دستگاه صرف فعل در لهجۀ طرقی از گویش راجی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1398، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2019.665351

نویسنده

مژگان اصغری طرقی^*

دکتری زبان و ادبیات فارسی و مدرّس دانشگاه جامع علمی- کاربردی

چکیده

در پژوهش حاضر به‌منظور احیا و حفظ فرهنگ و هویّت ملی و قومی و نیز کمک به غنای زبان و فرهنگ کشور از طریق شناخت و تحلیل گویش‌ها و لهجه‌های گوناگون، پس‌از ذکر مقدمه، پیشینۀ پژوهش و سپس کلیاتی دربارۀ گویش راجی و لهجۀ طرقی (رایج در شهر طرق‌رود از توابع شهرستان نطنز در استان اصفهان)، شش فعل مختلف را به‌صورت تصادفی و شامل اقسام ساده، مرکّب، پیشوندی، مجهول، لازم (ناگذر)، متعدی (گذرا) و ربطی برگزیده و آن‌ها را در زمان‌های ماضی (ساده، استمراری، نقلی، بعید، التزامی و مستمر/ ملموس) و مضارع (اخباری، التزامی و مستمر/ ملموس) صرف کرده و شکل‌های امر (دوم‌شخص مفرد و جمع) و مصدر‌های آن‌ها را هم نشان داده و بر این مبنا مهم‌ترین ویژگی‌های صرفی مرتبط با مقولۀ زمان در این فعل‌ها را بررسی و دسته‌بندی کرده‌ایم. در ‌نهایت به این نتیجه رسیده‌ایم که به‌طور کلی در لهجۀ طرقی از گویش راجی، تنوع ساختاری و دگرگونی‌های مختلف در فعل‌های ماضی در مقایسه با فعل‌های مضارع و امر، بیشتر است و جا‌به‌جایی و تغییر در اجزای تشکیل‌دهندۀ آن‌ها بیش‌از دیگر فعل‌ها صورت می‌گیرد. مهم‌ترین ویژگی‌های صرفی خاص فعل در این لهجه را در حوزه‌هایی بدین شرح می‌توان یافت: ویژگی‌های مربوط به کاربرد شناسه، ویژگی‌های مربوط به کاربرد بن فعل، ویژگی‌های ساختاریِ خاص در فعل‌های این لهجه، ویژگی‌های آوایی خاص، ویژگی‌های مربوط به کاربرد فعل معین، ویژگی‌های زمانیِ خاص، ویژگی‌های مربوط به کاربرد پیشوند‌ها، ویژگی‌های مربوط به کاربرد مصدر، ویژگی‌های معنایی فعل، استفاده از فعل‌های وجهی و کاربرد فعل‌های فارسی دری کهن.

کلیدواژه‌ها

گویش؛ گویش‌شناسی؛ راجی؛ طرقی؛ دستگاه صرف فعل

مراجع

کتاب‌ها

- آقاربیع، ابوالحسن، (1383)، گویش راجی هنجن، چ1، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی- گروه نشر آثار.

- اسماعیلی، محمد‌مهدی، (1390)، گنجینۀ گویش‌های ایرانی استان اصفهان 1: گویش‌های طرقی، طاری، کشه‌ای، طامه‌ای، نطنزی، تکیه‌ای، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

- پور ریاحی، مسعود، (1361)، شناسایی گویش‌های ایران، تهران، سازمان میراث فرهنگی.

- حلواچی نشلجی، عباس، (1390)، فرهنگ گویش راجی نشلج، چ1، کاشان، همگام با هستی.

- دهقانیان، عباس، (1386)، فرهنگ جامع زبان و گویش نطنز، چ1، تهران، پَرَشکوه.

- شیری، علی‌اکبر، (1386)، درآمدی بر گویش‌شناسی، چ1، تهران، مازیار.

- صبوری، نرجس‌بانو و آسیه ذبیح‌نیا‌عمران، (‫۱۳۹۳)، مقدمه‌ای بر گویش‌شناسی، یزد، هومان.

- صفری، حسین، (1373)، واژه‌نامۀ راجی: گویش شهرستان دلیجان، با پیشگفتار و یاوری فریدون جنیدی، چ1، بی‌جا، بی‌نا.

- مجیدی، محمدرضا، (1354)، گویش‌های پیرامون کاشان و محلات، تهران، فرهنگستان زبان ایران.

پایان‌نامه‌ها

- رئیس‌پور، راشین، (1390)، بررسی فرایندهای اشتقاق و ترکیب در گویش راجی هنجن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: فریبا قطره، دانشکدۀ ادبیات، زبان‌های خارجی و تاریخ، دانشگاه الزهرا.

- مدنی، داوود، (1374)، توصیف گروه فعلی گویش راجی (گویش دلیجان)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، استاد راهنما: کوروش صفوی، دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی.

 مجلات

- احمدی، امیر و حجت محرابی، (1389)، «واژگان دالّ بر نام اندام‌های بدن در ساختار اصطلاحات گویش راجی: یک تحلیل‌شناختی»، همایش بین‌المللی گویش‌های مناطق کویری ایران، دانشگاه سمنان، صص81-101.

- دبیرمقدّم، محمد، (1387)، «زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی»، ادب‌پژوهی، ش5، صص91-128.

- س‍رک‍ارات‍ی‌، ب‍ه‍م‍ن،‌ (۱۱ ش‍ه‍ری‍ور ۱۳۸۳)، «اه‍م‍ی‍ت‌ گ‍وی‍ش‌ه‍ا و ل‍ه‍ج‍ه‌ه‍ای‌ ای‍ران‍ی»، اطلاع‍ات‌، ص‌۶.

- مدرّسی، یحیی، (1384)، «پلورالیسم قومی- زبانی و هویت ملی»، نامۀ انسان‌شناسی، س4، ش7، صص129-146.

- ملکی، محمود، (آذر 1393)، «بررسی فرایندهای واجی گویش راجی»، مجلۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان، ش4، صص129-156.