتصادی ، موسسه اطلاعات ، شماره 185 و 186 ، صفحه 224-228

-        رضوانی ، علی اصغر ،(1382)، جغرافیا وصنعت توریسم ، دانشگاه پیام نور ؛

-        رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و اسماعیل قادری،(1381)، نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی (نقد و تحلیل چهارچوب های نظریه‌ای)، فصلنامه مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 6، شماره 2، ص 23-40

-        رهنمایی، محمدتقی،(1369) جغرافیای اوقات فراغت و جهانگردی، پلی کپی گروه جغرافیای دانشگاه تهران،

-        زاهدی ، شمس السادات ، (1382) ،  تحلیلی بر انواع توریسم و ارتباط آنها با یکدیگر ، فصل نامه مطالعات جهانگردی ، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی ، شماره 1 ، صفحه 11-1 .

-        زمانی پور، اسداله(1373). ترویج کشاورزی در فرآیند توسعه، انتشارات دانشگاه بیرجند

-        زیاری، کرامت ا...،( 1378) اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، انتشارات دانشگاه یزد، ،

-        سازمان ایرانگردی وجهانگردی ،(1380)، برنامه ملی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران؛

-        سازمان جهانی جهانگردی،(1379) برنامه‌ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه‌ای، ترجمه رنجبران و زاهدی، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان،

-        سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور،(1384)، قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران؛

-        سرور، رحیم و سید محمد موسوی(1390)، کاربرد شاخص پایداری عملکرد (SPI) برای خط مشی گذاری و توسعه گردشگری، مجموعه مقالات همایش گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.

-        سعیدی، عباس،مبانی جغرافیای روستایی،(1379)،انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)؛

-        سند برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور،(1378) سازمان برنامه و بودجه،

-        شرکت مهندسین مشاور ساپ ، (1384) ، طرح جامع گردشگری استان هرمزگان ؛

-        شریف زاده ، ابوالقاسم و مراد نژادی ، همایون ، (1381) ، توسعه پایدار و گردشگری روستایی  ، ماهنامه اجتماعی – اقتصادی جهاد ، خرداد و تیر ، شماره 250-251 ، صفحه 53

-        شمس الدینی، علی،(1388)، «گردشگری روستایی» راهکاری سازنده برای توسعه روستایی نمونه موردی: روستای فهلیان، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 131، ص 95-107

-        ضرغام، حمید،(1381)جزوه درسی برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی، دانشگاه علامه طباطبایی،

-        ضرغام، حمید،(1375) مدل برنامه‌ریزی استراتژیک جهانگردی ایران، دفتر هماهنگی و هدایت طرح توسعه و مدیریت جهانگردی،

-        طبرسا، غلامعلی،(1382)، تبیین شاخصهای فرهنگی(شاخصهای بخش هنر)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص23-22

-        عابدی سروستانی، احمد(1385)، جایگاه ترویج در توسعه با تاکید بر مشارکت، فصلنامه روستا و توسعه، سال 9، شماره 1.

-        علوی‌زاده، سید امیر محمد(1386)، الگوهای توسعه اقتصادی – اجتماعی (با تأکید بر توسعه پایدار روستایی در ایران)، نشریه سیاسی – اقتصادی اطلاعات شماره 245-246.

-        فیض بخش، هوشنگ،(1355)صنعت جهانگردی در ایران و جهان، ترجمه و تنظیم انتشارات مدرسه عالی خدمات جهانگردی و اطلاعات،

-        قادری، اسماعیل،(1380) جهانگردی و توسعه پایدار(جزوه درسی)،دانشگاه جامع علمی وکاربردی،

-        قادری،اسماعیل،(1382)، نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی،پایان نامه دکتری جغرافیا و برنامه ریزی،استاد راهنما دکتر عبدالرضا رکن الدین افتخاری ، دانشگاه تربیت مدرس

-        کردوانی، پرویز و ونوس مورد غفاری(1390)، توریسم و رویکرد نوسازی در طراحی بافت های تاریخی شهری مطالعه موردی: شهر اصفهان، فصلنامه جغرافیای سرزمین، سال هشتم، شماره30.

-        گزارش سالانه سازمان ایرانگردی و جهانگردی، (78-1377)سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور،

-        لاندنبرگ،دانلد،(1383)اقتصادگردشگری،ترجمه محمدرضا فرزین،انتشارات چاپ ونشر بازرگانی،

-        لومسدن،لس،(1380)بازاریابی گردشگری،ترجمه محمدابراهیم گوهریان،دفتر پژوهش‌های فرهنگی،

-        مافی، عزت الله و مهدی سقایی، (1383)، مدل ترکیبی برای توسعه فضایی گردشگری روستایی، دو فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 3، ص 165-188

-        محلاتی ، صلاح الدین ، (1382) ، جهانگردی شهری ، دانشگاه شهید بهشتی ؛

-        موسی پور میاندهی، پری و علیرضا استعلاجی(1389)، تحلیلی بر سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان بندر انزلی با تاکید بر مدل متغیرهای استاندار شده، فصلنامه جغرافیای سرزمین، سال هفتم، شماره 26.

-        وای گی، چاک، (1378)جهانگردی در چشم اندازی جامع، ترجمه پارسائیان و اعرابی، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی

-        هال و جنکینز،(1378)سیاستگذاری جهانگردی، ترجمه اعرابی و ایزدی، انتشارات پژوهش‌های فرهنگی،

 منابع انگلیسی

Alipour, Habib (1996), Tourism Development Within Planning Paradigm, The Case Of Turkey, Tourism Management , Vol17, No 5

. Allmendinger, Ph. & Champan, M. 1999. Planning

Ashley, C. (2000), The Impact of Tourism on Rural Livelihood: Namibia, s Experience, Overseas development institute

Allock, J.B. (1994), ‘‘Seasonality’’, in Witt, S.F. and Moutinho, L. (Eds), Tourism Marketing and Management Handbook, Prentice-Hall, New York, NY, pp. 86-92.

Bramwell, B., & Lane, B. (1994). Rural tourism and sustainable rural development

Briedenhann, J., & Wickens, E. (2004). Tourism routes as a tool for the economic

Development of rural areas e vibrant hope or impossible dream? Tourism

Management, 25, 71e79

Dinis A., 2011, Tourism, niche strategy and networks as factors for both entrepreneurship and rural sustainability, IX Rural Entrepreneurship Conference: A sustainable rural? Nottingham Business School, United Kingdom

Gunn, Clare A. 1994 ; Tourism Planning, Basics, Concepts, Cases; Third edition, Toylor & Francis

Canoves, G., Villarino, M., Priestley, G. K., & Blanco, A. (2004). Rural tourism in

Spain: an analysis of recent evolution. Geoforum, 35, 755e769.

Chen, W. (1997). Peasant challenge in post-communist China. Journal of Contemporary

China, 6(14), 101e115.

Daugstad, K. (2008). Negotiating landscape in rural tourism. Annals of Tourism

Research, 35(2), 402e426.

Deller, S. (2010). Rural poverty, tourism and spatial heterogeneity. Annals of Tourism

Research, 37(1), 180e205.

Ding, H. (2009). Exploration and discussion on developing model of rural tourism in

Jiangsu Province. Jiangsu’s Agriculture Science, 5, 14e16.

Dong, H. N., Zhang, M. D., & Liu, Y. W. (2007). A study on the present state of land

use for leisure tourism in the suburbs of Beijing and its future trend. Tourism

Tribune, 22(4), 48e52.

Fleischer, A., & Pizam, A. (1997). Rural tourism in Israel. Tourism Management, 186), 367e372).

Gu, H., & Ryan, C. (2009). Hongcun and Xidi: rural townships’ experiences of

tourism. In C. Ryan, & H. Gu (Eds.), Tourism in China: Destination, cultures and

communities (pp. 259e267). New York London: Routledge.

Han, J. (2009). The classification and comparison of China’s rural tourism organization.Commerce Culture, 10, 147.

He, J. M. (2003). A study on rural tourism overseas. Tourism Tribune,

He, J. M. (2005). On the development of rural tourism in China’s urban suburbs:

a case study on the evolution of Nongjiale in Chengdu. Tourism Tribune,

He, J. M. (2006). Government’s “position losing” and “position surpassing” in

development of Nongjiale. Tourism Tribune, 21(3), 11.

He, J. M., Ma, Z. Z., & Li, H. X. (2004). An investigation and consideration of existing issues in development of rural tourism. Countryside Economy,7,36e38.

Hjalager, A. (1996). Agricultural diversification into tourism: evidence of European community development programme. Tourism Management, 17(2), 103e111.

Hu, Y. H. (2008). A study on the participation of community in rural tourism.

Business Times, 30, 89e90.

Kneafsey, M. (2001). Rural cultural economy e tourism and social relations. Annals of Tourism Research, 28(3), 762e783.

Liu, A. (2006). Tourism in rural areas: Kedah, Malaysia. Tourism Management,

Luo, M. Y. (2006). The characteristic and model of developing rural tourism in

YunnanProvince. Tourism Tribune, 21(5), 9e11.

MacDonald, R., & Jolliffe, L. (2003). Cultural rural tourism e evidence from Canada. Annals of Tourism Research, 30(2), 307e322.

McGehee, N. G. (2007). An agritourism systems model: a Weberian perspective. Journal of Sustainable Tourism, 15(2), 111e124.

Oppermann, M. (1996). Rural tourism in southern Germany. Annals of Tourism

Research, 23(1), 86e102.

Pedford, J. (1996). Seeing is believing: the role of living history in marketing local heritage. In T. Brewer (Ed.), The marketing of tradition (pp. 13e20).