بررسی تحلیلی مبانی تربیت اخلاقی هابرماس و نقد آن از دیدگاه اخلاق قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 15، دوره 9، شماره 36، اسفند 1397، صفحه 333-351   

نویسندگان

عادل رمضانی¹؛ مصطفی قادری²؛ محسن ایمانی نائینی³

¹دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²عضو هیأت علمی(دانشیار) گروه برنامه ریزی درسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

³عضو هیأت علمی(دانشیار) گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

هابرماس، فیلسوف نسل دوم مکتب انتقادی فرانکفورت، بر این باور است که عقل مدرن نتوانسته تمام ابعاد خویش را آشکار سازد و تنها عقل ابزاری بر جامعه مدرن مسلط شده است. وی با طرح نظریه کنش ارتباطی در پی بازسازی پروژه مدرنیته است که به زعم وی عقیم یا ناتوان مانده است. او در این نظریه که مهم‌ترین دیدگاه او محسوب می‌شود، با استفاده از رویکردهای جدید زبان‌‌شناسی و فلسفه زبان سعی در ارائه مدلی از تربیت اخلاقی بر مبنای عقلانیت ارتباطی دارد. محقق در این مقاله با بهره گیری از رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابتدا به مرور اجمالی نظریه کنش ارتباطی هابرماس، به ‌عنوان مبنای نظریه تربیت اخلاقی وی، پرداخته سپس‌ دیدگاه تربیت اخلاقی را استنتاج نموده و در ادامه به نقد این دیدگاه از سوی اخلاق قرآنی پرداخته است. نتیجه تحقیق نشان داد تأکید هابرماس بر عقلانیت ارتباطی و اخلاق گفت‌وگویی در نظریه کنش ارتباطی، در سطح فردی رشد و شکوفایی خرد مبتنی بر ارتباط متقابل هنجاری (عقل ارتباطی) و در سطح اجتماعی دستیابی به تفاهم مبتنی بر کنش‌های اخلاقی را به عنوان اهداف تربیتی مطرح می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

تربیت اخلاقی؛ هابرماس؛ عقلانیت ارتباطی؛ اخلاق قرآنی

مراجع

بشیریه، حسین. 1382ش، سیری در نظریه‌های جدید در علوم سیاسی، تهران: مؤسسه نشر علوم نوین.

بهمن پور، محمد سعید. 1379ش، فراز و نشیب عقلانیت، تهران: انتشارات نوادر.

پیوزی، مایکل. 1379ش، یورگن هابرماس، ترجمه احمد تدین، چاپ اول، تهران: نشر هرمس.

ماهروزاده، طیبه. 1389ش، فلسفه تربیتی کانت، چاپ دوم، تهران: نشر سروش.

میلر، پیتر. 1384ش، سوژه استیلا و قدرت، ترجمه نیکو سرخوش، چاپ دوم، تهران: نشر نی.

نوذری، حسین علی. 1389ش، بازخوانی هابرماس، چاپ دوم، تهران: نشر چشمه.

هابرماس، یورگن. 1384ش، نظریه کنش ارتباطی، جلدهای اول و دوم، ترجمه کمال پولادی، تهران: انتشارات مؤسسه ایران.

هولاب، رابرت. ۱۳۷۸ش، یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.

کتب انگلیسی

Bolton.Roger(2005).”Habermas s theory of communicative action and the theory of social capital”.Department of  Economics and Center for Enviromental Studies Williams College.

Habermas, J (1979a)"What is universal pragmatics?". In Communication and the evolution of society. London: Heinemann.

Habermas,J(1979b)Communicacation and Evolution of Society,Translated and with an Introduction by Thomas McCarthy,London:Heinemann.

Habermas,J.(1984)The theory of communicative Action.Vol .1 Boston:Beacon press.

Habermas,J.(1987)The theory of Communicative Action.Vol.2 Boston:Beacon press.

Habermas.J.(1990)Moral Consciousness and Communicative Action .Cambridge. MIT Press.

Habermas.J.(1993).Justification And Application :remark on Discoure ethics ,tr.& ed.C .The MIT Press.

Salter, Lee.(2005).”The communicative structrrs of journalism and public relations” .University of the west of England ,SAGE Publication ,Vol .6.

Turner,Jonathan H.(1998)”The Structure of Sociological Theory”.Sixth Edition,Wadsworth publishing company ,The US.

Anderson.soel(2000).The Third Generation of the Frankfurt School.Washigton:Washington university Press.

Outhwaite,W (2000)the Habermas reader,London:polity Press.

Stric peter(2000) critical theory .politics and socity .london british library cataloguing.

 

مقالات

بهره مند، مهدی وتوکلی، احمدرضا. 1396ش، «مبانی قرآنی و روایی مسئولیت مدنی قاضی و جریان آن در قوانین موضوعه»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال هشتم، شماره 32، صص229-247.

جاویدی، علیرضا. 1384ش، «آخرین عقل‌گرای بزرگ»، روزنامه شرق، شماره 613.

موسوی، سیده فاطمه. 1396ش، «تحلیل و بررسی پیامدهای اومانیسم از دیدگاه علامه طباطبایی با تکیه بر تفسیر المیزان»، سال هشتم، شماره 32، صص 59-94.