کارکرد گردشگری مذهبی در توسعه‏ی اجتماعی نواحی روستایی استان خراسان جنوبی

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 9، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، آبان 1394، صفحه 125-138   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمود مرادی^{* 1}؛ جواد یوسفی²؛ سیده سمیه خاتمی³

¹استادیار جهانگردی دانشگاه پیام نور ، ایران

²مربی مدیریت جهانگردی دانشگاه پیام نور ، ایران

³مدرس جغرافیای برنامه ریزی روستایی دانشگاه پیام نورز ، ایران

چکیده

چکیده                                       
بسیاری از نواحی روستایی ایران به دلیل ناکارامدی راهبردهای گذشته در زمینه توسعه، با مسائل و چالش های متعددی مواجه گردیده اند. ازاین‏رو در سال‏های اخیر نظریه‏پردازان و سیاستگذاران توسعه به بازنگری برنامه‏ها پرداخته و برخی از آنان، گردشگری را به عنوان راهبرد مطلوب توسعه روستایی مطرح نموده‏اند.لذا نقش گردشگری به طور عام و گردشگری مذهبی به عنوان یکی از اشکال گردشگری در نواحی روستایی به طور خاص ، می‏تواند ضمن شناسایی مزیت‏ها و محدودیت‏های پیش رو و برنامه ریزی اصولی، مورد ارزیابی قرار گیرد. خراسان جنوبی با دارا بودن مراکزمتعدد مذهبی، دارای ظرفیت خوبی در این زمینه می‏باشد. به طوریکه می توان با سیاستگذاری درست، شاهد توسعه و رونق گردشگری مذهبی– زیارتی در این منطقه بود. هدف اصلی این پژوهش بررسی زمینه‏ها و راهکارهای برخورداری از منافع حاصل از گردشگری مذهبی و افزایش اثرات مثبت آن در راستای توسعه اجتماعی(اشتغالزایی،کاهش روند مهاجرت به شهرها و همچنین بهبود وضعیت امکانات خدماتی - رفاهی) در روستاها می‏باشد.
پژوهش حاضربه شیوه کتابخانه ای- اسنادی و نیز میدانی به گردآوری اطلاعات از 360 نفر از ساکنان روستاهای هدف گردشگری مذهبی به عنوان نمونه پرداخته‏است. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل آماری ضریب همبستگی پیرسون، استفاده گردیده است. 
نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر چند ارتباط محکمی بین توسعه روستایی و رونق گردشگری وجود دارد؛ اما نمی‏توان با قطعیت گفت چنین ارتباطی بین سه متغیر اشتغالزایی، کاهش مهاجرت و افزایش امکانات خدماتی - رفاهی با رونق گردشگری در روستاهای هدف این مطالعه، وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: گردشگری روستایی؛ گردشگری مذهبی - زیارتی؛ توسعه روستایی؛ خراسان جنوبی

مراجع

منابع

1. الوانی،سید مهدی ومعصومه پیروبخت.(1385).فرآیند مدیریت جهانگردی، چاپ اول ،تهران: دفتر پژوهش‏های فرهنگی.
2. افخمی، بهروز (1386). ارتباط باستانشناسی و گردشگری فرهنگی. تهران: پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده گردشگری.
3. پاپلی یزدی، محمدحسین و مهدی سقایی. (1386). گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، چاپ دوم ،تهران: انتشارات سمت.
4. تولایی، سیمین. (1386). مروری بر صنعت گردشگری، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
5. چمران، نصراله. (1383). اماکن متبرکه منبع جذب گردشگر وتوسعه فرهنگی، تهران: نشریه اطلاعات.
6. خانی، فضیله، ابوطالب قاسمیِ وسمه‏جانی و علی قنبری نسب. (1388). ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ از ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎی روﺳﺘﺎﻳﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪی ﻣﻮردی: روﺳﺘﺎی ﭼﻤﺨﺎﻟﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻟﻨﮕﺮود)،ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی اﻧﺴﺎﻧﻲ،  ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم، پاییز، صص 64-51.
7. داس ویل، راجر. (1379).مدیریت جهانگردی: مبانی، راهبردها،آثار، چاپ دوم، ترجمه‏ی سید محمد اعرابی و داود ایزدی، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.
8. رﺿﻮاﻧﻲ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ. (1382).ﺗﺤﻠﻴﻞ روند ایجاد و گسترش ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی دوم در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ(ﻣﻄﺎﻟﻌﻪی ﻣﻮردی: ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺷﻤﺎل اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان)، مجله ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، سال سی و پنجم، شماره 45، صص 73-59.
9. رضوانی، محمدرضا. (1387). توسعه گردشگری روستایی (با رویکرد گردشگری پایدار)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
10. رکن الدین افتخاری، عبد الرضا و داود مهدوی. (1385). راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده ازمدل SWOT: دهستان لواسان کوچک،  فصلنامه مدرس، دوره 10، شماره2، تابستان، صص 30-1.
11. رنجبریان، بهرام و محمد زاهدی. (1388). شناخت گردشگری، چاپ هفتم ، اصفهان: انتشارات چهارباغ.
12. زاهدی، شمس السادات. (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار (با تأکید بر محیط زیست) ، چاپ اول ، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
13. شریف زاده، ابوالقاسم و همایون مرادی نژاد.(1381). توسعه پایدار و گردشگری روستایی، ماهنامه جهاد، سال بیست و دوم، شماره 251، خرداد و تیر، صص 63-52.

14. شریفی تهرانی، محمد و جواد یوسفی.(1391). بررسی ارتباط بین گونه­های گردشگری مذهبی، روستایی و بوم­شناختی با گردشگری فرهنگی، مورد مطالعه: استان خراسان جنوبی، فصلنامه مطالعات فرهنگی – اجتماعی خراسان، سال هفتم، شماره اول، شماره‏ پیاپی 25، پاییز، صص 33-1.

1. ضرغام ­بروجنی، حمید .(1391). برنامه­ریزی توسعه جهانگردی: رویکرد هم­پیوند و پایدار، چاپ دوم،تهران: مهکامه .
2. ضیایی، محمود و مژگان تراب احمدی. (1391). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی، چاپ اول ، تهران: نشر علوم اجتماعی.
3. غفاری، سید رامین، محمود مرادی و داوود نیک بخت .(1390). سطح بندی و برنامه ریزی  فضاهای گردشگری روستایی بخش مرکزی شهرستان بویراحمد، مطالعات و پژوهش‏های شهری و منطقه‏ای، سال سوم، شماره یازدهم، زمستان، صص 118-97.

18. گی، چاک وای. (1382). جهانگردی در چشم اندازی جامع ، ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی، چاپ دوم ، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.

1. لی، جان. (1378). گردشگری و توسعه در جهان سوم، ترجمه عبدالرضا رکن الدین افتخاری و معصومه السادات صالحی امین، چاپ اول ، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.

20. مرادی، محمود و سمیه خاتمی. (1391). بررسی نقش گردشگری در توسعه روستایی با استفاده از مدل SWOT، مورد مطالعه: شهرستان خوسف، فصلنامه مطالعات فرهنگی – اجتماعی خراسان، سال هفتم، شماره دوم، شماره‏ پیاپی 26، زمستان، صص 148-129.

1. مرکز آمار ایران.(1389).سالنامه آماری استان خراسان جنوبی. تهران: مرکز آمار ایران.
2. مرکز آمار ایران. (1391).جمعیت و خانوار  تا سطح آبادی، بر اساس سرشماری نفوس و مسکن 1390،بیرجند: استانداری خراسان جنوبی.

 

1. Garrod & J.C. Wilson, (2004),Marine Ecotourism in Peripheral Coastal Areas, JOURNAL OF SUSTAINABLE TOURISM, Vol. 12, No. 2. pp: 95 – 120.
2. Goeldner, Charles R, J. R. Brent Ritchie, (2009). Tourism: principles, practices, philosophies. Eleventh edition, John Wiley & Sons, Inc.
3. Goursoy, Jurdowski & Uysal. (2001). Resident attitudes: A structural modeling approach. Annals of tourism research, Vol, 29, No 1, pp: 79-105.
4. Knowd, Lan (2001). Rural tourism: panacea and paradox. Sydney: School of Environmental Western Sydney.
5. McDonald, Roberta; Jolliffe, Lee (2003). “Cultural rural tourism: evidence from Canada”. Annals of Tourism Research, Vol. 30, No. 2, pp: 307–322.
6. Raj, R.; Moepeth, N.D. (2007). Religious tourism and pilgrimage management. London: CABI press.
7. Timothy, Dallen J.; Nyaupane, Gyan P. (2009). Cultural heritage and tourism in the developing world: A regional perspective. London: Routledge.
8. “Travel and tourism economic impact” (2011). London: World Travel and Tourism Council (WTTC).