تحلیل فضایی تغییرات کارکردی روستاهای جنوب غربی کلانشهرتهران

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 6، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، شهریور 1394، صفحه 105-121   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

بایرام عبادی^{* 1}؛ عبدالباسط قریشی²؛ نصرالله مولائی هشجین³

¹دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

³استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

چکیده
این پژوهش به منظور تحلیل روند تغییرات کارکردی روستاهای جنوب غربی کلانشهر تهران پس از انقلاب صورت پذیرفته است که در دو قلمرو اصلی تحلیل ابعاد تغییرات و تحلیل عوامل موثر بر تغییرات کارکردی انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفیتحلیلی بودهو گردآوری اطلاعات با استفاده از مطالعه کتابخانه­ای، مشاهده میدانی، تکمیل پرسشنامه و مصاحبه انجام شده است. جامعهآماریاینتحقیق دو گروه «مردم» شامل سرپرستان خانوار ساکن در روستاهای نمونه، مهاجرین وارد شده به روستاهای نمونه و کارگران فصلی شاغل به کار در روستاهای نمونه و «گروه کارشناسان آشنا با موضوع تحقیق و مسئولان محلی» هستند. حجم نمونه گروه مردم، برابر با 374 نفر بر اساس فرمول کوکران و حجم نمونه کارشناسان برابر با 30 نفر بر اساس تکنیک دلفی است. یافته‌ها نشان دادند کهابعاد تغییرات کارکردی این روستاها شامل سه بعد اصلی جمعیت‌پذیری ناشی از مهاجرت، تغییر در ساختار اقتصادی روستاها به نفع صنایع، خدمات و به ضرر بخش کشاورزی و دامداری، همچنین تغییر بارز در کاربری اراضی کشاورزی به کاربری‌های غیرکشاورزی است. همچنین نزدیکی به تهران، دسترسی ناشی از گسترش شبکه‌های ارتباطی، مهاجرت به روستاها و جمعیت‌پذیری، افزایش جمعیت شهرهای پیرامونی روستاها و تغییر کاربری اراضی روستاها مهمترین عواملتغییرات کارکردی روستاها گردیده است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تغییرات کارکردی؛ ساختار؛ روستاهای پیرامونی؛ جنوب غربی تهران

مراجع

منابع

1. آسایش، حسین (1374). اقتصاد روستایی. چاپ اول، تهران، انتشارات پیام نور.
2. افتخاری، مژده (1384). تحولات کالبدی فضایی روستاهای واقع در محدوده تهران مطالعه موردی (سولقان- اوین-طرشت- دولت‌آباد). پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
3. امجدی، جعفر (1381) نقش واحدهای کارگاهی در تحول ساختاری و عملکردی سکونتگاه‌های روستایی دهستان وهن آباد رباط کریم. پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
4. امیرفخریان، مصطفی (1382). الگوی ادغام روستاهای سمت توسعه شهر مشهد به داخل محدوده قانونی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
5. پورمحمدی، محمدرضا (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
6. جهاد کشاورزی شهرستان اسلامشهر (1392). آمارهای مربوط به روستاهای جنوب غربی تهران. قابل دسترسی از طریق سازمان جهاد کشاورزی شهرستان اسلامشهر.
7. جهاد کشاورزی شهرستان شهریار (1392). آمارهای مربوط به روستاهای جنوب غربی تهران. قابل دسترسی از طریق سازمان جهاد کشاورزی شهرستان شهریار.
8. حاجی‌پور، خلیل (1387). تبیین فرایند شکل‌گیری و دگرگونی منطقه کلانشهری تهران. رساله دکتری شهرسازی، تهران، دانشگاه تهران.
9. حسینی حاصل، صدیقه (1389). بررسی تطبیقی روند تحولات کالبدی فضایی سکونتگاه‌های روستایی پیرامون کلانشهر تهران (پس از انقلاب اسلامی)‌ با تاکید بر مجموعه‌های روستایی کهریزک و رودبار قصران. رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

10.دلاور، علی (1384). احتمالات و آمار کاربردی در روانشناسی و علوم تربیتی. چاپ یازدهم، تهران، انتشارات رشد.

11.رضوانی، محمدرضا (1381). تحلیل الگوهای روابط و مناسبات شهر و روستا در نواحی روستایی اطراف تهران. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 43، صفحات 94-81.

12.رضوانی، محمدرضا (1382). تحلیل روند ایجاد و گسترش خانه­های دوم در نواحی روستایی شمال تهران. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 59.

13.رضوانی، محمدرضا (1386). شهرگریزی و تغییرات کارکردی در نواحی روستایی شمال تهران. پژوهش‌های جغرافیایی، دوره سی و نهم، شماره 7، صفحات 23-12.

14.رهنمایی، محمدتقی (1369). توسعه تهران و دگرگونی در ساختارهای‌ نواحی روستایی اطراف. تحقیقات جغرافیایی، شماره 16، صفحات 53-24.

15.زمانیان‌فر، زهرا (1385). بررسی روند تحولات مکانی- فضایی در روستاهای طالب آباد (شهر ری از سال 1341 تا 1380). پایان‌کارنامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.

16.سعیدی، عباس و شفیعی ثابت، ناصر (1390). خورندگی چشم‌انداز و دگرگونی کاربری زمین‌های کشاورزی، مورد: روستاهای پیرامون کلانشهر تهران، روابط و پیوندهای روستایی- شهری در ایران.چاپ اول، تهران، نشر مهرمینو.

17.لینچ، کوین (1386). روابط روستاشهری در جهان در حال توسعه. ترجمه محمدرضا رضوانی و داوود شیخی، چاپ اول، تهران، انتشارات پیام.

18.محمدزاده لاریجانی، فاطمه (1389). تحلیلتغییرات کارکردی و گذر از روستاهای کشاورزی به روستاهای گردشگری(مطالعه موردی: دهستان فیروزجاه- شهرستان بابل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.

19.مرکز آمار ایران (1390). نتایج سرشماری نفوس و مسکن- جمعیت و خانوار شهری و روستایی. قابل دسترسی از طریق سایت: http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=1828

20.مهدیزاده، جواد (1382). نظری به روند تاریخی توسعه کالبدی - فضایی شهر تهران 4 (دوره شکل‌گیری مجموعه شهری تهران 1357 تا امروز). جستارهای شهرسازی، شماره 5، صفحات41-34.

1. Alger, T.C (1993). Functional change in small communities on the outer edge of the urban field: The case of Thornbury (M.A. thesis). Guelph, Ontario: Department of Geography, University of Guelph.
2. Antrop, Mark (2000). Changing patterns in the Urbanized Country Side of Western Europe. Landscape Ecology Journal, 15 (3), pp 270-257.
3. Bañski, Jerzy (2003). Transforming the functional structureof Poland’s rural areas. In: Bański, J.; Owsiński, J. (Eds.) Alternatives for European Rural Areas, Warsaw, IERiGŻ.
4. Dahms, Fred (1984). Demetropolitanisation or the urbanisation of the countryside: the changing function of small rural settlements in Ontario. Ontario Geography, 24, pp 35-62.
5. Dahms, Fred (1986). Diversity, complexity and change: characteristics of some Ontario towns and villages. The Canadian Geographer, 30, pp 158e166.
6. Dahms, Fred (1995). Dying villages, counterurbanization and the urban field- a Canadian perspective. Journal of Rural Studies, 11(1), pp 21-33.
7. Garrod, B; Wornell, R; Youell, R (2006). Re-conceptualizing Rural Resources as Countryside Capital: The Case of Rural Tourism. Journal of Rural Studies, 22, pp 117-128.
8. Goraj, Marta Gwiazdzinska & Aleksandra Jezierska-Thole (2013). Functional Changes of the Rural Areas in Poland, Case Study: Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Journal of Settlements and Spatial Planning, 4 (1), pp 53-58.
9. Hoggart, Keith & Paniagua, Angel (2001). What Rural Restructuring?. Journal of Rural Studies, 17 (1), pp 41-62.
10. Hudson, P (1989). Change and adaptation in four rural communities in New England, NSW. Australian Geographer, 20, pp 54-64.
11. Landeta, J (2006). Current validity of the Delphi method in social sciences. Technological Forecasting and Social Change; 73 (5), pp 467-482.
12. Long, Hualou; Zou, Jian; Pykett, Jessica d & Li, Yurui (2011). Analysis of rural transformation development in China since the turn of the new millennium. Applied Geography, 31, pp 1094-1105
13. Modaleno, I (2000). Urban Agriculture in Belem. Available at: www.elsevier.com.
14. Powell, C (2003). The Delphi technique: myths and realities. J Adv Nurs, 41 (4), pp 376-382.
15. Schmitt, Bertrand; Henry, Mark S; Piguet, Virginie; Hilal, Mohamed (2006). Urban growth effects on rural population, export andservice employment: evidence from eastern France. Annals of Regional Sciences, 40, pp 779–801.
16. Stockdale, A; Findlay, A; Short, D (2000). The Repopulation of Rural Scotland: Opportunity and Threat, Journal of Rural Studies, 16, pp 243-257.
17. Yu, T; Zhang, J.X; Sun, L.J & Huang, W.Y (2009). Research on Rural Spatial Distribution in China Based on Urban-Rural Integrated Planning Management, Fourth InternationalConference on Computer Sciences and Convergence Information Technology, Seoul, Korea, pp 296-299.