تحولّات اقتصادی (ارضی) دوره ی آق قویونلو ( 908-857ق).

فصلنامه تاریخ

مقاله 6، دوره 13، شماره 49، شهریور 1397، صفحه 102-134   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

رضا طاهرخانی¹؛ محمد سپهری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²استاد گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی (عهده دار مکاتبات)

چکیده

به رغم اهمیت تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در دوره فرمانروایی آق قویونلوها در نیمه دوم سده
9ق، تحولات اقتصادی این دوره نیز حائز اهمیت بسیار است. سیاست های اقتصادی این دوره عمدتاً بر پایة
نظام زمینداری و دامپروری بنا شده بود. اوزون حسن بنیانگذار این سلسله، قانون نامه ای تدوین کرد که در
نوع خود کم نظیر بود؛ بیشتر مطالب این قانون نامه در خصوص میزان و نوع مالیاتی است که کشاورزان و
دامپروران کوچ نشین به دولت پرداخت می کردند. اوزون حسن توانست مالیات اراضی را که در سراسر
مملکت گرفته می شد یکسان کند و قانون نامه ای را برای تعیین تکلیف شکایت مردم، مرافعات آنان، تعیین
تعزیر و جرایم و جز آن نوشت و به سراسر قلمرو خود فرستاد تا بدان عمل کنند. او با این کار بازنگری در
مالیات بندی اراضی و اصلاح مباحث مالیاتی را خواستار شد. تا از فشار فزایندة مالیاتی بر تودة مردم بکاهد.
برخی دیگر از سلاطین آق قویونلو نیز به پیروی از اوزون حسن اقداماتی را در جهت رفع مظالم مالیاتی،
حذف مالیات های غیر اسلامی و پیشگیری از هرج و مرج در مالیات گیری انجام دادند. به ویژه سلطان
یعقوب که بیشتر اهتمامش را در جهت اصلاحات در حوزة سیورغال ها معطوف داشت. اما رستم بیگ با خط
بطلانی بر اصلاحات انجام شده در گذشته، بار دیگر واگذاری در امر سیورغال ها 4را افزایش داد به گونه ای
که هیچ یک از سلاطین آق قویونلو تا آن زمان به اندازة او سیورغال واگذار نکرده بودند. احمد پادشاه نیز
تحت تأثیر عثمانی ها، اصلاحاتی را در جهت حذف مالیات های غیر شرعی و کاهش نفوذ زمینداران انجام
داد. حال پرسش اصلی این پژوهش آن است: تحولات اقتصادی دورة آق قویونلو کدامند؟ به نظر می رسد
این پژوهش توانسته، تحولات و اصلاحات اقتصادی دورة آق قویونلو را تبیین کند

کلیدواژه‌ها

کلید واژگان: آق قویونلو؛ تحولات اقتصادی؛ اوزون حسن؛ سلطان یعقوب؛ رستم بیگ؛ احمد پادشاه

مراجع