تحلیل و تفسیر کارکردهای پوشاک در رمان کلیدر

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 6، دوره 11، شماره 39، فروردین 1398، صفحه 125-146   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ریحانه فرامرزی کفاش¹؛ علی عشقی سردهی^{* 2}؛ حسن دلبری³؛ ابوالقاسم امیراحمدی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران

²استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

⁴استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران

چکیده

رمان کلیدر اثر محمود دولت‌آبادی است. این رمان دربرگیرندۀ درون‌مایه‌های تاریخی، اجتماعی و حماسی است. یکی از پرکاربردترین شیوه‌های بیان غیرمستقیم بن‌مایه‌های  این رمان استفاده از پوشاک و مناسبات آن است. مقالۀ حاضر در پی آن است که نقش پوشاک در بیان غیرمستقیم و پنهانی درون‌مایه‌های رمان کلیدر چیست و چه کارکردهایی برای آن می‌توان در نظر گرفت. برای پاسخ پرسش پژوهش، به شیوۀ توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر روش کتابخانه­ای به کلیدر نگریسته شده است. در مقاله نخست به معرفی اجمالی پوشاک قوم کرد و محلی سبزوار اشاره شده است؛ سپس پوشاک و مناسبات آن در کلیدر از منظر عناصر بلاغی و داستانی مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان نتیجه گرفته شده است که دولت‌آبادی با بهره‌مندی از کارکردهای گوناگون پوشاک و مناسبات آن مبانی اجتماعی روزگار داستان و وقایع تاریخی گذشته را در حالات گوناگون اجتماعی و فردی با بهره‌گیری از توانمندی‌های زبانی و هنرهای بلاغی و عناصر داستانی به‌زیبایی ترسیم کرده است

کلیدواژه‌ها

کلیدر؛ محمود دولت‌آبادی؛ پوشاک؛ سبزوار

مراجع

کتاب­ها

1. امیدی، ناهید(1382). دیده و دل و دست(پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان). مشهد: به‌نشر.
2. بیهقی، ابوالفضل(1376). تاریخ بیهقی. تصحیح: خلیل خطیب‌رهبر. چاپ ششم،تهران: مهتاب.
3. جمشیدی‌پور، یوسف(بی‌تا). فرهنگ امثال فارسی شامل: امثال، ضرب‌المثل‌ها، حکم، خرافات و فولکورهای رایج و منسوخ. تهران: کتابفروشی فروغی.
4. دولت آبادی، محمود(1374). کلیدر. 10ج.چاپ یازدهم. تهران: فرهنگ معاصر.
5. دولت آبادی، محمود(1380). ما نیز مردمی هستیم(گفت و گو با محمود دولت آبای). چهل تن، امرحسن و فریاد، فریدون.چاپ سوم. تهران: چشمه و فرهنگ معاصر.
6. دهخدا، علی اکبر(1373)، لغت نامه،چاپ اول دوره جدید. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
7. روح‌الامینی، محمود(1386). حمام عمومی در جامعه و فرهنگ و ادب دیروز: نگرش و پژوهش مردم‌شناختی.چاپ اول. تهران: اطلاعات.
8. شمیسا، سیروس(1375). بیان و معانى.چاپ دوم. تهران: فرودس.
9. شمیسا، سیروس(1370). نگاهى تازه به بدیع.چاپ سوم. تهران: فردوس. تهران.
10. شهشهانی، سهیلا(1374). تاریخچۀ پوشش سر در ایران.چاپ اول. تهران: مدبر.
11. متین، پیمان(1383). پوشاک ایرانیان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
12. محتشم، حسن (1375). فرهنگ‌نامۀ بومی سبزوار. زیر نظر عباس محمدیان.چاپ اول. سبزوار: دانشگاه آزاد اسلامی.
13. محتشم، حسن (1378). فرهنگوارۀ تحلیل امثال و حکم ضرب‌المثل‌های سبزواری (1001 مثل و کنایه).چاپ اول. سبزوار: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
14. معین، محمد(1371). فرهنگ لغت.چاپ هشتم. تهران: امیرکبیر.
15. میرصادقی، جمال(139). عناصر داستان.چاپ نهم. تهران: سخن.
16. وحیدیان کامیار ،تقی(1376). در قلمرو زبان و ادبیّات فارسی .چاپ اول.مشهد: محقق.
17. وحیدیان‌کامیار، تقی(1387). بدیع از دیدگاه زیباشناسی.چاپ سوم. تهران: سمت.
18. همایی، جلال‌الدین(1371). فنون بلاغت و صناعات ادبی.چاپ هشتم .تهران: مؤسسۀ نشر هما.
19. یاوری، حسین(1378). نساجی سنتی ایران.چاپ دوم. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزۀ هنری.
20. یوردشاهیان، اسماعیل(1380). تبارشناسی قومی و حیات ملی. تهران: فرزان.

مقالات

1. زارعی،اسداله(1392). «بازتاب فرهنگ پوشاک و لباس در ادبیات ایران(با نگاهی به دیوان حافظ)». فصلنامۀ هنر علم و فرهنگ. شمارۀ 1.صص63-72.
2. کروبی، آرزو و فیاض انوش(1393). «بررسی تاریخ پوشاک مردانه در دورۀ ایلخانان(736- 654ه.ق.)». دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی تاریخ‌نامۀ ایران بعد از اسلام. سال5. شمارۀ9. پاییز و زمستان صص 159-182.