تحلیل مبانی قرآنی جرم انگاری جرائم زیست محیطی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 4، دوره 9، شماره 36، اسفند 1397، صفحه 73-97   

نویسندگان

ابوذر سالاری فر¹؛ سید محمود میرخلیلی²؛ سیددرید موسوی مجاب³

¹دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، قم، ایران

³استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

جرم زیست‌محیطی به مجموعه‌ای از رفتارهای زیان‌بار گفته می‌شود که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به محیط زیست آسیب وارد می‌کنند؛ فرایند جرم انگاری در حوزه محیط زیست با توجه به اصول متعدد از جمله اصل ضرر، در حوزه نظام کیفری عرفی صورت می‌گیرد. در منابع شرعی به صورت عام و در قرآن کریم به صورت خاص رفتارهای مخرب زیست‌محیطی مورد تقبیح قرار گرفته است.خداوند متعال در قرآن کریم هرگونه رفتاری که موجب فساد در زمین باشد را نهی می‌کند؛ از آنجایی که هر رفتاری که منجر به تخریب و یا آسیب به محیط زیست باشد نیز از مصادیق فساد بوده، بنابراین قابل توبیخ و مجازات است؛از طرف دیگر محیط زیست و منابع طبیعی در بسیاری از آیات قرآن کریم از مظاهر زیبایی خداوند قلمداد گردیده است. اگرچه قرآن کریم کیفر جرائم زیست محیطی را صراحتاً در هیچ آیه‌ای ذکر نکرده است و نمی‌توان آن را مصداق جرائم حدی دانست، اما با توجه به تقبیح آن رفتار و جرم قلمداد نمودن آن به عنوان مصداق تعزیر در نظام کیفری اسلام قابل مجازات است.

کلیدواژه‌ها

محیط زیست؛ جرم زیست‌محیطی؛ تخریب زیستی؛ جرم انگاری

مراجع

بهرام سلطانی، کامبیز. 1365ش، مقدمه‌ای بر شناخت محیط زیست، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

طباطبایی، محمد حسین. 1417ق، المیزان، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

فهیمی، عزیز الله و مشهدی، علی. 1393ش، اندیشه‌های حقوق محیط زیست، چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه قم.

قاسمی، ناصر. 1391، حقوق کیفری محیط زیست، چاپ اول، تهران: انشارات خرسندی.

مشهدی، علی. 1389ش، ترمینولوژی حقوق محیط زیست، تهران: انتشارات خرسندی.

نوری، جعفر. 1372ش، فرهنگ جامع محیط زیست، چاپ اول،تهران: نشر مؤلف.

کتب انگلیسی

Bruce C. Wyman and L. Horold Stevenson,The Facts On File Dictionary of Environmental Science,Facts On File,Inc,Third Edition,2007.

Roger Perman, Yue Ma, James Mcgilvray, Michael Common "Natural Resources Andenvironmental Economics" Pearson educated limited, 1999.

Nick Hanley, Jason F. Shgren, Ben Whith: Environmental Economics In Theory And Practice,1997.

 

مقالات

اینیاسی، زاکس. «بوم‌شناسی و فلسفه توسعه»، ترجمه سید حمید نوحی، مؤسسه فرهنگی کیان، 1373 ش، صص 58- 59.

رئوف، سید حمید رضا. 1394ش، «اخلاق محیط زیست در قرآن»، مجله ماهنامه پژوهشی و تحلیلی در زمینه فعالیت‌ها و مطالعات قرآنی، سال اول.

صادقی، حسین و فتحی، مهدی.1388ش، «فرهنگ، توسعه پایدار و محیط زیست»، مجله مهندسی فرهنگی، شماره 29و 30.

کاریزی، محسن. 1387ش، «ادیان و محیط زیست»، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 15.

ممتحن، مهدی و دیگران. 1390ش، «علل انحطاط فرهنگی از دیدگاه قرآن»، مجله مطالعات قرآنی، شماره 5.