تاثیر عوامل اکولوژیکی بر پراکنش گیاه دارویی پنج‌انگشت (Vitex pseudo-negundo) در استان کهگیلویه و بویراحمد

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 23، دوره 11، شماره 37، تیر 1398، صفحه 249-257   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زینب صالح پور¹؛ اسفندیار جهانتاب^{* 2}؛ رضوان کرمی برزآباد³؛ مهنا دیلم صالحی⁴؛ جمشید محمدی¹؛ فریده عباسلو¹

¹مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، یاسوج، ایران

²گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فسا، فسا، ایران

³استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، یاسوج، ایران

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، یاسوج، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل اکولوژیکی موثر بر پراکنش گیاه پنج انگشت در استان کهگیلویه و بویراحمد است. نقشه برداری توپوگرافی منطقه تهیه و به محیط GIS وارد گردید. با استفاده از DEM نقشه ارتفاع، شیب، جهت، تبخیر، دما، بارندگی تهیه شد. 5 رویشگاه انتخاب، سپس در هر رویشگاه، 3 پلات با ابعاد 5 x5 متر مستقر گردید. در هر پلات سطح تاج پوشش، تعداد پایه گونه پنج‌انگشت و ارتفاع بوته پنج انگشت برآورد شد. در هر پلات نمونه‌های خاک جهت اندازه‌گیری پارامترهای خاک شامل: بافت خاک، درصد کربن آلی، قابلیت هدایت الکتریکی، اسیدیته، ازت، فسفر و پتاسیم برداشت شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزار PC-ORD 5 استفاده شد. نتایج نشان داد گونه پنج‌انگشت در مناطقی با حداقل ارتفاع 550 متر از سطح دریا در منطقه لیشتر شروع به رشد می‌کند تا 850 متر از سطح دریا، در منطقه خان‌احمد پراکنش دارد. در مناطق مورد مطالعه، گونه پنج‌انگشت در محدوده بارش 480 میلی‌متر تا 640 میلی‌متر پراکنش دارد. گونه پنج‌انگشت، در محدوده دمایی، متوسط دمای 20 تا 25 درجه سانتیگراد می‌باشد. گونه پنج‌انگشت در خاک‌های لومی- شنی با متوسط (%) 41/1 =C، 44/7 = pH ، (mg/kg) 122/ N=، (mg/kg) 25/67P= و (mg/kg) 254= K می‌روید. با مشاهده سهم هر یک از مؤلفه‌ها در توجیه تغییرات می‌توان بیان کرد که فاکتورهای درصد سیلت، هدایت الکتریکی (EC)، تبخیر و تعرق، پتاسیم، باران، ارتفاع از سطح دریا، درصد ماسه، دما، رطوبت و فسفر بیشترین نقش را در پراکنش گونه پنج‌ انگشت دارند.

کلیدواژه‌ها

خصوصیات اکولوژیکی؛ گیاه دارویی؛ Vitex agnus – castus L

مراجع

جعفری حقیقی، م. 1382. روش­های تجزیه خاک- نمونه­برداری و تجزیه­های مهم فیزیکی و شیمیایی با تأکید بر اصول تئوری و کاربردی. انتشارات ندای ضحی. 236 صفحه.

جعفری، م.، م. ع. زارع چاهوکی، ح. آذرنیوند، ن. باغستانی میبدی، و ق. زاهدی امیری. 1381. بررسی روابط پوشش گیاهی مراتع پشتکوه استان یزد با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک با استفاده از روشهای تجزیه و تحلیل چند متغیره، مجله منابع طبیعی ایران، جلد 55، شماره 3: 419 -432.

جهانتاب، ا.، م. شرافتمندراد، ب. فتاحی، ر. کرمی­برزآباد و آ. آفریگان. 1394. بررسی برخی خصوصیات فردی گونه دارویی آوندول (. Smyrnium cordifolium Boiss) در منطقه بویراحمد. نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی، سال 10، شماره 39: 55-65.

جم زاد ز.، 1385. فلور ایران، تیره­ی شاهپسند، شماره­ی 52، موسسه­ی تحقیقات سازمان جنگلها و مراتع کشور. 16 ص.

جنت رستمی، م.، م. ع. زارع چاهوکی، ح. آذرنیوند، و خ. ابراهیمی درچه. 1388. بررسی و تحلیل الگوی پراکنش چند گونه گیاهی در مراتع حاشیه حوض سلطان قم. مجله پژوهش و سازندگی، دوره 22، شماره 3: 72-80.

ذوالفقاری کرباسک، ف.، ا. پهلوانروی، ا. فخیره و م. جباری. 1389. بررسی رابطه عوامل محیطی با پراکنش پوشش گیاهی در حوزه آبخیز آق تقه. فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان، دوره 17، شماره 3: 444-431.

زرگری، ا. 1376. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران. 485 صفحه.

سراوانی غیور، ب.، ر. باقری و م. محسنی. 1391. بررسی بوم­شناسی فردی گونه کور (Capparis spinosa) در منطقه سیستان. فصلنامه علمی پژوهشی گیاه و زیست بوم، سال 8، شماره 31، 100- 111.

شوریده ضیاءبری، م.، ا. بهاءالدینی و م. آزادبخت. 1386. تاثیر عصاره ی برگ گیاه پنج انگشت بر ترشح هورمون پرولاکتین در موش های صحرایی ماده در دوران بارداری، مجله ی زیست شناسی ایران ، دوره 20، شماره 1:  99 – 109.

عبداللهی، ج.، ح. نادری.، م. ر. میرجلیلی و م. طباطبایی­زاده. 1392. اثر برخی عوامل محیطی بر خصوصیات رویشی گونهbarbata  Stipa در مراتع استپی ندوشن یزد، فصلنامة تحقیقات مرتع و بیابان ایران، جلد 20، شماره 1، 144-130.

فتاحی، ب.، س. آقابیگی امین.، ع. ایلدرمی.، م. ملکی.، ج. حسنی و ط. ثابت پور. 1388. بررسی برخی عوامل محیطی مؤثر بر رویشگاه گون سفید (Astragalus gossypinus) در مراتع کوهستانی زاگرس (مطالعه موردی: مراتع گله بر استان همدان، مجله علمی پژوهشی مرتع، سال 3، شماره 2، 216-203.

 قهرمان، ا. 1373. کروموفیتهای ایران سیستماتیک گیاهی، مرکز نشر دانشگاهی تهران، جلد سوم. 768 ص.

مجاب، ف. 1380. گیاه پنج انگشت، مجله­ی رازی ، دوره 12،شماره 3 : 26-32.

ﻣﺠﻴــﺪ، م. و ا. ﺷــﺎﻫﻤﺮادی. 1382. آت اﻛﻮﻟــﻮژی ﮔﻮﻧــﻪ ﻣﺮﺗﻌــﻲ Smirnovia turkestana در اﺳــﺘﺎن اﺻــﻔﻬﺎن، ﻓﺼــﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﺗﻊ و ﺑﻴﺎﺑﺎن اﻳﺮان، ﺟﻠـﺪ 10، ﺷـﻤﺎره  4: 445-457.

 مظفریان، و. 1391. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران، انتشارات فرهنگ معاصر، 1444صفحه.

مظفریان، و. 1388. شناخت گیاهان دارویی در ایران، چکیده­ی مقالات همایش علمی توسعه­ی صنعت گیاهان دارویی ایران: صفحه 36.

منصوری، ش. 1388. بررسی آت­اکولوژی گونه Desmostakhya bipinnata در دشت سیستان. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته بیابان­زدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل. 136 ص.

Asdadi, M., L.M. Idrissi Hassani, B. Chebli, R. Moutaj, S. Gharby, H. Harhar, R. Salghi, and M. Hadek. 2014. Chemical ccomposition and antifungal activity of Vitex agnus-castus L. Seeds oil growing in Morocco , J. Mater. Environ. Sci. 5 (3): 823 - 830.

Berger, D., W. Schaffner, and E. Schrader. 2000. Efficacy of Vitex agnus castus L. extract Ze 440 in patients with pre-menstrual syndrome (PMS). Arch Gynecol Obstet, 264 (3): 150 – 153.

Gauch, M.C. 1982. Multivariate Analysis in Community Ecology, Cambridge Studies in Ecology, Cambridge University Press. London, 298 pp.

Ghannadi, A., M. Bagherinejad, D. Abedi,  M. Jalali, B. Absalan, and N. Sadeghi. 2012. Antibacterial activity and composition of essential oils from Pelargonium graveolens L'Her and Vitex agnus-castus L., Iran J Microbial., 4 (4): 171 - 176.

Kaya, Y., and O. Aksakal. 2007. The morphological and autecological properties of Salvia rosifolia SM. (Lamiaceae) grown in Erzurum and its Environs in Turkey. Pakistan J. of Biol.  Sci. 10 (13): 2178-2184.