تاثیر کود نیتروژن و باکتری‌های محرک رشد گیاه بر عملکرد و اجزای عملکرد رازیانه (.Foeniculum vulgare Mill)

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 15، دوره 11، شماره 37، تیر 1398، صفحه 153-162   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عباس ولی بیگی^{* 1}؛ ظهراب اداوی²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه پیام نور

²استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور

چکیده

به منظور ارزیابی کاربرد تلفیقی کود نیتروژن و باکتری‌های محرک رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی رازیانه، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال 1394 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام اجرا شد. فاکتورهای آزمایش تلقیح بذر با کود زیستی (مخلوطی از دو باکتری ازتوباکتر و آزوسپیریلوم) در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح بذر) و سطوح کود شیمیایی نیتروژن در چهار سطح (صفر، 40، 80 و 120 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) بودند. با افزایش مصرف نیتروژن از صفر تا 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به طور معنی‌داری و به ترتیب 15/4، 14/7، 13/8، 11/6، 12/9، 13/3و 16/5 افزایش یافت. همچنین در مقایسه با تیمار عدم تلقیح، تلقیح با کود زیستی تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد چتر در بوته و وزن هزار دانه را به ترتیب 16/2، 15/5و 11/5درصد افزایش داد. بررسی میانگین اثر متقابل کودهای زیستی و شیمیایی نیتروژنه نشان داد که تیمار تلقیح با کود زیستی و مصرف 40 کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن، بیشترین عملکرد دانه (82/45گرم در متر مربع) را تولید کرد. به ﻋﺒﺎرت دیگر، ﺗﯿﻤﺎر ﻣﺬﮐﻮر ﺿﻤﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮل رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻣﺼﺮف ﮐﻮد ﻧﯿﺘﺮوژن را نیز کاهش داد که این امر می‌تواند گامی به سوی تولید سالم و کشاورزی پایدار باشد.

کلیدواژه‌ها

مدیریت تغذیه؛ منبع کودی؛ وزن هزار دانه

مراجع

آقا­علیخانی، م.، آ. ایرانپور و ح. نقدی. 1392. تغییرات عملکرد زراعی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی سرخاگل تحت تاثیر اوره و کود زیستی. فصلنامه گیاهان دارویی. جلد 12، شماره 1: 136-121.

اکبری­ نیا، ا.، ج. دانشیان و ف. محمد ­بیگی. 1385. اثر کود نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد بذر اسانس و روغن گشنیز. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. جلد 22، شماره 4: 419-410.

امیدبیگی، ر. 1386. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. انتشارات آستان قدس رضوی. جلد سوم. چاپ چهارم. 397 صفحه.

پورهادی، م. 1390. بررسی اثر کودهای زیستی روی عملکرد و اسانس نعناع فلفلی. فصلنامه داروهای گیاهی. جلد 2، شماره 3: 148-137.

جهان، م. و م. نصیری محلاتی. 1391. حاصلخیزی خاک و کودهای زیستی (رهیافتی اگرواکولوژیک). انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. 250 ص. 

دادوند ­سراب، م. ر.، ح. نقدی ­بادی، م. نصیری، م. ملکی­­زاده و ح. امیدی. 1387. تغییرات میزان اسانس و عملکرد گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum) تحت تاثیر تراکم و کود نیتروژن. فصلنامه گیاهان دارویی. جلد 27، شماره 3: 70-60.

سعید ­نژاد، ا. ح. و رضوانی ­مقدم، پ. 1389. ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک و شیمیایی بر خصوصیات مورفولوژیکی، عملکرد، و اجزای عملکرد گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum). فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات گیاه دارویی و معطر ایران. جلد 22، شماره 4: 299-274.

صفایی­خرم، م.، س. جعفرنیا و س. خسروانی. 1387. مهم­ترین گیاهان دارویی جهان، انتشارات مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران، 223-222.

عباس­زاده، ب.، ا. شریفی عاشورآبادی، م. اردکانی، ر. علی­آبادی فراهانی، ح. علیزاده و ع. سهرابی. 1387. تاثیر کود نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی زنیان (Trachyspermum ammi L.). مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی کشاورزی بوم شناختی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 26-25 مهر: 87.

عموآقایی، ر. و ا. مستاجران. 1386. همزیستی (سیستم­های همیاری گیاه و باکتری). انتشارات دانشگاه اصفهان. چاپ دوم. 245 صفحه.

Amujoyegbe, B.J., J.T. Opbode and A. Olayinka. 2007. Effect of organic and inorganic fertilizer on yield and chlorophyll content of Zea mays and sorghum bicolour. Plant Sci. 46: 1869-1873.

Azzaz, N.A., E.A. Hassan and E.H. Hamad. 2009. The chemical constituent and vegetative and yielding characteristics of fennel plants treated with organic and biofertilizer instead of mineral fertilizer. Aust. J. Basic and Applied Sci. 27 (3): 579-587.

Biari, A., A. Gholami and H.A. Rahmani. 2008. Growth promotion and enhanced nutrient uptake of maize (Zea mays L.) by application of plant growth promoting rhizobacteria in arid region of Iran. J. of Bio Sci. 8: 1015-1020.

Birdane, F.M., M. Cemek, Y.O. Birdane, I. Gulcin, M.E. Buyukokuroglu. 2007. Beneficial effects of Foeniculum vulgare on ethanol-induced acute gastric mucosal injury in rats. J. Plant Nut. 13:607-11.

Chatzopoulou, P., Koutsos, T.V., and Katsiotis, S.T. 2006. Study of nitrogen fertilization rate of fennel cultivars for essential oil yield and composition. J. Veget Sci. 12: 85–93.

Fatma,  E.M., I. El-Zamik, T. Tomader, H.I. El-Hadidy, L. Abd El-Fattah and H.Seham Salem. 2006. Efficiency of biofertilizers, organic and in organic amendments application on growth and essential oil pf marjoram (Majorana hortensis L.) plants grown in sandy and calcareous .Agric. Microbiology Dept., Faculty of Agric., Zagazig University and Soil Fertility and Microbiology Dept., Desert Research Center, Cairo, Egypt.

 Ghilavizadeh, A., M. Taghi Darzi and M. Haj Seyed Hadi. 2013. Effects of Biofertilizer and Plant Density on Essntial Oil Content and Yield Traits of Ajowan (Carum copticum). Middle-East. J. Sci. Res. 14 (11): 1508-1512.

Gujar, S.M., A.D. Warade, M. Anjali and D.H. Paltankar. 2005. Effect of dates of sowing and nitrogen levels on growth, seed yield and quality of coriander. J. Crop .Res. 29: 288-291.

Hafeez, F.Y., M.E. Safdar, A.U. Chaudry, and K.A. Malik. 2004. Rhizobial inoculation improves seedling emergence, nutrient uptake and growth of cotton. Aust. J. Exp Agri. 44: 617-622.

Kandeel AM, Naglaa SAT, Sadek AA, 2002. Effect of biofertilizers on the growth, volatile oil yield and chemical composition of (Ocimum basilicum L). J. Agri Sci. 47:351–371.

Khoramdel, S., Koocheki, A., Nassiri Mahalati, M., and Ghorbani, R. 2010. Effects of biological manure on yield and component yield of (Nigella sativa L.). J. Field Crop. Res. 8: 768-776.

Kumar, T.S., V. Swaminathan and S. Kumar. 2009. Influence of nitrogen, phosphorus and biofertilizers on growth, yield and essential oil constituents in ratoon crop of davana (Artemisia pallens Wall.). J. Agri Food. 8:86-95.

Mahfouz, S.A. and M.A. Sharaf-Eldin, M.A. 2007. Effect of mineral vs. biofertilizer on growth, yield, and essential oil content of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). J. Inter Agrophys. 21: 361-366.

Mandal, A., A.K. Patra, D. Singh, A. Swarup and R. Ebhin Masto. 2007. Effect of long-term application of manure and fertilizer on biological and biochemical activities in soil during crop development stages. Bio Tech. 98: 3585-3592.

Mohamed, M. and M. Abdu. 2004. Growth and oil production of fennel: effect of irrigation and organic fertilization. Bio Agri Hort. 22: 31– 39.

Nagananda, G.S., A. Das, S. Bhattacharya and T. Kalpana. 2010. In vitro studies on the effects of biofertilizers (Azotobacter and Rhizobium) on seed germination and development of (Trigonella foenum-graecum L). using a novel glass marble containing liquid medium. Inter. J. Botan. 6: 394-403.

Nofal, O.A. and A.L. Rezk. 2009. Role of fertilization in improving quality of some agricultural crops. Inter. J. Acad. Res. 1: 59-65.

Patel, B.S., A.U. Amin, K.P. Patel and  M.M. Patel. 2003. Influence of organic manures alone or in combination with inorganic fertilizer on productivity of winter drilled fennel (Foeniculum vulgare). Ind. J. Agro. 48: 232–234.

Rahimi, A., A. Mehrafarin, H. Naghdi Badi and F. Khalighi-Sigaroodi. 2013. Effects of bio-stimulators and bio-fertilizers on morphological traits of basil (Ocimum bacilicum L.). J. Bio. Res. 4: 146-151.

Seran, T.H. and I. Brintha. 2010. Review on maize based intercropping. J. Agro. 9: 135-145.

Shaalan, M.N. 2005. Influence of  biofertilizers and nitrogen on growth, yield and seeds quality of (Nigella sativa L.) plants. Egypt. J. Agric. Res. 83: 811-828.

Sokhangoy, S.H., K.H. Ansari and A.D. Eradatmand. 2012. Effect of bio-fertilizers on performance of Dill (Anethum graveolens L.). J. Plant Physio. 4: 552-547.

Tehlan, S.K., K.K. Thakral and J.K. Nandal. 2011. Effect of Azotobacter and nitrogen on plant growth and seed yield of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). J. Hort. Sci. 33: 287-288.

Tilak, K.V., N. Ranganayaki, K.K. Pal R.D. Saxena, A.K. Shekhar, C. Nautiyal, S. Mittal, A.K. Tripathi and B.N. Johri. 2005. Diversity of plant growth and soil health supporting bacteria. Current Sci. 89: 136-150.

Vinutha, T. 2009, Biochemical Studies on Ocimum sp. Inoculated with Microbial Inoculants. M.Sc, (Agri.) thesis, University of Agri Sci. Bangalore, India.

Vital, W.M., N.T. Teixeira, R. Shigihara and A.F.M. Dias. 2008. Organic manuring with pigbiosolids with applications of foliar biofertilizers in the cultivation of dill (Anethum gravolens). Ecossistema 27: 69-70.

Yasari, E. A.M. Esmaeili Azadgoleh, H. Pirdashti and S. Mozafari. 2008. Azotobacter and Azospirillum inoculants as biofertilizers in canola (Brassica napus L.) cultivation. Asia. J. Plant Sci. 7: 490-494.