بررسی پدیده اسلام هراسی و راهکارهای قرآنی مقابله با آن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 17، دوره 9، شماره 36، اسفند 1397، صفحه 379-406   

نویسندگان

زهرا علیزاده¹؛ اعظم اعتمادی فرد²؛ میناسادات طباطبایی³

¹استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دشتستان، بوشهر، ایران

²استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یزد، یزد،‌ ایران

³استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میمه، اصفهان، ایران

چکیده

هرچند اسلام هراسی از اصطلاحات تازه‌ای است که به طور خاص، در زمینه رابطه اسلام و تفکر غرب، تداوم یافته است و به پدیده پیش‌داوری یا تبعیض علیه اسلام و مسلمانان گفته می‌شود، ولی مسأله جدیدی نیست؛ چراکه ظهور اسلام با این پدیده توأمان بوده است. در صدر اسلام همواره مخالفان و معاندانی وجود داشتند که به علت به خطر افتادن منافعشان به ستیز با اسلام برمی‌خاستند و با جدیت و شدت به گونه‌ای عمل می‌کردند که ماهیت این دین مبین و مقاصدش را به گونه‌ای معرفی نمایند که رغبت‌ها را بزداید و عقول را از توجه به احکام آن منصرف نماید. تاریخ همواره شاهد چنین رفتارهایی در جهت نشان دادن اسلامی ناکارآمد و غیرمنطقی بوده است. سابقه این اصطلاح به دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد، اما پس از حملات ۱۱سپتامبر ۲۰۰۱ گستره و عمق آن بیش‌تر شده است. با نگاهی دقیق‌تر به رابطه اسلام و تفکر غرب می‌توان پیشینه تاریخی این مفهوم را در ستیزه‌های مداوم این دو تمدن فرهنگی یافت، هرچند در تکامل این دو تمدن نقاطی از تعامل نیز وجود داشته اما قسمت غالب تعاملات بر اساس تعارض و بر پایه بی اعتمادی طرفین بوده است. در این پژوهش سعی بر این است که ابتدا تعریفی جامع از اسلام هراسی ارائه شود و پس از آن زمینه‌ها و عوامل رشد اسلام هراسی در دوران معاصر بررسی و در انتها راهکارهای قرآنی جهت مقابله با این پدیده و تخفیف آثار آن بیان شود.

کلیدواژه‌ها

اسلام؛ اسلام ‌هراسی؛ غرب؛ جهان اسلام

مراجع

احمدی، حمید.1390ش، اسلام گرایی و مسأله خشونت، جامعه شناسی سیاسی جنبش‌های اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).

الویری، محسن. 1392ش، مطالعات اسلامی در غرب، تهران: نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).

بینش، عبدالحسین. 1386ش، نگاهی نو به جنگ‌های صلیبی، قم: نشر زمزم هدایت.

ثواقب، جهانبخش.1380ش، نگرشی تاریخی بر رویارویی غرب با اسلام، قم: بوستان کتاب.

مطهری، مرتضی. 1369ش، ختم نبوت، تهران: صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب‌ اسلامیه.

 

مقالات

افتخاری، اصغر. 1389ش، «دو چهره اسلام‌هراسی؛ سلبی و ایجابی در تبلیغات ‌غرب»، مجله رسانه، جلد بیستم، شماره 2، صص 29- 43.

امام جمعه زاده، جواد. 1389ش، «ایرانفرهنگیتعاملیاتقابلباهویتغرب»، غرب شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره دوم، صص 15-37.

امینیان، بهادر. 1388، «اسلام هراسیدرغرب،عللوبازیگران»، مجموعه مقالات همایش اسلام هراسی پس از ۱۱ سپتامبر علل، روندها و راه حل ها، تهران: صص 129-141.

انصاری، علیرضا. 1388ش، «عقب ماندگی جهان اسلام»، معارف اسلامی، سال بیست و هشتم، شماره 78، صص 1-10.

ایمان، محمد تقی و کلاته ساداتی، احمد. 1389ش، «جستاری در جهان‌بینی و علم»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال اول، شماره چهارم، صص 7-30.

بخشی شیخ احمد، م. 1387ش، «القاعده و تروریسم مذهبی»، علوم سیاسی، شماره 41، صص 193- 216.

بهروزلک، غلامرضا. 1386ش، «اسلام سیاسی و اسلام گرایی معاصر»، پگاه حوزه، شماره 209، صص 12-30.

بهشتی مهر، احمد. 1386ش، «نیاز به دین از دیدگاه شهید مطهری»، معرفت، شماره 113، صص 83-98.

پوراسمعیلی، نجیمه. ۱۳۹۰ش، «ترس اروپا از اسلام به نام دفاع از هویت: پیامدهای منفی برای مسلمانان»، مرکز بین المللی مطالعات صلح، صص 100-118.

تبریزی، عبدالکریم. 1384ش، «اهداف بعثت پیامبر(ص)»، مبلغان، شماره 69، صص 76- 87.

تلاشان، حسن. 1392ش، «نمودهویتقرآنیانساندربیداریاسلامی»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی انسان پژوهی دینی سال دهم، شماره 29، صص 159-185.

جانی پور، محمد و ستوده نیا، محمدرضا. 1392ش، «جهاد؛مقوله‌ایفرهنگیاعتقادیدرچارچوبسبکزندگیاسلامی»، دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، سال چهارم، شماره اوّل، صص 75-92.

جعفریان، رسول. 1378ش، «انقلاباسلامیایراندردنیایجدید»، حضور، صص 114-137.

خرمشاد، محمدباقر. 1388ش، «انقلاباسلامیایرانواسلام سیاسی»، مجموعه مقالات گفتارهایی درباره انقلاب اسلامی، به اهتمام جلال درخشه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).

درخشه، جلال و حسینی فائق، سید محمد مهدی. 1391ش، «ابعاداسلامهراسیدربریتانیاپسازیازدهسپتامبر»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 28، صص275- 298

ربانی گلپایگانی، علی. 1376ش، «ضرورت و رسالت دین»، پیام حوزه، شماره 15، صص 75-96.

رضایی، اسدالله. 1391ش، «نقش امام خمینی(ره) در احیای هویت ایرانی اسلامی»، رشد آموزش علوم اجتماعی، زمستان 1391، شماره 57، صص 55- 58.

سالار، محمد. 1382ش، «تأثیرات فرهنگیانقلاباسلامیدرسطوحمختلففرامنطقه‌ای»، فصلنامه پژوهشی اندیشه انقلاب اسلامی، سال دوم، شماره 7 و8، صص 92- 106.

شمخی، مینا. 1390ش، «تحریف پذیری و یا تحریف ناپذیری الفاظ قرآن و کتاب مقدس»، بینات، سال هجدهم، شماره 3، پیاپی 71، صص 85- 100.

شیرغلامی، خلیل. 1390ش، «اسلامهراسیواسلامستیزیدهسالپسازحادثه 11 سپتامبر»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 4، صص 996- 1022.

شیرودی، مرتضی و کاظمی، آصف.1390ش، «نقش رسانه‌های غرب در برابر گسترش اسلام در غرب»، سخن تاریخ، شماره 14، صص 137-179.

شیرودی، مرتضی. 1388ش، «انقلاباسلامیوبیداریاسلامی»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال پنجم، شماره 16، صص 73-105.

علی خانی، علی اکبر. 1385ش، «کرامت انسانی و خشونت در اسلام»، پژوهشنامه علوم سیاسی، ش3، صص 165- 191.

فراتی، عبدالوهاب و بخشی شیخ احمد، مهدی. 1391ش، «اسلام سیاسی و القاعده»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، شماره دوم، صص 1- 34.

قاسمی حامد، مرتضی. 1392ش، «نگاهیبهآدابورسومدوره جاهلیتازمنظرقرآنوتاریخ»، فصلنامه حبل المتقین، دوره دوم، صص 74-92.

قرضاوی، یوسف. 1386ش، «حد فاصل خشونت و تروریسم در اسلام»، ترجمه جهاندار امینی، فروغ وحدت، شماره 9، صص 50- 57.

قنبرلو، عبدالله. 1389ش، «11 سپتامبروگسترشپدیدهاسلامهراسیدرغرب»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره دوم.صص 103- 122.

کریمی نیا، محمد مهدی. 1387ش، «نقش دین اسلام درباره صلح و اصول محدودکننده جنگ»، کوثر معارف، سال چهارم، شماره پنجم، صص 57-92.

کلانتری، میکائیل. 1389، «علل عقب ماندگی مسلمانان»، معارف اسلامی، سال 29، ش80، صص 14-30.

مرادزهی خاشی، عبدالمجید. 1379ش، «خشونت در اسلام»، ندای اسلام، شماره 2، صص 58-79.

مرادی، مهدی. 1386ش، «برداشت‌های اروپایی از اسلام»، پگاه حوزه، شماره 206، صص 27-31.

مرادی، مجید. 1387ش، «اروپا و اسلام؛ تاریخی از سوء تفاهم»، پگاه حوزه، شماره 250، صص 26-35.