گردشگری راهبردی در جهت توسعه اقتصادی روستاها (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دماوند)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 5، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، آبان 1394، صفحه 75-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

شقایق حافظی‌زاده¹؛ حمید جعفری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری جغرافیا،واحد مشهد دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استادیار گروه جغرافیا،واحد مشهد دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (نویسنده مسوول)

چکیده

چکیده
 امروزه توسعه روستایی یکی از اهداف مهم کشورها به شمار می آید و علیرغم اهمیت این موضوع هنوز با مسائل و چالش های متعددی مواجه است زیرا که راهبردهای گذشته نتوانسته مسائلی همچون فقر، اشتغال، بهداشت، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تامین کند. این مسئله باعث شده است که در سال های اخیر بار دیگر توسعه روستایی مورد توجه قرار گیرد و نظریه پردازان و برنامه ریزان و مجریان حکومتی درصدد بر آیند تا با ارائه راهکارها و استراتژی هایی جدید، از معضلات و مسائلی که گریبانگیر نواحی روستایی می باشند، بکاهند. یکی از راهبردهایی که  در کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی از کشورها به اجرا درآمده است و نتایج مثبتی را به همراه داشته، توسعه گردشگری در نواحی روستایی می باشد. این برنامه ریزان به گردشگری به چشم "صنعتی که ثبات اقتصادی و جمعیتی" را برای جوامع روستایی به دنبال دارد، می نگرند. امروزه با توجه به تغییراتی که در جوامع روستایی مانند روستاهای شهرستان دماوند از جنبه اقتصادی به وجود آمده، دیگر حیات روستا نمی‌تواند تنها بر محور کشاورزی ادامه یابد بلکه باید فعالیت های دیگر اقتصادی را برای روستاها فراهم نمود، در این راستا گردشگری می‌تواند به طور جدی راه‌حل مناسبی برای رهایی از اقتصاد تک بعدی تلقی شود. در پژوهش حاضر با در نظر داشتن رویکرد توسعه اقتصاد روستایی، اثرات اقتصادی گردشگری و فعالیت های وابسته به آن بر اقتصاد روستاهای نمونه شهرستان دماوند مورد مطالعه قرار گرفته و در این راستا رابطه میان متغیر مستقل گردشگری و متغیر وابسته توسعه اقتصاد روستایی از طریق 2  شاخص تنوع شغلی و ایجاد فرصت های جدید اشتغال و افزایش درآمد آزمون شد. این پژوهش از حیث هدف کاربردی و به لحاظ روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد که جمع آوری اطلاعات با استفاده از دو شیوه کتابخانه ای و میدانی و به وسیله ابزار پرسشنامه در طیف لیکرت انجام پذیرفت از بین 39 روستای منطقه 8 روستا به عنوان نمونه از طریق روش دلفی طبق نظر کارشناسان تعیین شد. برای تعیین حجم نمونه جهت پرسشگری در از فرمول کوکران بهره گرفته شد که از تعداد 2848 خانوار منطقه تعداد 381 سرپرست خانوار انتخاب گردید. جهت تحلیل داده ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی که در قسمت آمار استنباطی برای سنجش روابط بین متغیرها از آزمون پارامتریک ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد گردشگری موجب تنوع شغلی و ایجاد فرصت های جدید اشتغال و افزایش درآمد در روستاهای نمونه گردیده است. جهت تقویت نقش گردشگری در توسعه اقتصاد روستاهای مورد مطالعه پیشنهاداتی در راستای تنوع شغلی و ایجاد فرصت های جدید اشتغال و افزایش درآمد برای جوامع محلی ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

واژکان کلیدی: گردشگری؛ توسعه اقتصادی؛ روستا؛ شهرستان دماوند

مراجع

منابع فارسی و لاتین

1. بردبار، بیتا،1390،گردشگری و رشد اقتصادی، اولین همایش ملی گردشگری، اقتصاد و بازاریابی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زابل.
2. پاپلی یزدی، محمدحسین، سقایی، مهدی، 1390، گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، انتشارات سمت.
3. پدریان، مرتضی، 1374، «اثرات اقتصادی و فرهنگی توریسم»، مقالات برگزیده سمینار اصفهان و جاذبه‌های ایرانگردی و جهانگردی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان.
4. پوریا، پیروز،1373، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی جهانگردی، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 45-46.
5. رحیمی پور، اکبر، نکویی، محمدحسن، تدریس حسنی، معصومه،1390، بررسی رابطه توسعه گردشگری و رشد اقتصادی، اولین همایش ملی گردشگری، اقتصاد و بازاریابی، دانشگاه آزاد اسلامی زابل.
6. رضوانی، محمدرضا، 1387، توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران.
7. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، قادری، اسماعیل، 1382، نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی مدرس، دوره ششم، شماره2، دانشگاه تربیت مدرس.
8. شکویی، حسین، 1375، اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، جلد1، انتشارات گیتاشناسی، تهران.
9. طرح هادی روستای جابان، 1385، مشاور طرح شاپور دیو سالار، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران، معاونت عمران روستایی.
10. قبادی، پرستو،1390، توریسم روستایی؛ ابزاری برای توسعه پایدار، ماهنامه علمی، آموزشی و ترویجی دهیاری ها، شماره 13.
11. لی، جان، 1378، گردشگری و توسعه در جهان سوم، ترجمه عبدالرضا رکن الدین افتخاری، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، تهران.
12. مطیعی لنگرودی، حسن، بدری، علی ، سلمانی، محمد، علیقلی زاده فیروزجانی، ناصر،1388، اثرات اقتصادی گردشگری بر نواحی روستایی مطالعه موردی: نواحی روستایی بخش مرکزی نوشهر، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 12، تهران.
    1. Ashley, Caroline, (2000), " The Impacts of Tourism on Rural Livelihoods: Namibia’s Experience", Overseas Development Institute, Chameleon Press, London.
    2. Greffe, X, (1993), "Rural Tourism a level for Economic and Social Development", Clevedon.
    3. Holland, J. Burian, M.and Dixey, L., (2003), "Tourism in poor Rural Areas: Diversifying the project and expanding the benefits in rural areas", PPT: Pro-Poor Tourism publishing.
    4. Jenkins, John, M, Hall, C., M., (1998), "The Restriction of Rural Economics", John Wiley publishing, New York.
    5. Kastenbolz, E., (2002), "The role and marketing implications of destination images on Tourism behavior, The case of northern Portugal" A dissertation presented to university of central Florida; for degree of Doctor of Philosophy.
    6. Lee, M.H,. (2008), "Tourism and Sustainable Livelihood: The case of Taiwan", ELSIVIER, Vol 29, pp 978-961.
    7. Liu, Chien-Zer, (2010), "Rural Development and Rural Tourism in Taiwan", Asian Journal of Arts and Science, Vol 1, No 2, pp. 211-227.
    8. Oppernann, Martin, (1996), "Rural Tourism in Southern Germany", Annals of Tourism Research, Vol.13, No.1.
    9. Sharpley, R., (2002), "Rural Tourism and the challenge of Tourism diversification: the case of Cyprus", Tourism management, Vol. 23.
    10. Sharpley, R.J., (1997)" Rural Tourism", International Thomson Business Press, London.
    11. Sillignakis, Kostas E, (2007), " Rural Tourism: An opportunity sor sustainable development of rural areas" : www.sillignakis.com.
    12. TPDAF (Taiwan Provincial Department of Agriculture and Forestry), (1997), " The Planning and Establishing Principal for Pick- Your- Own (PYO) Farm", Official Documents Issued by TPDAF on 1st November 1997, Nantou, Taiwan.
    13. Udovc, Andrej, Perpar, Anton, (2007), "Role of Rural Tourism for Development of Rural Areas", Journal Central European Agriculture, Vol 8, No 2, pp:223-228.
    14. Wang, C.E., (1998), " A Development Model for Transforming from Agricultural Development Recreation Services: The flying cow ranch in miaoli", Taiwan.
    15. Wang, Ling-en, Cheng, Sheng-kui, Zhong, Lin-sheng,(2013), "Rural Tourism Development in China: Principles, Models and the Future", Journal of Mountain Science, Volume 10, pp: 116-129.