میقات پیامبر خاتم در قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 11، دوره 9، شماره 36، اسفند 1397، صفحه 237-261   

نویسندگان

موسی مدبرپور¹؛ مهدی مطیع²؛ محمدرضا حاجی اسماعیلی³

¹دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان) اصفهان، ایران

²دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

³استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

این پژوهش ضمن تحلیل کیفیت میقات و معراج خاتم پیامبران و بررسی دیدگاه مفسران قرآن، با توجه به آیه اول از سوره اسراء و آیات هفتم تا هجدهم سوره نجم به این نتیجه رسیده که میقات پیامبر خاتم در بالاترین مراتب تقرب پدیده‌ای به نام معراج را سبب گشته که از منظر قرآن از عبودیت مطلق و تسلیم محض بودن پیامبر در مقابل پروردگار نشأت گرفته و تا آنجا پیش رفته که ایشان را لایق سلام و صلوات ویژه الهی گردانیده است، و در میقات و معراجش با پروردگار به بالاترین مرحله شهودی یعنی شهود بی واسطه و آخرین مرحله تقرب یعنی مرحله احدیت جمع الجمعی یا أو أدنی نائل گشته است.

کلیدواژه‌ها

پیامبر خاتم؛ قرآن؛ میقات؛ معراج؛ شهود؛ رؤیت

مراجع

قرآن کریم.

ابن عربی، محی الدین. 1405ق،‏ الفتوحات المکیة، 14 جلد، چاپ دوم، مصر: بی نا.

ابن منظور، ابو الفضل و جمال الدین، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، 15 جلد، بیروت: دار صادر.

ابن‏قتیبه، عبدالله بن مسلم. ،1411ق، تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار و مکتبة الهلال.

ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر. تفسیر القرآن العظیم، ناشر: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏.

تاج الدین حسین بن حسن، خوارزمی. 1368ش، شرح فصوص الحکم، چاپ دوم، تهران: انتشارات مولی.

ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد. 1418ق، تفسیر الثعالبی المسمی بالجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

جامی، عبدالرحمن.1370ش،‏ نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

جوادی، عبدالله. 1383ش، توحید در قرآن، قم: انتشارات اسری.

جوادی، عبدالله. 1385ش، سیره رسول ‏اکرم(ص) در قرآن، قم: انتشارات صدرا.

جوادی، عبدالله. 1389ش، تسنیم، قم: انتشارات صدرا.

حسن زاده آملی، حسن. 1378ش، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حویزی، عبد علی بن جمعه. 1415ق، تفسیر نور الثقلین‏، قم: اسماعیلیان.

خوارزمی، تاج الدین حسین بن حسن. 1368ش، شرح فصوص الحکم، تهران: انتشارات مولی.

خوارزمی، محمد. بی تا، ترجمه احیاء علوم الدین، بی جا: بی نا.

دستغیب، عبدالحسین. 1388ش، معراج، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏. ‏

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، ‌مفردات ألفاظ القرآن، لبنان- سوریه: دار العلم- الدار الشامیة.

سلطان علی‏شاه، سلطان محمد بن حیدر. 1372ق، متن و ترجمه فارسی تفسیر شریف بیان السعادة فی مقامات العبادة، ترجمه محمد رضاخانی و حشمت الله ریاضی، تهران: سر الاسرار.

شیخ علوان، نعمة الله بن محمود. 1999م‏، الفواتح الإلهیة والمفاتح الغیبیة: الموضحة للکلم القرآنیة والحکم الفرقانیة، قاهره: دار رکابی للنشر.

صادقی تهرانی، محمد. 1419ق،‏ البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: بی نا.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. 1361ش، تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار. ‏

صفار، محمد بن حسن. 1404ق، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم‏، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.‏

طباطبایی، محمدحسین. 1374ق، ترجمه تفسیر المیزان‏، ترجمه محمد باقر موسوی، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق،‏ جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.

طوسی، محمد بن الحسن. 1414ق،‏ أمالی، قم: دار الثقافة.

عارف، سید محمد صادق. 1372ش، راه روشن(ترجمه المحجة البیضاء)، بی جا: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1410ق‌، کتاب العین‌، قم: نشر هجرت.

فرغانی، سعید الدین سعید. 1379ش، مشارق الدراری(شرح تائیه ابن فارض)، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

فیومی، احمد بن محمد مقری. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی‌، قم: منشورات دار الرضی.

قشیری، عبدالکریم بن هوازن.، لطائف الاشارات، تحقیق ابراهیم بسیونی‏، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏.

قیصری رومی، محمد داوود. 1375ش، شرح فصوص الحکم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة. ‏

ماوردی، علی بن محمد. بی تا، النکت والعیون تفسیر الماوردی‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1403ق،‏ بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

مکارم، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة.