تلفیق رویکردهای راهبردی و فرآیندی به منظور تدوین سطوح تصمیم توسعه کالبدی- فضایی محله‌ای (مطالعه موردی: دهستان گودرزی

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 11، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، شهریور 1394، صفحه 199-221   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

سیده آل محمد^{* 1}؛ شهرزاد فریادی²؛ علیرضا نقدی¹؛ محمود فرج اله زاده¹

¹کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

²دانشیار گروه برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران.

چکیده

چکیده 
ارتقای کیفیت زندگی نسل حاضر و نسل­های آینده، از اهداف عمده برنامه­های توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور و نیازمند رویکرد فرآیندی در برنامه­ریزی برای ایجاد تعادل و توازن در بهره­وری از محیط­زیست طبیعی و تنظیم روابط متقابل آن با محیط­زیست انسانی می­باشد. توسعه کالبدی فضایی (هدف نهایی فرآیند جامع عقلایی برنامه­ریزی محیط زیست)،  نه فقط در مقیاس منطقه­ای که در برنامه­ریزی­های محله­ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد. سازگاری دهستان برای شناخت محیط زیست طبیعی و انسانی، سبب انتخاب دهستان گودرزی بروجرد به عنوان یک نمونه موردی گردید. توسعه پایدار مستلزم نگرش راهبردی برای سطوح تصمیم­سازی­ است. بنابراین تصمیم­سازی برای توسعه کالبدی- فضایی دهستان نیز باید سلسله مراتبی ­باشد. هدف این پژوهش شناخت محدودیت­ها و امکانات سرزمین و سپس پیشنهاد سطوح تصمیم­سازی توسعه کالبدی- فضایی در مقیاس محله­ای دهستان می­باشد. نقاط قوت این مطالعه در تلفیق رویکردهای فرآیند برنامه­ریزی و ارزیابی راهبردی محیط­زیستی، شناخت و تحلیل نظام­مند (سیستماتیک) و مبتنی بر عوامل (پارامتریک)، پهنه­بندی سرزمین توسط مدل­های توان سنگ­ و خاک­ و سازماندهی فضایی دهستان می­باشد. اهداف سطح کلان تصمیم­سازی شامل بهبود وضع بخش­های کشاورزی و صنعت، بهبود وضع بخش گردشگری، بهبود سطح رفاه، مدیریت یکپارچه منابع آب، حفاظت محیط زیست در برابر تخریب ها و آلودگی­ها و بهبود وضع دسترسی می­باشند. به تناسب این اهداف، سیاست­ها و طرح­هایی ارائه و در نهایت 36 راه­حل­ برای برنامه­ی توسعه کالبدی فضایی توسعه دهستان پیشنهاد شده است. این پژوهش در برنامه­ریزی توسعه کالبدی- فضایی دهستان و طرح هادی روستاها کاربردی می­باشد. 

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: ارزیابی راهبردی محیط‌زیست؛ فرآیند برنامه‌ریزی محیط‌زیست؛ محدودیت‌ها و امکانات؛ تصمیم‌سازی؛ توسعه‌ی کالبدی- فضایی

مراجع

منابع

(1) فریادی، شهرزاد. درس­نامه برنامه­ریزی محیط­زیست شهری و روستایی (کارشناسی ارشد). دانشکده محیط زیست. دانشگاه تهران. 1391.

(2) آل­شیخ، علی اصغر و مطهری، سعید و خوشنام، هاشم و گنجعلی، لیلا و پهلوان، عانکه. برنامه ریزی محیط­زیست با روش فرآیند برنامه ریزی و (GIS) (مطالعه موردی: دهستان کهک)، فصلنامه­ی علمی پژوهشی علوم و تکنولوژی محیط­زیست. دانشکده محیط زیست و انرژی. واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی. 1387؛ 40 (1): صص 73-84.

(3) جواتی، خدیجه و بستانی، علیرضا. نقش عوامل طبیعی در برنامه ریزی روستایی با استفاده از .(GIS) نمونه موردی: دهستان بالا ولایت تربت حیدریه، همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه­ریزی محیطی: 1389. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد. ایران.

(4) مهدوی، منصوره و رحیمی، لیلا و عظیمی، سمیه و فریادی، شهرزاد. برنامه­ریزی محیط­زیست در مقیاس لندسکیپ محلی با روش فرایند برنامه­ریزی و (GIS). دومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت محیط­زیست: 1391. دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. ایران.

(5) رفیعیان، مجتبی و برک پور، ناصر و رکنی پور، م. ارزیابی استراتژی های توسعه مناطق کلان شهری از دیدگاه توسعه­ی پایدار (برمبنای مدل ارزیابی راهبردی محیط زیست) نمونه موردی: برنامه­ی مجموعه شهری تهران. فصل­نامه­ی مدیریت شهری. صص 1387؛ 19.

(6) مختاری، سحر و رضا زاده ،آیت اله. بررسی ارزیابی راهبردی محیط زیست جهت استفاده در برنامه های توسعه منطقه ای- مطالعه موردی سواحل مکران اولین همآیش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران: 1391. دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار. ایران.

(7) آل­محمد، سیده و یاوری، احمدرضا و صالحی، اسماعیل و لعبت، زبردست. به­کارگیری ارزیابی راهبردی محیط زیست به منظور تدوین سیاست­های برنامه­ی توسعه­ی پایدار دریاچه­ی ارومیه، مجله محیط شناسی دانشگاه تهران. 1393؛ 40 (3): صص 645- 667.

(8) ابراهیم زاده، عیسی و شریفی کیا، محمد. برنامه ریزی و ساماندهی روستاهای پراکنده (مورد؛ دهستان کورین زاهدان)، مجله جغرافیا و توسعه دانشگاه سیستان و بلوچستان،1382؛ 1 (1): صص 89- 104.

(9) گلشیری اصفهانی، زهرا و سرایی، محمد حسین. برنامه‌ریزی راهبردی نظام زیست‌محیطی روستا با تجزیه و تحلیل (SWOT) (مطالعه موردی: بخش گندمان، شهرستان بروجن)، پژوهش­های روستایی دانشگاه تهران، 1389 تهران؛ 1 (4): صص 73- 98.

(10) مطیعی لنگرودی، سیدحسن و یاری، ارسطو. حفاظت محیط زیست و برنامه­ریزی توسعه فیزیکی روستا با تاکید بر ارزیابی طرح­های هادی روستایی، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه اصفهان، 1389؛ 21 (3): صص 45-60.

(11) Wood, C., Djeddour, M. 1992. Strategic environmental assessment: EA of policies, plans and programmes, Impact Assessment Bulletin, Vol. 10, pp. 3–22.

(12) Partidario, M.R. 1999. Strategic Environmental Assessment-Principles and Potential, Handbook on Strategic Environmental Assessment, Blackwell, London, pp. 60-73.

(13) Fischer, T. B. 2007. The Theory and Practice of Strategic Environmental Assessment; Towards a More Systematic Approach, earth scan.

(14) Bina, Olivia. 2007. A critical review of the dominant lines argumentation on the need for strategic environmental assessment .Environmental Impact Assessmnet review, Vol. 27, pp. 585-606.

(15) Partidario, M, R. 2005. Strategic Environmental Assessment,(current practices, future demands and capacity building needs), Lisbon, International Association for Impact Assessment, pp. 4-7

(16) Marshall, R., Fischer, T. B. 2006. Regional electricity transmission planning and tiered SEA in the UK: The case of ScottishPower, Journal of Environmental Planning and Management, Vol. 49(2), pp 279–299

(17) Faludi A (1973) Planning Theory, Pergamon, Oxford.

(18) Kidd S and Fischer T B (2007) ‘Integrated appraisal in North West England’, Environment and Planning C, Vol 25 (2), pp. 233–249

(19)Tait, J. 1995. ‘Sustainability: Some questions for planners’, Report for the Natural and Built Environment, Vol. 5.

(20) ODPM.2005. the strategic environmental assessment directive: guidance for planning authorities. London.

(21) فریادی، شهرزاد. مقدمه ای بر روش تحقیق در برنامه­ریزی محیط زیست. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1391. صص 67- 71.

(22) Halls, Peter J. 2001. Spatial Information and the Environment (Innovations in GIS). London and New York: Talor and Francis.

(23) Gordon, Gerald and David L. A. Hodge. 2008. Planning Canadian Communities. 5th Edition. Toronto: Thomson- Nelson.

(24) بحرینی، سید حسین. فرآیند طراحی شهری. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1377. صص 347- 429.

(25) مخدوم، مجید. شالوده آمایش سرزمین. چاپ هفتم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1385. صص 137- 168.

(26) معاونت برنامه­ریزی استانداری لرستان. برنامه آمایش استان لرستان (تحلیل وضعیت و ساختار موجود). 1387.

(27) مرکز آمار ایران. اطلاعات شناسنامه­ی آبادی­های استان لرستان. 1385.

(28) مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی. آشنایی با طرح­های هادی و کنترل و نظارت بر ساخت و ساز روستایی. پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی. وزارت کشور. سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ها. 1385: صص 48- 54.

(29) شهرابی، طاهره و جوان دولویی، غلام. ویژگی­های لرزه­خیزی دشت سیلاخور بروجرد بر اساس داده­ی زمین­لرزه­های ثبت شده در یک شبکه­ی لرزه­نگاری موقت. پژوهشگاه بین­المللی زلزله­شناسی و مهندسی زلزله. نشریه زمین­شناسی مهندسی. 1388؛  3 (2): صص 697-717.

(30) صمدی، محسن. ارزیابی برنامه جامع توسعه گردشگری منطقه زاگرس مرکزی. مجله پژوهش و سازندگی. 1383؛ 63: صص 43-51.

 (31) آهنگری، عبدالمجید و سعادت مهر، مسعود. مطالعه تطبیقی سطح توسعه یافتگی شهرستان­های استان لرستان به تفکیک بخش­های اقتصادی و اجتماعی. مجله دانش و توسعه. 1386؛ 21 (2): صص 161- 169.

(32) محمدی، جمال و عبدلی، اصغرو فتحی بیرانوند، محمد. بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان لرستان به تفکیک بخش های مسکن و خدمات رفاهی و زیربنایی کشاورزی و صنعت. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 1391؛ 25: صص 127- 150.