بررسی پراکنده رویی و ظرفیت‌های توسعه درونی شهر سقز

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 7، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، شهریور 1394، صفحه 123-144   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمد سلیمانی¹؛ سیمین تولایی²؛ احمد زنگانه³؛ مظهر احمدی^{* 4}

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران

²استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی

³استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی

⁴دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

چکیده
 
رشد سریع و گسترش افقی شهرها درایران شاید شدیدتر از بسیاری از کشورهای توسعه­یافته و درحال‌توسعه باشد چراکه این فرایند اکثر شهرهای تاریخی ایران را از ساختار یکپارچه شهری محروم و آن‌ها را در برابر مشکلات خاصی برای توسعه متعادل و متوازن قرار داده است. علاوه بر این، بسیاری از اراضی، کاربری­ها و بافت‌های قدیمی و فرسوده به‌صورت دایر و بایر در داخل شهرها در کشاکش این توسعه غیراصولی و شتاب‌زده، از جریان عمران و توسعه صحیح شهری بازمانده و اکنون به‌عنوان بافت‌های مسئله‌دار شهری مطرح هستند. هدف انجام این تحقیق «تحلیل الگوی گسترش فضایی- کالبدی شهر سقز و شناخت ظرفیت­ها و توان­های موجود و نهفته این شهر بویژه، در عرصه بافت­های فرسوده در راستای توسعه درونی شهر» است. تحقیق حاضر به‌طور غالب با یک دید شناختی- اکتشافی در چهارچوبی توصیفی-تحلیلی انجام‌شده است. داده­های موردنیاز به دو صورت اسنادی-کتابخانه­ای و میدانی جمع‌آوری‌شده است.اسناد و طرح­های توسعه  شهری مهم­ترین منبع داده­ها و اطلاعات بوده است. از نرم­افزارهای Google EarthوGlobal Mapper برای تدقیق موقعیت  و تعیین مساحت پهنه ­های توسعه درونی و  Arc GIS برای بررسی الگوی رشد شهری و همپوشانی لایه­های مرکز آمار با نقشه­ بافت­های فرسوده شهر سقز و تهیه سایر نقشه­ها استفاده شده است. روند توسعه فیزیکی شهر سقز از سال 1335تاکنون نشان از توسعه فیزیکی ناموزون ، پراکنده و بدون توجه لازم به معیارهای شهرسازی و زیست‌محیطی دارد. نتایج مدل­های به­کار­برده شده (ضریب موران، مدل هلدرن و انتروپی شانون) گواه بر این مسأله دارد. نتایج این تحقیق نشان داد که شهر سقز دارای ظرفیت های قابل توجهی برای توسعه از درون است به طوری که اراضی قهوه­ای مساحتی حدود 545 هکتار و بافت­های فرسوده شهری( مرکزی،میانی و حاشیه­ای) حدود 274 هکتار از محدوده شهر را به خود اختصاص داده­اند. بدین ترتیب اراضی قهوه­ای حدود43632 نفر و بافت‌های فرسوده شهری حدود 43555 نفر ظرفیت اسکان و پذیریش جمعیت را مازاد بر جمعیت کنونی خود دارند. روشن است این وضع می­تواند توسعه عمومی شهر را تا سال 1425 هدایت و در عرصه­های کنونی شهر جذب نماید

کلیدواژه‌ها

واژه گان کلیدی : پراکنده رویی شهر؛ رشد هوشمند؛ توسعه درونی؛ بافت‌های فرسوده شهری؛ اراضی قهوه‌ای؛ شهر سقز

مراجع

منابع و مأخذ                                 

1. احدنژاد، محسن و همکاران (1392). بررسی روند توسعه درون شهری با تاکید بر تغییرات تراکم و کاربری اراضی، نمونه موردی بافت فرسوده شمالی شهر زنجان (1388-1375)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره مسلسل هشتم، تابستان.
2. آیینی، محمد و زهرا السادات اردستانی (1388).  هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی برنامه­های توسعه درونزای شهری (نمونه موردی:رویکرد قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری)، نشریه هویت شهر، سال سوم،شماره 5، پاییز و زمستان.
3. پریزادی، طاهر ، زنگانه، احمد، ابراهیم­پور،مریم (1390). توسعه درون­شهری(مطالعه موردی: شهربروجرد)، فصلنامه مطالعات مدیریت­شهری، سال سوم، شماره ششم، تابستان.
4. چگینی، رباب (1391). تبیین پیامدهای فضایی-کالبدی ادغام هسته های روستایی در فرآیند گسترش شهر (مورد:منطقه یک شهر تهران)، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران.
5. حبیبی، سید محسن (1387). از شارتاشهر، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.
6. حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای. انتشارات علم نوین.
7. حیدری، جهانگیر، سلیمانی، محمد(1392). توسعه درون­شهری با تأکید بر نوسازی بافت­های فرسوده شهری، تهران، انتشارات آذرخش، چاپ اول.
8. سعیدنیا، احمد (1375). ساختار ناسازگار تهران، مجله معماری و شهرسازی، شماره 36 و 37، مهر،آبان، آذر و دی.
9. سعیدی رضوانی، نوید و داود کاظمی (1390). بازشناسی چهارچوب توسعه درون‌زا در تناسب با نقد سیاست‌های جاری توسعه مسکن: نمونه موردی نطنز، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 75.
10. شاریه ، ژان برنار (1373). شهرها و روستاها، ترجمه سیروس سهامی، چاپ اول، نشر نیکا، مشهد.
11.  شورای عالی شهرسازی و معماری کشور(1387) ، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری.
12. شورای عالی شهرسازی و معماری کشور (1384). راهنمای شناسایی و مداخله در بافت‌های فرسوده شهری.
13. صارمی،حمیدرضا(1392). بررسی توسعه از درون شهر بروجرد، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 32، پاییز و زمستان.
14. عبدی، محمدعلی، مهدیزادگان،سیما، جلالوندی،مجید(1391). مروری بر تجارب بهسازی و نوسازی بافت­های شهری در برخی کشورها، انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی،چاپ اول.
15. ونتگاه‌های روستایی شهرستان سقز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد11، شماره14 ، پاییز.
16. لی ،وانگ(1381)،تجزیه و تحلیل اماری با استفاده از GIS,،ترجمه فرهاد حسین نژاد،انتشارات دانشگاه علم و صنعت ،تهران.
17. مرکزآمار ایران(1390). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی و نفوس و مسکن شهر سقز.
18. مهندسین مشاور نقش پیراوش (1390). طرح تفصیلی شهر سقز.
19. نظریان، اصغر (1370). گسترش فضایی شهر تهران و پیدایش شهرک اقماری، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال دوم، شماره7، پاییز.
    1.   23.       Amy k, hays, mark j, McDonnell: celecting independent measure to quantity Melbourne urban rural gradient, lanurbplan journal, 2005.
    2.   24.       Europe transportation (2004), Report of hundredth and twenty- fourth round table on transportation economics, Conference of Ministers of Transport, volum 68.
       1. Farris, Terrence (2001), the barriers to using urban infill development to achieve smart growth, Housing policy debate.vol 12.
20.   26.       Hess, George (2001), just what is sprawl anyway? North California stat university. www.ncsu.edu/grhess.
    1. Kienitz, R. (2001). "Managing Maryland’s Growth: Models and Guidelines for Infill Development"Maryland, Maryland Department of Planning.
21.   28.       Municipal Research and Service Center of Washington (1997), infill development strategies for shaping livable neighborhoods, Report NO 38.
22. Oliver,L.,Ferber,U.,Grimski,D.,Millar,K.,Nathanail,P(2005). The Scale and Nature of European Brownfields. Retreived from, www. Cabernet.org.uk.
23.   30.       Talen, E (1996), Do plan get implemented? A review of evaluation in planning, journal of planning
    1. Tsai, Yu-Hsin (2005). ” Quantifying urban form: Compactness versus Sprawl”, Urban Studies, Vol. 42, No1, pp141-161 .