اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی به والدین بر نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای در کودکان

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 1، دوره 15، شماره 58، دی 1397، صفحه 127-137   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

لیلا شیرجنگ¹؛ امیرهوشنگ مهریار^{* 2}؛ حجت‌اله جاویدی³؛ سیدابراهیم حسینی⁴

¹دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی واحد مرودشت دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، ایران

²استاد گروه روان‌شناسی عمومی واحد مرودشت دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، ایران

³دانشیار گروه روان‌شناسی عمومی واحد مرودشت دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، ایران

⁴استادیار گروه روان‌شناسی عمومی واحد مرودشت دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، ایران

چکیده

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی روش آموزش والدین به‎شیوه بارکلی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای در کودکان شهر شیراز بود. روش آن از نوع پژوهش‌های شبه‌تجربی و طرح پیش‌آزمون‌ـ‌پس‌آزمون با گروه گواه و جامعة آماری شامل 20 نفر از کودکان 7 تا 12‌ساله بود که به دلیل مشکلات رفتاری به مرکز مشاورة آموزش‌و‌پرورش شهر شیراز معرفی شده و بر اساس مصاحبة بالینی و سیاهۀ علائم مرضی کودکان (گادو و اسپرافکین، 1994) با علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای تشخیص داده شده بودند. جامعة آماری به صورت نمونه‎برداری در‌دسترس انتخاب و به دو گروه آزمایش (10 نفر) و گواه (10 نفر) تقسیم شد. مادران گروه آزمایش به مدت 8 جلسه با استفاده از پروتکل بارکلی آموزش داده شدند و مرحلة پیگیری به فاصلة دو ماه پس از مداخلة درمانی انجام شد. یافته‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس نشان داد که روش آموزش والدین به‎شیوه بارکلی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای کودکان تأثیر معنا‌دار دارد. همچنین یافته‌ها در مرحلة پیگیری نشان داد روش آموزش والدین به‎شیوه بارکلی در کنترل نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای کودکان مؤثر بوده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد با آموزش مهارت‌های اجتماعی به والدین می‌توان میزان اختلال نافرمانی مقابله‌ای را در کودکان کاهش داد.
 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: آموزش والدین به‎شیوه بارکلی؛ اختلال نافرمانی مقابله‌ای؛ کودکان

مراجع

وهری‌فرد، ر. (1394). راهنمای اجرای فرم شرح‌حال و مصاحبة بالینی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، گروه روان‌شناسی بالینی.

جمالی پاقلعه، س.، عابدی، ا.، نظری‌بدیع، م. و میرزائی‌راد، ر. (1392). مقایسة اثربخشی برنامة یادگیری اجتماعی‌ـ‌هیجانی و آموزش حل مسئلة اجتماعی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ارزیابی والدین). فصلنامة روان‎شناسی بالینی، 12(3)، 70- 43.

حاجی‌سیدجوادی، ط.، برجعلی، م. و برجعلی، ا. (1392). اثربخشی آموزش رفتاری بارکلی به والدین کودکان مبتلا به اختلال توجه‌ـ‌بیش فعالی در کاهش علائم. مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 17 (6)، 52- 47.

سهرابی، ف.، اسدزاده، ح. و عرب‌زاده کوپانی، ز. (1393). اثربخشی آموزش والدینی بارکلی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای در کودکان پیش‌دبستانی. مجلة روان‌شناسی مدرسه، 3 (2)، 103- 82.

عبدی، ب. (1387). مهارت‌های اجتماعی و مشکل‌های رفتاری کودکان پیش‌دبستانی ایرانی. فصلنامة روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 4 (16)، 342- 333.

غضنفری، ف.، حسینی رمقانی، ن. ا.، مرادیانی گیه‌رود، س. خ.، مهرابی، م. و پناهی، ه. (1395). بررسی اثربخش برنامة آموزشی فرزند‌پروری مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سلامت عمومی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال لجبازی نافرمانی. مجلة پزشکی ارومیه، 27(7)، 641- 629.

قدرتی‌میرکوهی، م.، شریفی‌درآمدی، پ. و عبداللهی‌بقرآبادی، ق. (1394). اثربخشی درمان شناختی‌ـ‌رفتاری مبتنی بر آموزش والدین بر نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای. فصلنامة افراد استثنایی، 5 (22)، 24- 1.

یحیی‌محمودی، ن.، ناصح، ا.، صالحی، س. و تیزدست، ط. (1392). اثربخشی آموزش گروهی مهارت‎های اجتماعی مبتنی بر قصّه‌گویی بر مشکلات رفتاری برونی‌سازی‌شدة کودکان. فصلنامة روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 9 (35)، 257- 249.

یگانه، ط. (1393). اثربخشی آموزش مهارت‎های اجتماعی بر کنش‎وری سازشی و اختلال‎های هیجانی‌ـ‌رفتاری دانش‎آموزان. فصلنامة روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 10 (40) 419- 409.

 

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Washington, D.C.

Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1−26.

Barkley, R. A. (1997). ADHD and the nature of self-control. New York: Guil Ford.

Booker, J. A., Capriola-Hall, N. N., Dunsmore, J. C., Greene, R. W., & Ollendick, T. H. (2018).  Change in Maternal Stress for Families in Treat­ment for their Children with Oppositional Defiant Disorder. Journal of Child and Family Studies, 1–10.

Burnsheuer- Boswell, J. N., Garza, Y., & Watts, R. E. (2013). Conservative Christian parents’ perceptions of child – parent relationship therapy. International Journal of Play Therapy, 22 (3), 143–158.

Daly, B. P., Creed, T., Xanthopoulos, M., & Brown, R.T. (2007). Psychosocial treatments for children with attention deficit/hyperactivity disorder. Neu­ropsychology Review, 17, 37-89.

Darling, N. (1999). Parenting style and its correlates, ERIC digests. ERIC clearing house on elementary and early childhood education Champaign IL.

Denault, A. S., & Déry, M. (2014). Participation in Or­ganized Activities and Conduct Problems in Ele­mentary School: The Mediating Effect of Social Skills. Journal of Emotional and Behavioral Dis­orders, 29, 1-13.

Huang, Y., Chung, C. H., Ou, H., Chen, R. F., Pan, Y. J., & Liu, S. H. (2015). Treatment effects of com­bining social skill training and parent training in Taiwanese children with attention deficit. Journal of the Formosan Medical Association, 114 (3), 260-267.

Kim, M. J., Doh, H. S., Hong, J. S., & Choi, M. K. (2011). Social skills training and parent education programs for aggressive preschoolers and their parents in South Korea. Child Youth Services, 33(6), 838-845.

Lin, X., Li, L., Chi, P., Wang, Z., Heath, M. A., Du, H., & Fang, X. (2016). Child maltreatment and inter­personal relationship among Chinese children with oppositional defiant disorder. Child Abuse & Neglect, 51, 192-202.

Matos, M., Bauermeister, J. J., & Bernal, G. (2009). Parent-child interaction therapy for Puerto Rican preschool children with ADHD and behavior problems: A pilot efficacy study. Family Process, 48, 232-252.

Matson, J.C., Luke, M. A., & Mayville, S. B. (2014). The Effects of antiepileptic medications on the so­cial skills of individuals with mental retardation. Research in Developmental Disabilities, 25, 219-228.

McKinney, C., Stearns, M., & Szkody, E. (2018). Maltreatment and Affective and Behavioral Problems in Emerging Adults With and Without Oppositional Defiant Disorder Symptoms: Me­diation by Parent–Child Relationship Quality. Journal of Interpersonal Violence, First Pub­lished Retrieved March 11, 2018, from http://journals.sagepub.com.

Ngee, S. T., & Ping, O. L. (2015). Parent Physical Pun­ishment and Child Aggression in a Singapore Chinese Preschool Sample. Journal of Marriage and Family, 67, 85-99.

Otero, T., Schatz, R., Merrill, A., & Bellini, S. (2015). Social Skills Training for Youth with Autism Spectrum Disorders: A Follow-Up. Child and Ad­olescent Psychiatric Clinics of North America, 24(1), 99-115.

Rey, J. M. (2012). Textbook of Child and Adolescent Mental Health. International Association for Child and Adolescent Psychiatry and Allied Pro­fessions. IACAPAP, Geneva. Section D, D2.

Runyon, M. K., & Deblinger, E. (2014). Combined Par­ent-Child Cognitive Behavioral Therapy (CPC-CBT): An approach to empower Families at-risk for child physical abuse (Programs that work). New York, NY: Oxford University Press.

Sadook, B., Sadook, V., & Ruiz, P. (2016). Summary of Psychology of Kaplan and Saduk (Behavioral Sci­ences/Clinical Psychiatry), translated by Mehdi Ganji. Tehran: Savalan Publishing.

Steiner, H., & Remsing, L. (2007). “Practice parameter for the assessment and treatment of children and adolescents with oppositional defiant disorder. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 46(1), 126-141.

Tiggs, P. L. (2010). Play therapy techniques for African American elementary school-aged children diag­nosed with oppositional defiant disorders. Un­published Doctoral Dissertation. Capella University.

Whitney, A., Brammer, B., & Steve, S. (2011). Impair­ment in Children With and Without ADHD: Con­tributions from Oppositional Defiant Disorder and Callous-Unemotional Traits. Journal of Attention Disorders, 16, 7, 535-543.