تحلیلی بر منابع ژئواکونومیک با محوریت کانی استراتژیک فلوراسپار

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 4، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، شهریور 1394، صفحه 73-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

سید مسعود مسعودی^{* 1}؛ عزت الله عزتی²؛ نعمت ا... رشیدنژاد عمران³

¹دانشجوی دکتری دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) مشهد

²دانشیار و رئیس گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه امام رضا (ع) مشهد

³استادیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده
 بعضی از کانیها و مواد میتوانند به عنوان منابع ژئوپلیتیکی و یا حتی منابع ژئواکونومیک در جهان مطرح  ‏گردند. ایران بعنوان یکی از کشورهای دارنده منابع معدنی متنوع و با ارزش در جهان، در رابطه با بعضی از کانی ها، مانند فلوراسپار، در منطقه ‏و بین کشورهای همسایه موقعیت برتر و اول را دارد. فلوراسپار منبع اصلی برای تامین عنصر شیمیایی فلوئور است و با توجه به خواص شیمیایی فوق العاده و شدید این عنصر، تا حد زیادی جانشینی برای استفاده از آن متصور نیست. کاربردهای اصلی شامل ذوب فولاد، ذوب آلومینیوم، فلوروپلیمر، فلوروشیمی، صنایعهسته ای، صنایع سبز و انرژی پاک، کاهش تخریب لایه اوزن و کاهش پتانسیل گرمایش جهانی است. سئوال اصلی تحقیق این است که آیا فلوراسپار یک کانی استراتژیک برای کشور میباشد؟
 از نظر امنیت عرضه، چین اولین کشور تولید کننده آن در جهان است که بیش از 50 درصد تولید جهانی را در اختیار دارد.ایالات متحده 100 درصد وابسته به واردات فلوراسپار از مکزیک، آفریقای جنوبی و چین میباشد. این در حالی است که خود دارای ذخایر نسبتا قابل توجهی است و به نظر میرسد با وجود مکزیک در حال حفظ ذخایر داخلی برای آینده میباشد. اما اتحادیه اروپایی وضعیت آسیب پذیری دارد، چون ذخایر و تولید داخلی آن در مقایسه با صنایع اروپا کم است و بیش از 75 درصد وابسته به واردات و بطور عمده از چین میباشند.
 اما با توجه به وجود منابع فلوراسپار در ایران و به ویژه در منطقه البرز مرکزی و پیشتازی ایران در منطقه، این کانی برای کشور استراتژیک خواهد بود. ولیکن صرفا استخراج و کاربرد ماده خام آن در صنعت فولاد بعنوان کمک ذوب ما را از صنایع شیمیایی و تولید مواد مختلف فلورین دار نظیر اسید هیدروفلوریک، گازهای مبرد یا سرد کننده و انواع تفلونها محروم و دور نگه داشته است. ارزش افزوده زیاد حاصل از این صنایع میتواند اشتغالزایی بالایی را برای کشور به ارمغان آورد. بنابراین استراتژیک بودن این کانی، لزوم سرمایه گذاری در اکتشاف برای اطمینان از تامین و سرمایه گذاری جهت احداث صنایع مشتقات فلورین و پایین دستی آن را میطلبد. 

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: ژئوپلیتیک؛ ژئواکونومی؛ کانی های استراتژیک؛ فلوراسپار؛ البرز مرکزی

مراجع

منابع

 آرنت، نیکلاس وگانینو، کلمنت. (1392). فلزات و جامعه، مقدمه ای بر زمین شناسی اقتصادی. ترجمه غلامحسین شمعانیان، چاپ اول، دانشگاه گلستان، گرگان.

 استراتیژی انکشاف ملی افغانستان. (1386). اهداف استراتیژی انکشاف ملی افغانستان از 1387 تا 1391، استراتژی سکتور معادن. کابل: وب سایت:www.ands.gov.af .

 امامی، محمد علی. (1385). عوامل تاثیرگذار خارجی در خلیج فارس. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

 برژنسکی، زبیگنیو.(1385). پس از سقوط: بازی نهایی در جهان تک قطبی.ترجمه امیرحسین توکلی،چاپ اول، سبزان، تهران.

 حافظ نیا، محمدرضا. (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: پاپلی.

 حافظنیا،محمدرضا (1389). خلیج فارس و اهمیت استراتژیک تنگه هرمز، تهران: سمت.

 زارعی، بهادر؛ زینی وند، علی و محمدی، کیمیا. (1391). جایگاه خلیج فارس در رقابت قدرت های بزرگ. فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره دوازدهم، صص 152-119.

 سریع القلم، محمود. (1391). استراتژی آمریکا در خلیج فارس، روزنامه شرق 5/3/1390.

 طباطبایی، سیدعلی. (1387). سازمان همکاری شانگهای، پژوهشنامه سازمانهای بین المللی پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، شماره سوم.

 عزتی، عزت ا... . (1389). ژئواستراتژی و قرن بیست ویکم (چاپ ششم). تهران: سمت.

 عزتی، عزت ا... . (1392). ژئواستراتژی در قرن بیست ویکم. مشهد: درس دوره دکتری دانشگاه امام رضا(ع).

 کمپ، جفری و هارکاوی رابرت. (1383). جغرافیای استراتژیک خاورمیانه، ترجمه سید مهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

 لاکوست، ایو. (1381). عوامل و اندیشه ها در ژئوپلیتیک، ترجمه علی فراستی، نشرآمن.

 لوتواک، ادوارد. (1990). از ژئوپلیتیک تا ژئواکونومی، مقاله شماره 16، ترجمه محمدرضا حافظ نیا و هاشم نصیری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

 مجتهدزاده، پیروز. (1390). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی (چاپ چهارم). تهران: سمت.

 مرکز آمار ایران. (1390). نتایج آمارگیری از معادن درحال بهره برداری کشور در سال 1389.

 مرکز آمار ایران. (1392). نتایج آمارگیری از معادن درحال بهره برداری کشور در سال 1391.

 مسعودی، سیدمسعود؛ عزتی، عزت ا... و رشیدنژاد، نعمت ا... (1392). منابع ژئواکونومیک: کانی های استراتژیک و حیاتی در توسعه پایدار. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور: سی و دومین گردهمایی و نخستین کنگره بین المللی تخصصی علوم زمین.

 موسوی شفایی، سید مسعود و شاپوری، مهدی. (1390). ابعاد و پیامدهای ژئوپلیتیکی پرخطر ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 54.

 وهاب­زاده، قربان. (1386). مقایسۀ کانی­شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسارهای فلورین منطقۀ سوادکوه و ارایۀ مدل اکتشافی آنها. رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.

 Anderson, E.W., & Anderson, L.D.  (1998). Strategic Minerals: Geopolitics and Global Geo- economic. Chichester: John Wiley & Sons.

 Anderson, E.W. (1993). The geopolitics of military material supply. GeoJournal, 31.2, 207-213.

 DeYoung, J.H., L. McCartan, and J. Gambogi, 2006. What’s been (and what will be) strategic –  My metal or your paint? In Reid, J.C. (ed.), Proceedings of the 42nd Forum on the Geology of Industrial Minerals: Information Circular 34, North Carolina Geological Survey.

 DoD of USA (National Defense University, Industrial College of the Armed Forces). (2010). Strategic Materials 2010. Washington, D.C., Fort McNair, 20319-5062.

 Evans, A.M., 1993. Ore geology and industrial minerals–An introduction (3d ed.). Oxford,U.K.: Blackwell Science, p 10.

 European Commission, Enterprise and Industry. )2010). Critical raw materials for the EU, Report of the Ad-hoc Working Group on defining critical raw materials.

 Hykawy,Jon; Watt, Alex.(2013). Introduction to Fluorspar and an Acidspar Price Deck.Stone-Age Minerals into Space-Age Materials. Canada, Toronto, Byron Capital Markets.

 Luttwak, Edward. (1990). From Geopolitics to Geo-Economics: Logic of Conflict, Grammar of Commerce. The National Interest, 20, 17-23.

 McLemore, Virginia. (2013). Geology and Economics of Strategic and Critical Minerals.        http://geoinfo.nmt.edu/staff/mclemore/home.html.

 Meiers, Peter. (2013). The discovery of fluoride and fluorine.  http://www.fluoride-history.de.

 Miller, M. Michael. (2013). Minerals Yearbook Fluorspar 2012 [Advance Release]. U.S. Geological Survey.

 Ministry of Mines and Petroleum.(2014). Fluorspar of Afghanistan.updated January 16, 2014 by MoMP with assistance of USAID MIDAS project.