نقش قارچ Piriformospora indica بر بهبود صفات مرتبط با عملکرد دو رقم بومی و اصلاح شده برنج در شرایط کم آبیاری

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 5، دوره 11، شماره 37، تیر 1398، صفحه 50-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عابد آقاجانی دلاور^{* 1}؛ مهدی پارسا²؛ همت اله پیردشتی³؛ محمد کافی⁴؛ ولی اله بابایی زاد⁵

¹دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²مسئول گزینش دانشگاه و دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، پژوهشکده ژنتیک و زیست‌فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

⁴استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁵استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

به منظور بررسی نقش قارچ Piriformospora indica بر بهبود عملکرد و بهره وری آب در برنج با روش کم آبیاری تنظیم شده، پژوهشی مزرعه ای در سال 1393 به صورت اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح (غرقاب، غرقاب پس از کاهش ارتفاع آب به پایین تر از 10 و 20 سانتی متری خاک) در کرت اصلی، دو سطح تلقیح با قارچ (عدم تلقیح و تلقیح ریشه چه گیاهچه شش روزه) و دو رقم بومی (طارم) و اصلاح شده (شیرودی) برنج در کرت های فرعی به صورت فاکتوریل قرار داده شدند. نتایج نشان داد که میزان عملکرد شلتوک رقم شیرودی در روش غرقاب دائم از 7801 به 5592 و 5575 کیلوگرم در هکتار در سایر سطوح کم آبیاری کاهش یافت. کاهش عملکرد در رقم طارم هاشمی، تنها با کاهش میزان آب به ارتفاع 20 سانتی متری خاک، معنی دار و افت عملکرد در مقایسه با تیمار غرقاب حدود 18 درصد بود. با وجود این، تلقیح با قارچ سبب بهبود حدود هشت درصدی عملکرد بیولوژیک در رقم شیرودی در مقایسه با رقم طارم هاشمی گردید. همچنین، با کاهش ارتفاع آب به پایین تر از 20 سانتیمتر زیر سطح خاک، میزان بهره وری و کارایی مصرف آب به ترتیب حدود 55 و 57 درصد بیشتر از آبیاری به روش غرقاب حاصل شد. در مجموع، یافته های این پژوهش حاکی از تأثیر مثبت همزیستی ریشه برنج با قارچ P. indica در راستای کاهش اثرات تنش حاصل از کم آبیاری است.

کلیدواژه‌ها

بهره وری آب؛ تلقیح گیاهچه؛ تنش کم آبی؛ عملکرد بیولوژیک؛ کارایی مصرف آب

مراجع

اخوت، م. و م. دانش وکیلی .1376. برنج (کاشت، داشت، برداشت). انتشارات فارابی، تهران. 212 صفحه.

اسدی، م. ا.، پ. شاهین و ر. احمدی. 1384. معرفی روش جدید آبیاری برنج در کشور چین. فصلنامه علمی ترویجی خشکی و خشکسالی کشاورزی. شماره17: 21-13.

جمشیدی، ا.، ا. قلاوند، ف. سفیدکن و ا. محمدی گل­تپه. 1392. اثر مثبت قارچ P. indica بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد رازیانه تحت تأثیر مواد آلی. ویژه­نامه نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 158-144.

حسنی، ا.، ع. تشکری، م. قاسمپور علمداری و غ. علیزاده .1388. روش­های مختلف کشت و آبیاری و اثر آن بر رقم برنج طارم محلی. پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر.

حقایقی مقدم، ا. و ع. فرزانه. 1387. ارائه راهکارهایی برای افزایش بهره­وری آب در مزارع برنج کشور. 12 صفحه.

زرین­جوب، ح.، م. ج. زارع ، ا. محمدی گل­تپه، ع. حاتمی و م. پورسیابیدی. 1391. تأثیر منابع مختلف فسفر بر عملکرد و جذب عناصر آفتابگردان تحت دو سیستم کشت. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. جلد 5،   شماره 3: 114-99.

سپهری، م.، صالح راستین، ن.، حسینی سالکده، ق. و خیام نکویی، م. 1388. بررسی تأثیر قارچ Piriformospora indica بر بهبود رشد و افزایش مقاومت گیاه جو Hordeum vulgare L. به تنش شوری. مجله علمی پژوهشی مرتع، 3: 508-518.

 سعادتی، ن. 1377. اثر تنش خشکی روی عملکرد و مصرف آب در مراحل مختلف رشد برنج. گزارش پژوهش. انتشارات مؤسسه تحقیقات برنج ایران. 18 صفحه

سلیمانی، الف و ب، امیری­لاریجانی. 1382. اصول تولید برنج. انتشارات ترویج. 303 صفحه.

عباسی، ف.، ناصری، ا.، سهراب، ف.، باغانی، ج.، عباسی، ن. و اکبری، م. 1394. ارتقای بهره­وری مصرف آب. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

عرب‌زاده، ب. و س. آقاجانی. 1381. برنج (رشد و نمو گیاهی، نیاز آبی، آفات و بیماری‌ها و مدیریت‌ علف‌های هرز). نشر آمل. 142 صفحه.

عرب­زاده، ب. و م. یوسفیان. 1391. مطالعه بهره­وری مصرف آب در کشت نشایی برنج. اولین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه. موسسه تحقیقات خاک و آب کرج صفحه­ی 12.

عربی یزدی، ا.، ا. علیزاده و ف. محمدیان. 1388. بررسی ردپای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی ایران. نشریه آب و خاک. جلد 23، شماره 4: 15-1.

کریمی شرودانی، ف.، م. سپهری ، م. افیونی و م. ع. حاج عباسی. 1394. اثر قارچ اندوفایت Piriformospora indica بر افزایش مقاومت گیاه جو به فلز سرب. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک. جلد 19، شماره 71: 321-311.

کمیلی، ح. ر.، م. ح. راشد محصل، م. قدسی و ا. زارع. 1385. ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ­های جدید گندم در شرایط تنش رطوبتی. مجله پژوهش زراعی. شماره 4: 301 تا 310.

موسوی، ح. 1391. استفاده از قارچ اندومایکوریز (Piriformospora indica) در القای مقاومت علیه بیماری بلاست برنج (Maganaporthe grisea). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی. دانشگاه صنعتی اصفهان.

          موسوی، س. ح.، شریف­نبی، ن.، بابایی­زاد، و.، علوی، س. م.، تاجیک قنبری، م. ع. و مساح، ا. 1391. بررسی امکان همزیستی و ارزیابی قارچ اندومایکوریز Piriformospora indica در گیاه برنج. بیماری­های گیاهی، 48 (3): 442-441. 

میری، ح. ر.، و. نیاکان و ع. ر. باقری. 1391. تأثیر آبیاری تناوبی بر عملکرد، اجزای عملکرد و بهره­وری آب در کشت مستقیم برنج در منطقه کازرون. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. جلد2، شماره 5: 27-13.

یعقوبیان، ی. 1390. تأثیر قارچ­های آربوسکولار و شبه میکوریزا (Piriformospora indica,  Glomus mosseae) روی مقاومت به خشکی گندم با استفاده از شاخص­های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.

یعقوبیان، ی.، ه. پیردشتی، ا. محمدی گل­تپه، و. فیضی اصلی و ع. اسفندیاری. 1391. ارزیابی واکنش گندم دیم رقم آذر 2 به همزیستی با قارچ­های میکوریزای آربوسکولار و شبه میکوریزا در سطوح مختلف تنش خشکی. مجله بوم­شناسی کشاورزی. جلد 4، شماره (1): 73-63.

یوسفیان، م. 1380. بررسی کارایی مصرف آب (WUE) در ارقام برنج. پایان نامه کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی. دانشکده کشاورزی. دانشگاه زنجان.

Abbasi, M.R. and Sepaskhah, A. R. 2011. Effects of water-saving irrigation on different cultivars (Oryza sativa L.) in field conditions. .Int. J. Plant Prod. 5 (2): 153- 166.

Abo-Ghalia, H. H. and A. A.  Khalafallah. 2008. Responses of wheat plants associated with arbuscular mycorrhizal fungi to short-term water stress followed by recovery at three growth stages. J. Appl. Sci. Res.4: 570-580.

Baldi, A., A. Jain, N. Gupta, A. K. Srivastava and V. S. Bisaria. 2008. Co-culture of arbuscular  mycorrhiza-like fungi (Piriformospora indica and Sebacina vermifera) with plant cells of Linum album for enhanced production of podophyllotoxins: a first report. Biotechnol. Lett. 30:1671-1677.

Barazani, O., C. C. Von Dahl and I. T. Baldwin. 2007. Sebacina vermifera promotes the growth and fitness of Nicotiana attenuata by inhibiting ethylene signaling. Plant Physiol. 144: 1223-1232.

Bouman, B. A. M. and T. P. Tuong. 2001. Field water management to save water and increase its productivity in irrigated rice. Agric. Water Manag. 49: 11–30.

Deshmukh, S., R. Huckelhoven, P. Schafer, J. Imani, F. Sharma and K. Kogel. 2006. The root endophytic fungus Piriformospora indica requires host cell death for proliferation during mutualistic symbiosis with barley. Proc. Natl. Acad. Sci.103:18450–18457.

Farshadfar, E., R. Mohammadi, M. Aghaee and J. Sutka. 2003. Identification of QTLs involved in physiological and agronomic indicators of drought tolerance in rye using a multiple selection index. Acta Agron. Acad. Sci. Hung. 51: 419-428.

Ghorbanli, M., S. H. Hashemi Moghadam and A. Fallah. 2004. Evaluation of interaction of irrigation and nitrogen on some physiological and morphological traits of rice. J. Agric. Sci. 3: 415-428.

Gooding, M. J., R. H. Ellis, P. R. Shewry and J. D. Schofield. 2003. Effects of restricted water availability and increased temperature on the grain filling, drying and quality of winter wheat. J. Cereal Sci. 37: 295-309.

Guerra, L. C., S. I. Bhuiyan, T. P. Tuong and R. Barker. 1998. Producing more rice with less water from irrigated systems. SWIM Paper 5, International Irrigation Management Institute, Colombo, Sri Lanka.

Hughes, S. G., J. A. Bryant and N. Smirinoff. 1989. Molecular biology, application to studies of stress tolerance. In: Plants under stress. Hamlyn, G.J., T.J. Flowers, M.B. Jonea, eds. New York: Cambridge University Press 131-135.

IRRI, PhilRice, NIA and BASC. 2005. Aerobic rice: A water-saving technology in development. www.irri.com.

Nematzadeh, G. A., G. S. Khush and B. S. Brar. 1993. Classification of rice germplasm from Iran via isozyme analysis. Rice Genet. Newsl. 1(10): 1-10.

Oelmuller, R., I. Sherameti, S. Tripathi and A. Varma. 2009. Piriformospora indica, a cultivable root endophyte with multiple biotechnological applications. Symbiosis. 49:1-17.

Prajapati, K., K. D. Yami and A. Singh. 2008. Plant growth promotional effect of Azotobacter chroococcum, Piriformospora indica and vermicompost on rice plant. Nepal J. Sci. Technol.  9: 85-90.

Sherameti, I., S. Tripathi, A. Varma and R. Oelmüller. 2008. The root-colonizing endophyte Piriformospora indica confers drought tolerance in Arabidopsis by stimulating the expression of drought stress-related genes in leaves. Mol. Plant-Microbe Interact. 21:799-807.

Siddique, M. R. B., A. Hamid and M. S. Islam. 1999. Drought stress effects on photosynthetic rate and leaf gas exchange of wheat. Bot. Bull. Acad. Sin. (Taipei). 40:141-145.

Singh, A. and A. Varma. 2005. Functional and immuno-characterization of sebacinaes: fungi with a broad mycorrhizal potentials. Sci. World J.  3: 53-61.

Slafer, G., J. Araus, C. Royo and L. G. Morol. 2005. Promising eco-physiological traits for genetic improvement of cereal yields in Meditarranean environments. Ann. Appl. Biol. 146:61-70.

Sun, C., J. M. Johnson, D. Cai, I. Sherameti, R. Oelmuller and B. Lou. 2010. Piriformospora indica confers drought tolerance in Chinese cabbage leaves by stimulating antioxidant enzymes, the expression of drought related genes and the plastid-localized CAS protein. J. Plant Physiol. 167: 1009-1017.

Varma, A., K. Sowjanya Sree, M. Arora, R. Bajaj, R. Prasad and A. Kharkwal. 2014. Functions of  novel symbiotic fungus - Piriformospora indica. Proc. Indian Natn. Acad. Sci. 80(2): 429-44.

Verma, S., A. Varma, K. H. Rexer, G. Kost, A. Sarbhoy, P. Bisen, B. Butehorn and P. Franken. 1998. Piriformospora indica gen. et sp. Nov., A new root-colonizing fungus. Mycologia. 95: 896-903.

Vierheilig, H., A. P. Coughlan, U. Wyss and Y. Piche. 1998. Ink and vinegar, a simple staining technique for arbuscular mycorrhizal fungi. Appl. Environ. Microbiol. 64(12): 5004- 5007.

Waller, F., B. Achatz, H. Baltruschat, J. Fodor, K. Becker, M. Fischer, T. Heier, R. Huckelhoven, C. Neumann, D. Von Wettstein, P. Franken and K. H. Kogel. 2005. The endophytic fungus Piriformospora indica reprograms barley to salt-stress tolerance, disease resistance, and higher yield. Proc. Natl. Acad. Sci. 102(38): 13386-13391.

Yang, J., J. Zhang, Z. Wang, Q. Zhu and W. Wang. 2001. Remobilization of carbon reserves in response to water deficit during grain filling in rice. Field Crops Res. 71:47-55.

 Yoshida, S. 1975. Factors that limit the growth and yields of upland rice. PP. 46-71. In: Major Research in Upland Rice, IRRI, Los Banos, Philippines.