بررسی چگونگی رویارویی رضاشاه با مقوله ی دین و واکاوی رفتار شناختی او با روحانیت

فصلنامه تاریخ

مقاله 2، دوره 13، شماره 49، شهریور 1397، صفحه 24-45   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

محراب حاتمی^{* 1}؛ منیژه صدری¹؛ سمین فصیحی²؛ نازلی اسکندری نژاد¹

¹گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

²گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه الزهرا، تهران،

چکیده

رضاخان در سالهای پس از کودتا و آغاز دستیابی به سلطنت حداقل به ظاهر رفتاری مذهبی از خود بروز می‌داد و
تظاهر به مذهب می‌کرد، اما رفتار او از حدود سال های 1306ش تغییر یافت و کم کم دست به سخت گیری علیه
برخی مراسم مذهبی و اقدامات روحانیون زد. رضاشاه تحت تأثیر همتای ترک خود آتاتورک دین و روحانیت را مانع
تجدد و نوسازی می دید. و با نوسازی در ارتش ونظام اداری، نظام حقوقی وساختارآموزشی وحتی در سازمان اوقاف
و نیز نوسازی در ساختار قدرت و دربار به دنبال ساختن ایرانی نو بود که در آن نقش دین و روحانیت کم رنگ‌تر
باشد. آیا رضاشاه در طول پادشاهی، به طور یک نواخت با دین و علمای دینی روبه رو شده یا رفتار او در مقابل پدیده
ی دین و روحانیون مذهبی در طول سالیان، دچار تغییر و تحول گردیده است. تنها می توان تا همین حد به قضاوت
نشست که به هر دلیل، در سال های اولیه ی به قدرت رسیدن رضاخان، دین برای او اهمیت داشته، و روحانیت و
مذهب شایسته ی احترام بوده است، اما به تدریج نحوه ی مواجهه ی رضاشاه با دین تحت الشعاع قدرت یابی او قرار
می گیرد. پژوهش حاضر درپی پاسخ به این سؤال اصلی است که به راستی چرا رضاخان در برهه ای از زمان سیاست
مذهبی خود را تغییر داد؟ اگر او تا مقطعی تظاهر مذهبی داشت، چرا دیگر آن را ادامه نداد، بلکه به سیاست تقابل با
مذهب و روحانیت روی آورد؟ این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی در نظر دارد به چالشهای بین روحانیون و
رضاشاه و دلایل مخالفت این دو جناح بپردازد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه ها: روحانیون؛ رضاشاه؛ مدرس؛ آیت الله بافقی؛ اردشیر جی؛ مجلس شورای ملی

مراجع