بررسی دیدگاه‌های مفسران فریقین ذیل آیه 43 مدثر

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 12، دوره 9، شماره 36، اسفند 1397، صفحه 263-282   

نویسندگان

علیرضا زکی‌زاده رنانی¹؛ اکرم بهرامیان²

¹استادیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

²طلبه سطح 4 مرکز تخصصی فاطمه الزهرا خوراسگان اصفهان

چکیده

در این تحقیق دیدگاه‌های مفسران فریقین ذیل آیه 43 مدثر به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است و هدف آن بوده که منشأ اختلاف به دست آید تا معنی صحیح‌تر ارائه گردد. اشتراک دیدگاه شیعه و سنی در مورد آیه «قَالُواْ لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّین» را می‌توان چنین بیان کرد: نه مفسر شیعه و هفت مفسر سنی «ترک نماز واجب»، چهار مفسر شیعه و سه مفسر سنی «ترک مطلق نماز». اما اختلاف دیدگاه شیعه و سنی درترک نماز خاص، ترک نماز و شکرگزاری، اخلال در نماز، نهی از فحشا، نفی نماز، ترک نماز مسلمین، ترک نماز مؤمنین، ترک عبادت، بی­ایمانی، عدم توجه به حق در زمان‌های مشخص برای خدا، ترک نماز و سبقت گیرندگان به ولایت است که اختلاف به دو شاخه اصلی، نماز و سبقت گیرندگان به ولایت، تقسیم می­شود. با توجه به معنی لغت، سیاق آیات و بررسی روایات می­توان منشأ اختلاف را اینطور بیان کرد که بعضی از مفسران آیه را تفسیر و بعضی دیگر تأویل آیه را بیان کردند و یا برخی مصادیق «مصلین» و برخی دیگر تحلیل اخلاقی و کلامی آیه را ذکر نمودند و الا نماز یک حقیقت شرعی است که در آن اختلافی نیست.

کلیدواژه‌ها

بررسی تطبیقی؛ المصلین؛ ترک نماز؛ فحشا؛ ریا

مراجع

قرآن کریم.

کتب فارسی

آیتی، عبدالمحمد. 1374ش، ترجمه قرآن، چ4، تهران: انتشارات سروش.

حسینی همدانی، سید محمد حسین. 1404ق، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.

خانی، رضا و حشمت الله ریاضی. 1372ش، ترجمه بیان السعادة فی مقامات العبادة، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام‏نور.

سور آبادی، ابوبکر عتیق بن محمد. 1380ش، تفسیر سور آبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.

شریف لاهیجی، محمد بن علی. 1373ش، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ 3، تهران: انتشارات ناصرخسرو. فیض کاشانی، ملا محسن. 1415ق، تفسیر الصافی، چ 2، تهران: انتشارات الصدر.

طیب، سید عبدالحسین. 1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ2، تهران: انتشارات اسلام.

فیض الاسلام، سید علی نقی. 1378ش، ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران: انتشارات فقیه.

قرشی، علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، چ6، تهران: بی نا.

کاشانی، ملا فتح الله. 1336ش، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.

مترجمان. 1360ش، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.

مترجمان. 1377ش، تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

مکارم شیرازی، ناصر. 1421ق، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب.

موسوی همدانی، سید محمد باقر. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، چ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

مهیار، رضا. بی تا، فرهنگ ابجدی عربی- فارسی، بی جا: بی نا.

کتب عربی

ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی. 1379ش، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم: بی نا.

ابن عاشور، محمد بن طاهر. بی­تا، التحریر والتنویر، بی­جا: بی­نا.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، چ 3، بیروت: دار صادر.

ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا. 1404ق، معجم مقائیس اللغة، قم – ایران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

ابیاری، ابراهیم. 1405ق، الموسوعة القرآنیة، بی جا: مؤسسه سجل العرب.

آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

بروجردی، سید محمد ابراهیم. 1366ش، تفسیر جامع، چ 6، تهران: انتشارات صدر.

بیضاوی، عبدالله بن عمر. 1418ق، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد. 1418ق، جواهر الحسان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

جوهری، اسماعیل بن حماد. 1410ق، الصحاح - تاج اللغة وصحاح العربیة، 6 جلد، بیروت- لبنان: دار العلم للملایین.

حسینی استرآبادی، سید شرف الدین علی. 1409ق، تأویل الآیات الظاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. 1363ش، تفسیر اثنا عشرى، تهران: انتشارات میقات.

حسینی شیرازی، سید محمد. 1424ق، تقریب القرآن إلى الأذهان، بیروت: دار العلوم.

حقی بروسوی، اسماعیل. بی تا، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.

سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله. 1419ق، ارشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

سید قطب، بن ابراهیم شاذلی. 1412ق، فى ظلال القرآن، چ7، بیروت- قاهره: دار الشروق.

صافی، محمود بن عبدالرحیم. 1418ق، الجدول فى اعراب القرآن، چ 4، بیروت- دمشق: دار الرشید مؤسسة الإیمان‏.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فى تفسیر القرآن، چ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبری، ابو جعفر محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.

طریحی، فخر الدین بن محمد. 1375ش، مجمع البحرین،چ3، تهران: بی نا.

طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه. 1415ق، تفسیر نور الثقلین، چ 4، قم: انتشارات اسماعیلیان.

فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چ 3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فرات کوفی، ابوالقاسم فرات بن ابراهیم. 1410ق، تفسیر فرات الکوفى، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

فیض کاشانی، ملا محسن. 1418ق، الأصفى فى تفسیر القرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

قاسمی، محمد جمال الدین. 1418ق، محاسن التأویل، بیروت: دار الکتب العلمیه.

قرطبی، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا. 1368ش، تفسیر کنز الدقائق وبحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

قمی، علی بن ابراهیم. 1367ش، تفسیر قمى، چ 4، قم: دار الکتاب.

کاشانی، محمد بن مرتضی. 1410ق، تفسیر المعین، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.

گنابادی، سلطان محمد. 1408ق، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، چ 2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

مراغی، احمد بن مصطفی. بی تا، تفسیر المراغى، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مصطفوی، حسن. 1430ق، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، چ3، بیروت- قاهره- لندن: بی نا.

مغنیه، محمد جواد. 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

مغنیه، محمد جواد. بی تا، التفسیر المبین، قم: بنیاد بعثت.

میبدی، رشیدالدین احمد بن ابی سعد. 1371ش، کشف الأسرار وعدة الأبرار، چ 5، تهران: انتشارات امیرکبیر.

نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد. 1416ق، تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه.

 

مقالات

کرد، صفی الله و هاشم اندیشه و ولی الله نقی پور فر. پاییز1396ش، «نگاهی نو به عصمت حضرت آدم علیه السلام از منظر فریقین با رویکردی به آیه 121 سوره طه»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال هشتم، شماره 31.