تاثیر سطوح مختلف نیتروژن بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک و زراعی ارقام گندم (Triticum aestivum)

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 19، دوره 11، شماره 37، تیر 1398، صفحه 202-216   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی بزرگی حسین آباد¹؛ فرزاد مندنی^{* 2}؛ محسن سعیدی³؛ حسن حیدری⁴؛ علیرضا باقری⁴

¹دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

²عضو هیات علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

³دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه رازی، کرمانشاه ، ایران

⁴استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه رازی، کرمانشاه ، ایران

چکیده

به منظور ارزیابی کارایی جذب و مصرف تشعشع در ارقام گندم تحت تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. تیمارها شامل چهار سطح کود نیتروژن (90، 180، 300 و360 کیلوگرم اوره در هکتار) در قالب عامل اصلی و ارقام گندم (پارسی، زارع، پیشگام و اروم) در قالب عامل فرعی بودند. صفات مورد ارزیابی شامل شاخص سطح برگ، روند جذب تشعشع، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، وزن خشک برگ، ساقه و کل، کارایی مصرف تشعشع و عملکرد دانه بود. نتایج نشان داد رقم پیشگام در مقایسه با سایر ارقام از ویژگیهای مورد ارزیابی بهتری برخوردار بود. با افزایش کود اوره از 90 به 360 کیلوگرم در هکتار، شاخص سطح برگ، میزان جذب تشعشع، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، وزن خشک برگ، ساقه و کل و عملکرد دانه افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه (8950 کیلوگرم در هکتار) به رقم پیشگام و شرایط 360 کیلوگرم اوره و کمترین آن (1264 کیلوگرم در هکتار) به رقم اروم و شرایط 90 کیلوگرم اوره در هکتار مربوط بود. بیشترین و کمترین کارایی مصرف تشعشع به ترتیب در رقم پیشگام (59/1 گرم بر مگاژول) در تیمار 360 کیلوگرم اوره و رقم اروم (67/0 گرم بر مگاژول) در تیمار 90 کیلوگرم اوره در هکتار مشاهده شد. افزایش نیتروژن به نظر میرسد از طریق بهبود فتوسنتز باعث بهبود سرعت رشد محصول و تجمع ماده خشک کل گردید و از این طریق کارایی مصرف تشعشع را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

تخصیص؛ سرعت رشد محصول؛ سرعت رشد نسبی؛ جذب تشعشع؛ کارایی مصرف تشعشع

مراجع

احمدی، م. 1394. ارزیابی جذب و مصرف منابع در ارقام ذرت (Zea mays) تحت شرایط آب و هوایی کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه کرمانشاه. 88 صفحه.

آمارنامه. 1394. وزارت جهاد کشاورزی ایران. آمار سالیانه بخش کشاورزی. www.maj.ir

ایران نژاد، ح. و ن.  شهبازیان. 1384. زراعت غلات. جلد اول، انتشارات کارنو – تهران.

بهشتی، ا. ر. و ب. بهبودی فر. 1389. بررسی تجمع و انتقال مجدد ماده خشک در ژنوتیپ های سورگوم دانه ایی تحت شرایط نرمال تنش خشکی در شرایط مزرعه ای. نشریه پژوهش­های زراعی ایران. جلد 8، شماره 4: 725-717.

بحرانی، ع. و ز. طهماسبی سروستانی. 1385. اثر میزان و زمان مصرف نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی انتقال مجدد ماده خشک در دو رقم گندم زمستانه. مجله علمی پژوهشی علوم کشاورزی. جلد 12، شماره 2: 377- 369.

حسینی، ر.، س. گالشی، ا. سلطانی، م. کلاته و م. زاهدی. 1393. اثر کود نیتروژن بر شاخص های کارایی مصرف نیتروژن در ارقام گندم. نشریه پژوهش های زراعی ایران. جلد 1 ، شماره 2: 306-300.

خیاط، ش.، م. مجد و م. علوی فاضل. 1393. اثر منابع مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن بر ژنوتیپ های گندم دروم در خوزستان. فصلنامه علمی پژوهشی فیریولوژی گیاهان زراعی. جلد 6، شماره 21: 113-103.

سیادت، ع.، ق. نور محمدی و ع. کاشانی. 1383. زراعت غلات (جلد اول). چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شهید چمران. 466 صفحه.

عزت احمدی، م.، ح. کاظمی. م. شکیبا و م. ولیزاده. 1377. تأثیر سطوح و زمان های مصرف کود ازته بر روی رشد، نمو و عملکرد گندم قدس در کشت بهاره. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 2، شماره 2: 73-91.

کریمیان، م.، ع. کوچکی و م. نصیری محلاتی. 1388. تاثیر کود نیتروژن و تراکم گیاهی بر جذب و کارایی مصرف نور در دو رقم کلزای بهاره. مجله پژوهش های زراعی. جلد 7، شماره 1: 172-163.

کوچکی، ع.،  م. نصیری محلاتی.، ف. مندنی.، ح. فیضی و ش. امیر مرادی، 1388. ارزیابی جذب و کارایی مصرف نور توسط کانوپی کشت مخلوط ذرت و لوبیا. نشریه بوم شناسی کشاورزی. جلد 1، شماره 1: 23-13.

لرزاده، ش. و م. ر. عنایت قلی زاده. 1388. بررسی کارایی نیتروژن تحت شیوه های مختلف اعمال کود نیتروژنه بر روی عملکرد، اجزای عملکرد و برخی شاخص های زراعی ذرت SC.7o4 در خوزستان. فصلنامه علمی تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی. جلد 1، شماره 2: 61-46.

Abbas, G., A. Irshad and M. Ali. 2000. Response of three wheat (Triticum aestivum L.) cultivars to varying applications of N and P. J. Agric. Biol. 2: 237-238.

Al-Barrak, K. M. 2006. Irrigation interval and nitrogen level effects on growth and yield of canola (Brassica napus L.) Sci. J. King Faisal University Basi. Appli. Sci. 7: 87-103.

Allen, B. C., E. W. Rodny, R. C. Mcgarvey, D. R. Coyle and M. D. Coleman. 2004. Radiation use efficiency and gas exchange responses to water and nutrient availability in irrigated and fertilized stands of sweetgum and sycamore. Tree. Phys. 25: 191-200.

Akmal, M. and M. J. Janssens. 2004. Productivity and light use efficiency of perennial ryegrass with contrasting water and nitrogen supplies. Field. Crop. Res. 88: 143-155.

Ehdaie, B. and J. G. Waines. 2001. Sowing date and nitrogen rate effects on dry matter and nitrogen partitioning in bread and durum wheat. Field. Crop. Res. 73: 47-61.

Gulser, F. 2005. Effect of ammonium sulphate and urea on NO3 and NO2 accumulation nutrient contents and yield criteria in spinach. Scientia Horti. 106: 330-340.

Goudriaan, J. and H. H. Van Laar. 1993. Modeling Potential Crop Growth Processes Kluwer Academic Press.

Hasanuzzaman, M., K. U. Ahamed, N. M. Rahmatullah, N. Akhter, K. Nahar and M. L. Rahman. 2010. Plant growth characters and productivity of wetland rice (Oryza sativa L.) as affected by application of different manures. Emir. J. Food Agric. 22: 46-58.

John, L. L., J.A. Timothy, T. W. Daniel, G. C. Kenneth and D. Achim. 2005. Maize radiation use efficiency under optimal growth conditions. Agron. Journal. 97: 72-78.

Monteith, J. L. 1977. Solar radiation and productivity in tropical ecosystems. J. Applied. Eco. 9: 747- 766.

Nassiri-Mahallati, M., A. Koocheki, F. Mondani, H. Feizi and S. Amirmoradi. 2015. Determination of optimal strip width in strip intercropping of maize (Zea mays L.) and bean (Phaseolus vulgaris L.) in Northeast Iran. J. Cleaner. Prod. 106: 343-350.

O’Connell, M. G., G. J. O’Leary, D. M. Whitfield and D. J. Connor. 2004. Interception of photosynthetically active radiation and radiation use efficiency of wheat, field pea and mustard in a semi- arid environment. Field. Crops. Res. 85: 120-123.

Purcell, L. C., R. A. Ball, J. D. Reaper and E. D. Vories. 2002. Radiation use efficiency and biomass production in soybean at different plant population densities. Crop. Sci. 42: 172-177.

Rosati, A. and T. M. Djong. 2003 . Estimating photosynthetic radiation use efficiency using incident light and photosynthesis of individual leaves. Ann. Bot. 91: 869-877.

Sadeg zadeh Ahari, d. 2006. Evaluation of growth habit of durum wheat germplasm and its association with some agronomic characteris stics and grain yield in dry cold regions. J. Agric. Soi. 3: 601-612.

Sinclair, T. R. and T. Horie. 1989. Leaf nitrogen, photosynthesis and crop radiation use efficiency: a review. Crop. Sci. 29: 90-98.

Tsubo, M., S. walker and Mukhala, E. 2001. Comparisons of radiation use efficiency of monointer –cropping system with different row orientations. Field. Crops. Res. 71: 17-29.

Tsubo, M., S. Walker and H. O. Ogindo. 2005. A simulation model of cereal–legume intercropping systems for semi-arid regions I. Model development. Field. Crops. Res. 93: 10-22.

Wang, D. J., J. H. Lin, R. J. Sun, L. Z. Xia and G. Lian. 2003. Optimum nitrogen rate for a high productive rice wheat system and its impact on the groundwater in the Taihu Lake area. Acta. Pedologica. Sinica. 40: 426-432.

Zhang, L., W. van der Werf, L. Bastiaans, S. Zhangc, B. Li and J. H. J. Spiertz. 2008. Light interception and utilization in relay intercrops of wheat and cotton. Field. Crops. Res. 107: 29-42.