تأثیر ‌شیوه کشت ‌و میزان بذر بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب گندم (Triticum aestivum)

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 2، دوره 11، شماره 36، خرداد 1398، صفحه 11-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

داوود افیونی¹؛ اردشیر اسدی²؛ لیلی صفایی³؛ سمانه متقی⁴؛ امید لطفی فر^{* 4}

¹استادیار پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

²عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

³عضو هیئت علمی بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

⁴استادیار گروه علمی کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

روش کشت مسطح علاوه بر کارایی کم مصرف آب باعث فرسایش شدید خاک می‌شود و روش‌های دیگر باید جایگزین گردد. به منظور مقایسه کشت مسطح گندم(مرسوم)وپشته‌ای درمقادیر گوناگون بذر از نظر عملکرد،اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب،پژوهشی درقالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با 7تیمار و 3تکرار دراصفهان در سال زراعی88-1387 اجراشد. تیمارهای آزمایش شامل سه میزان بذر(60، 120 و 180کیلوگرم درهکتار) درکشت پشته‌ای وچهار میزان بذر (60،120،180و300 کیلوگرم در هکتار) در کشت مسطح بودند.نتایج نشان دادکه تاثیر تیمارهابر کلیه صفات بجز ارتفاع بوته ووزن هکتولیتر معنی‌دار بود.باتوجه به نتایج اگرچه کشت مسطح با مصرف 180کیلوگرم بذرر هر هکتار (9948 کیلوگرم درهکتار) بالاترین میزان عملکرد را داشت، اما تفاوت معنی‌داری بین عملکرداین تیمار و تیمارهای کشت پشته‌ای با مصرف 180کیلوگرم بذر در هکتار (9715کیلوگرم درهکتار)وکشت پشته‌ای ومسطح بامصرف 120کیلوگرم بذر در هکتار (به ترتیب با9549 و9235 کیلوگرم درهکتار) وجود نداشت. کشت مسطح با مصرف 60کیلوگرم بذردرهکتار به دلیل کاهش معنی‌دارتعدادسنبله و تعداددانه درهر سنبله پایین‌ترین عملکرد (8046 کیلوگرم در هکتار) را داشت. کشت مسطح و مصرف 300 کیلوگرم بذر در هر هکتار (روش مرسوم) عملکردی معادل تیمار کشت پشته‌ای و مصرف 120 کیلوگرم بذر در هر هکتار داشت. کارایی مصرف آب و مقدار کل آب مصرفی در روش کشت پشته‌ای به ترتیب بیانگر 11 درصد مصرف آب کمتر و 14 درصد کارایی مصرف آب بیشتر نسبت به روش کشت مسطح بود. به طور خلاصه استفاده از روش کشت پشته‌ای با استفاده از حداکثر 120 کیلوگرم بذر در هکتار در شرایط مشابه این پژوهش نسبت به روش مرسوم قابل توصیه است.

کلیدواژه‌ها

درصد خوابیدگی؛ کشت پشته‌ای؛ کشت مسطح و هکتولیتر

مراجع

افیونی، د. 1384. بررسی مناسب ترین میزان بذر در ارقام گندم تحت تنش شوری. مجله کشاورزی.7: 7-16.

انتظاری، م. ر.، ن. حیدری.، ج. خیرابی.، م. علایی.، ا. فرشی.، ج. وزیری.، ح. دهقانی.، م.ح. صادات میری.، پ. کاظمی. و م. میر لطیفی. 1387. کارایی مصرف آب کشت ها گلخانه ای. گروه انتشاراتی استفاده پایدار از منابع آب کشاورزی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی گزارش شماره 111.

بی نام. 1394. آمار نامه کشاورزی. جلد اول. دفتر آمار و فناوری اطلاعات، معاونت برنامه ریزی، اقتصادی و بین المللی، وزارت جهاد کشاورزی. جلد 1. 136 صفحه.

حسینی، ر.ا.، س. گالشی.، ا. سلطانی.، م. کلاته. 1390. اثر کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام قدیم و جدید گندم. فصلنامه مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. 4: 187-199.

حیدری، ن. 1390. تعیین و ارزیابی شاخص کارایی مصرف آب محصولات زراعی تحت مدیریت کشاورزان در کشور. مجله مدیریت آب و آبیاری. 1: 57-43.

سپهوند، م. 1388. مقایسه نیاز آبی، بهره وری آب و بهره وریاقتصادی آن در گندم و کلزا در غرب ایران در سال های پر باران. پژوهش آب ایران. 3: 68-63.

صفریان، ع. ر. و ر. ا. عبدالشاهی. 1393. مطالعه توارث کارایی مصرف آب گندم نان در شرایط تنش خشکی. نشریه تولید گیاهان زراعی، 7 (1): 199- 181.

فرنیا، ا.، ش. نخجوان.، ف. خدایی و م. شاهوردی. 1393. تاثیر تراکم کاشت بر خصوصیات فیزیولوژیکی رشد و عملکرد گندم دیم در بروجرد. یافته های نوین کشاورزی. 4: 291-302.

قربانی، م.ح. و ه. هارتونیان. 1390. واکنش رشد و عملکرد گندم به تراکم و فاصله ردیف در شرایط دیم. فصلنامه مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. 4: 139-154.
سالک زمانی، ع. و ر. توکلی. 1383. اثر مقادیر مختلف بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های جدید گندم دیم. مجله علوم زراعی ایران. 6: 214-222.

مختار، ق.، ع. کاشانی. و ر. مامقانی. 1379. بررسی تاثیر تراکم های مختلف بوته بر عملکرد و اجزا عملکرد چهار رقم گندم در منطقه اهواز. مجله علوم زراعی ایران. 2: 48-57.

منتجبی، ن. 1388. مدیریت مصرف آب آبیاری برای افزایش عملکرد و کارایی آب مصرفی گندم در گلپایگان. چهارمین همایش منطقه ای ایده های نو در کشاورزی. 30-29 مهر ماه. دانشگاه آزاد اسلامی خوراسکان، اصفهان. 112-107.

منتظر، ا. و ح. کوثری. 1387. بررسی کارایی مصرف آب در برخی از محصولات زراعی ایران. کنفرانس ملی حفاظت منابع آب کشاورزی در منطقه مدیترانه. والنزانو (ایتالیا): 120-109.

Aggarwal, P., and B. Goswami. 2003. Bed planting system for increasing water use efficiency of wheat grown on Inceptisol (Typic Ustochrept). Indian J Agri Sci. 73:422-425.

Asghar, A., Tanveer, A. Adil Choudhry, M. Sohail, R. and Akram, M. M. 2001. Growth and yield Response of rice bean (Vigna unbellata) to different seeding rates and planting patterns. Pakistan J. Biol Sci. 4(4): 460 – 461.

Buntley, G.J., and F.F. Bell. 1976. Yield estimates for the major crops grown on soils of west Tennessee. Agric. Exp. Stat. Bull. 561. P.?

Elmi, A.A., C. Madramootoo., M. Egeh., A. Liu., and C. Hamel. 2002. Environmental and agronomic implications of water table and nitrogen fertilization management. J Environ Quality 31:1858-1867.

Fahong, W., W. Xuqing., and K. Sayre. 2004. Comparison of conventional, flood irrigated, flat planting with furrow irrigated, raised bed planting for winter wheat in China. Field Crop Res. 87:35-42.

Fischer, R.A., and A. Stapper. 1987. Lodging effects on high yielding crops of irrigated semi-dwarf wheat. Field Crops Res. 17: 245- 258.

Freeman, K. W., K. Desta., and W.R. Raun. 2002. Winter wheat grain yield and grain nitrogen as influenced by bed and conventional planting system. Department of Plant and Soil Science, Oklahoma University, Stillwater, OK. 74078.

Kilic, H. 2004. Bed planting in Diyarbakir. Southeastern Anatolia Agricultural Research Institute. Diyarbakir (Turkey). Research Report. 25 p.

Li, Q.Q., X.B. Zhou, Y.H. Chen, S.L. Yu. 2010. Grain yield and quality of winter wheat in different planting patterns under deficit irrigation regimes.  Plant Soil Environ. 56, 2010: 482–487

Limon-Ortega, A., K.D. Sayre., and C.A. Francis. 2000. Wheat nitrogen use efficiency in a bed-planting system in northwest Mexico. Agron J. 92:303-308.

Majeed, A., A. Muhmood, A. Niaz, Sh. Javid, Z. Ashfaq Ahmad, S. S. Hussain Shah, and A. Hussain Shah. 2015. Bed planting of wheat (Triticum aestivum L.) improves nitrogen use efficiency and grain yield compared to flat planting. The Crop Journal, 3: 118- 124.

Passioura, J.B., and F. Angus. 2010. Improving productivity of crops in water limited environments. Adv.Agron. 106:38-75.

Sayre, K.D., and O.H. Moreno Ramos. 1997. Applications of raised-bed planting systems to wheat. CIMMYT-MEXICO.WPSR No. 31 (Wheat Program Special Report No. 31).

Tanveer, S.K., I. Hussain., M. Sohail., N. Kissana., and S.G. Abbas. 2003. Effects of different planting methods on yield and yield components of wheat. Asian J. Plant Sci.2: 811-813.

Unkovich, M., J. Baldock.,and M. Forbes. 2010. Variability in harvest index of grain crops and potential significance for carbon accounting: examples from Australian agriculture. Adv.Agron. 105:173-219.

Wang, C.R., and X.H. Tian. 2004. Effects of plastic sheet-mulching on ridge for rainwater harvesting cultivation on WUE and yield of winter wheat. Sci.Agric. Sinica 37:208-214.

Zhang, H. and T. Oweis. 1999. Water yield relations and optimal irrigation scheduling of wheat in the Mediterranean region. Agric. Water Manag. 38:195-211.

Zhang, J., J. Sun., A. Duan., J. Wang., X. Shen., and X. Liu. 2007. Effects of different planting patterns on water use and yield performance of winter wheat in the Huang-Huai-Hai plain of China. Agric. Water Manag. 92:41-47.