شکوه و انتقادهای فردی، اجتماعی و سیاسی در شعر احمد گلچین معانی

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 3، دوره 14، شماره 13، فروردین 1397، صفحه 55-81   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی ماحوزی^{* 1}؛ فرامرز احمدی²؛ محمود طاووسی³

¹دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، گروه زبان و ادبیّات فارسی

³استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی

چکیده

          یکی از زمینه‌های ارزشمند شعر غنایی، شعر اجتماعی است که در شکل شکواییّه، طنز، هجو و ... در قالب‌های مختلف شعری جای می‌گیرد. در این دست از سروده‌ها، شاعران از نابرابری‌ها، نادانی، فساد اخلاقی عوام و ناملایماتی از این قبیل شکایت دارند و در این مقوله، شاعر نماینده و زبان جامعه می‌شود. در این مقاله، تلاش شده است برخی از نکات انتقادی و شکوه از نابسامانی‌ها، نقد اوضاع اقتصادی، عدم امنیّت و آسایش، اوضاع سیاسی و نقد حاکمیّت مورد بررسی قرار گیرد تا دریابیم که گلچین معانی چگونه از آموزه‌های مبتنی بر تجربیّات ارزشمند خود در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی در دنیای معاصر بهره برده است؟ «من فردی» چیست و «من انسانی» کدام است؟ این نوشتار کوشیده است تا انتقاد و شکواییّه‌های «گلچین معانی» را در بعد اجتماعی و سیاسی نشان دهد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که شاعر با گذر از «من فردی» و روشن‌گری اوضاع اجتماعی معاصر شعرش را از «من اجتماعی» به سمت اندیشة عمیق و «من انسانی» سوق می‌دهد. گلچین شاعری است که با دست مایه‌ای غنایی به موضوعات اجتماعی –سیاسی پناه برده است.

کلیدواژه‌ها

گلچین معانی؛ شکواییّه؛ انتقاد؛ اجتماعی؛ سیاسی

مراجع

1- آبراهامیان، یرواند، (1393)، ایران بین دو انقلاب، ترجمة احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نی.

2- آشوری، داریوش، (1347)، «تحلیل از شعر و ادبیات امروز ایران»، نگین، شمارة 45.

3- ارشاد، فرهنگ، (1394)، کند و کاوی در جامعه‌شناسی ادبیات، تهران، آگاه.

4- ایمانی، بهروز، (1383)، نامة معانی (یادنامة استاد احمد گلچین معانی)، تهران، کتابخانه، موزة مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

5- امین، سید حسن، (1382)، تحولات شعر معاصر فارسی، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شمارة 193 و 194.

6- باباصفری، علی‌اصغر و طالب‌زاده، نوشین، (1392)، بررسی و تحلیل شکواییة اجتماعی در شعر معاصر، ادبیات پارسی معاصر، سال سوم، شمارة 1.

7- باقرزاده (بقا)، علی، (1387)، نامة فرزانگان، مشهد، سخن‌گستر.

8- تشکری، منوچهر، (1384)، پژوهشی در مضامین و قالب‌های شعر مشروطه، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارة 97.

9- حافظ شیرازی ،دیوان غزلیات ، (1368)، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه.

10- حکیمیان، عظیمه، (1392)، نقد و تحلیل دیوان گلچین معانی، یزد، دانشگاه آزاد .

11- دهخدا، علی‌اکبر، (1385)، چرند و پرند، به کوشش سیدعلی شاهری لنگرودی، تهران، گهبد.

12- رزمجو، حسین، (1370)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد، آستان قدس رضوی.

13- روزبه، محمدرضا، (1379)، سیر تحول غزل فارسی از مشروطیت تا انقلاب، روزنه، تهران.

14- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1376)، تازیانه‌های سلوک، تهران، آگاه.

15- شمیسا، سیروس، (1376)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران، فردوسی.

16- ـــــــــــــــ، (1390)، مکتب‌های ادبی، تهران، قطره.

17- صادق‌زاده، محمود، (1390)، نقدی بر اشعار تعلیمی احمد گلچین معانی، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، سال دوم، شمارة 5.

18- صبور، داریوش، (1344)، صدف (تذکرة سخنوران روز)، تهران، ابن سینا.

19- فتوحی، محمود، (1386)، بلاغت تصویر، تهران، سخن.

20- فرحزاد، محمد، (1394)، مشاهیر کتابشناسی معاصر ایران (احمد گلچین معانی)، تهران، خانه کتاب.

21- گلچین معانی، احمد، (1362)، دیوان گلچین، تهران، سلسله نشریات ما.

22- ـــــــــــــــــــ، (1370)، تاریخ تذکره‌ها، کیهان فرهنگی، سال هشتم، شمارة 8 .

23- گلچین معانی، پرویز و بهروز ایمانی، (1382)، آنچه باید از گلچین بدانیم، کتاب ماه کلیات، شمارة 67 .

24- گلچین معانی، پرویز، (1381)، «دو غزل چاپ نشده به یاد سومین سال خاموشی استاد احمد گلچین معانی»، بخارا، شمارة 28 .

25- یوسفی، غلامحسین، (1374)، چشمة روشن، تهران، علمی .