هنر شرقی، هنر مقدس

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 7، دوره 11، شماره 39، فروردین 1398، صفحه 147-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا امینی لاری¹؛ زهرا ریاحی زمین²

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور. تهران،ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز،شیراز،ایران

چکیده

نگرش ادیان و مکاتب گوناگون به زیبایی و جمال، نقشی بسزا و تعیین کننده در شکل و محتوای آثار هنری آنها دارد. در تمدن های شرقی، هنر از دیرباز در اکثر مواقع با دیدی شاعرانه، آیینی - عرفانی و یا اساطیری همراه بوده و هدفش نزدیک کردن هرچه بیشتر انسان به زیبایی مطلق بوده است.
با بررسی جنبه های فرهنگی و آیینی رویکرد هنری در مشرق زمین، همچنین مطالعۀ اندیشه ها ، دیدگاه ها و جهان بینی های متفاوت و طبقه بندی آرا و نظریه های گوناگون، می توانتعریفی قابل قبول از هنر ارائه داد و با نگاهی عرفانی ـ ادبی به هنر مقدس و دینی که حاصل تمدن شرق است ، نگریست. در مقالة حاضر که به روش کتابخانه ای و به شیوة تحلیلی – توصیفی انجام شده سعی بر آن بوده که ضمن معرفی جلوه های اصیل هنر، نشان داده شود که هنر واقعی حقیقت زیبایی، خالق زیبایی و محور کمال، وارستگی و اصالت است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات؛ عرفان؛ ادیان؛ هنر؛ زیبایی؛ فرهنگ

مراجع

1. قرآن مجید، ترجمۀ محمد مهدی فولادوند، تهران : دارالقرآن کریم.
2. اتو ، رودلف (1380 ) مفهوم امر قدسی ، ترجمۀ همایون همتی ، تهران : نقش جهان .
3. اسماعیل پور ، ابوالقاسم (1383) اسطوره های آفرینش در آیین مانی ، تهران : کاروان.
4. ــــــــــــــــــــــ (1382) زیر آسمانه های نور ، تهران : پژوهشکده ی مردم شناسی و افکار.
5. افشار شیرازی ، احمد (1335) متون عربی و فارسی دربارۀ مانی و مانویت ، تهران .
6. افلاطون (1382) پنج رساله ، ترجمۀ محمود صناعی ، تهران : هرمس.
7. ــــــــ (1368) جمهور ، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.
8. افلاکی، شمس الدین احمد (1375)، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.  
9. انوری، علی بن محمد (1372) دیوان، به اهتمام محمد تقی مدرس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
10. باخرزی، ابوالمفاخر(1345) اورادالاحباب و فصوص الاداب، به کوشش ایرج افشار، تهران: دانشگاه تهران.
11. بورکهارت ، تیتوس (1376) هنر مقدس ، ترجمۀ جلال ستاری ، تهران : سروش .
12. تولستوی ، لئون (1384) هنر چیست ، ترجمۀ کاوه دهگان ، تهران: امیرکبیر .
13. جعفری ، محمد تقی (1375) زیبایی هنر از دید اسلام ، تهران : کرامت .
14. حافظ (1374) دیوان غزلیات ، به کوشش خلیل خطیب رهبر ، تهران: صفی علی شاه .
15. حزین لاهیجی (1374) دیوان ، به تصحیح ذبیح الله صاحبکار، تهران، میراث مکتوب: سایه.
16. دادبه ، آریاسب (1384) « هنر خوشنویسی و نسبت آن با موسیقی اصیل ایرانی»، سید مصطفی آزمایش ، عرفان ایران ، شمارۀ 22 ، تهران: حقیقت .
17. دکره ، فرانسوا (1380) مانی و سنت مانوی ، ترجمۀ عباس باقری ، تهران : نشر و پژوهش فرزان.
18. رجبی ، محمد (1384)«بحران تاریخ در آیینۀ هنر»، چیستی هنر ، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
19. روزبهان بقلی شیرازی( 1360)شرح شطحیات، تصحیح و مقدمه هنری کربن، تهران: انجمن ایران شناسی فرانسه.
20. ریخته گران ، محمدرضا (1385) هنر و زیبایی شناسی در شرق آسیا ، تهران: فرهنگستان هنر .
21. سعدی شیرازی (1372) کلیات ، به اهتمام محمد علی فروغی ، تهران: امیر کبیر .
22. ــــــــــــــ (1381) گلستان،تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران:شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
23. سنایی، مجدود بن آدم(1362) دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: کتابخانۀ سنایی.
24. ــــــــــــــــــــــ( 1377) حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
25. سید حسینی ، رضا (1376) مکتب های ادبی ، تهران : نگاه .
26. شایگان ، داریوش (1375) ادیان و مکتب های فلسفی هند، تهران: امیرکبیر. 
27. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392) زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
28. ضیمران ، محمدرضا (1384) فلسفۀ هنر ارسطو ، تهران: فرهنگستان هنر.
29. عطار، فریدالدین( 1364) مصیبت نامه، به اهتمام و تصحیح نورانی وصال، تهران: زوار.
30. ــــــــــــــــ( 1381) اسرارنامه، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: زوار.
31. عنصرالمعالی (1371) قابوسنامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
32. فردوسی (1363) شاهنامۀ فردوسی ، ژول مول، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
33. فروزانفر ، بدیع الزمان (1376) احادیث و قصص مثنوی ، تهران : امیرکبیر .
34. قشیری، عبدالکریم بن هوازن(1385) رسالۀ قشیریه، ترجمۀ عثمانی، با تصحیحات فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.  
35. کریستین سن ، آرتور (1379) ایران در زمان ساسانیان ، ترجمۀ رشید یاسمی ، تهران : دنیای کتاب .
36. کلارک ، اِمّا (1382) « هنر سجاده ، محتوا و رمز»،سید مصطفی آزمایش،عرفان ایران ،شمارۀ 19 ،تهران: حقیقت.
37. لاهیجی، شمس الدین محمد، (1374)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمد رضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
38. مولوی، جلال الدین محمد (1363) مثنوی معنوی ، به تصحیح رینولد . ا . نیکلسون ، به اهتمام نصرالله پور جوادی ،  تهران: امیرکبیر .
39. ـــــــــــــــــــــــــ (1378) کلیات شمس تبریزی، با تصحیحات و حواشی فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
40. میبدی،  ابوالفضل رشید الدین( 1376) کشف الاسرار و عده الابرار، به تصحیح علی اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.
41. ناصر خسرو (1370) سفرنامه، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار.
42. نصر ، سید حسین (1378) نیاز به علم مقدس ، ترجمۀ حسن میانداری ، قم : طه .
43. ــــــــــــــــــ (1382) جاودان خرد ، ترجمۀ سید حسن حسینی ،تهران: سروش .
44. نظامی (1377) هفت پیکر، تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.