میقات موسی در قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 7، دوره 10، شماره 37، خرداد 1398، صفحه 149-172   

نویسندگان

موسی مدبرپور¹؛ مهدی مطیع²؛ محمدرضا حاجی اسماعیلی³

¹دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان) اصفهان، ایران

²دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

³استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

هنگامه تقرب به پروردگار در اصطلاح عارفان قرآن‌پژوه «میقات» نام دارد، میقات حضرت موسی در سوره اعراف طی دو قالب «ساختاری: گزارش میقات مقدماتی به مدت سی شب و تکمیلی به مدت ده شب» در آیه 142 از سوره اعراف، و مرحله محتوایی گزارش «تقاضای رؤیت توسط موسی و پاسخ پروردگار» در آیه 143 از همین سوره، مطرح شده است. در این رابطه سه دیدگاه 1- تقاضای دیدار حسی یعنی رؤیت پروردگار با چشم سر به نیابت از قومش، 2- تقاضای دیدار حسی یعنی رؤیت پروردگار با چشم سر برای خودش، 3- تقاضای دیدار شهودی بی واسطه برای خودش، مطرح شده ولی با توجه به شأن پیغمبری و قرائن قرآنی از جمله نزول عذاب آسمانی «صاعقه» در پی درخواست دیدار حسی توسط قومش، هرگز آن حضرت تقاضای دیدار حسی به نیابت از قوم و یا برای خودش نداشته؛ بلکه با توجه به اینکه قبلاً از شهود با واسطه در شنیدن ندایی از درخت در کوه طور بهرمند شده بود در میقات تقاضای دیدار شهودی بی واسطه از پروردگار نمود که با توجه به نداشتن ظرفیت لازم برای دیدار شهودی بی واسطه، خداوند بر کوه تجلی نمود و موسی مدهوش گردید.

کلیدواژه‌ها

تجلی؛ تقاضای دیدار؛ رؤیت؛ عدم رؤیت؛ شهود

مراجع

قرآن کریم با ترجمه مکارم- فولادوند.

نهج البلاغه.

کتب فارسی

امین، نصرت‏بیگم. بی تا، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن‏، بى جا: بى نا.

ثقفى تهرانى، محمد. 1398ش، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، تهران: برهان.

جعفرى، یعقوب. 1376ش، تفسیر کوثر، قم: مؤسسه انتشارات هجرت.

جوادی آملی، عبدالله. 1378ش، فلسفه صدرا، قم: انتشارات صدرا.

جوادی آملی، عبدالله. 1383ش، توحید در قرآن، قم: انتشارات اسری.

جوادی آملی، عبدالله. 1384ش، حیات حقیقی در قرآن، قم: انتشارات صدرا.

جوادی آملی، عبدالله. 1389ش، تسنیم‏، جلد 4، قم: انتشارات صدرا.

جوادی آملی، عبدالله. 1389ش، سیره پیامبران در قرآن، قم: انتشارات اسری.

حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد. 1363ش، تفسیر اثنا عشرى‏، تهران: انتشارات میقات.

حسینى همدانى، محمد. 1404ق، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفى.

حکیمى، محمدرضا و حکیمى، محمد و حکیمى، على. 1380ش، الحیاة، ترجمه احمد آرام‏، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏.

رضایى اصفهانى، محمدعلى. 1387ش، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن.

سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر. 1372ش، متن و ترجمه فارسى تفسیر شریف بیان السعادة فى مقامات العبادة، تهران: سر الأسرار.

صدر الدین شیرازى، محمد بن ابراهیم. 1383ش، شرح أصول الکافی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.

قرائتى، محسن. 1383ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.

قرشى، سید على اکبر. 1377ش، تفسیر أحسن الحدیث‏، تهران: بنیاد بعثت.‏

مکارم شیرازى، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

‏موسوى همدانى، سید محمدباقر. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه.

کتب عربی

ابن‏عاشور، محمدطاهر. 1420ق، تفسیر التحریر والتنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.

ابن‏عرفه، محمد بن محمد. لا تا، تفسیر ابن عرفة، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏.

ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.

ابو مسلم اصفهانى، محمد بن بحر. لا تا، موسوعة تفاسیر المعتزلة(تفسیر أبی بکر الأصم- تفسیر أبی علی الجبائی- تفسیر أبى القاسم الکعبی البلخی)، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.

ابوحیان، محمد بن یوسف‏. 1407ق، تفسیر النهر الماد من البحر المحیط، بیروت: دار الجنان.

ابوحیان، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.

برقى، احمد بن محمد بن خالد. 1371ش، المحاسن‏، قم: دار الکتب الإسلامیة.

بیضاوى، عبدالله بن عمر. 1418ق، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد. 1418ق، تفسیر الثعالبى المسمى بالجواهر الحسان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

حوى، سعید. 1424ق، الأساس فى التفسیر، قاهره: دار السلام‏.

خازن، على بن محمد. 1415ق، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏.

سیواسى، احمد بن محمود. 1427ق، عیون التفاسیر، بیروت: دار صادر.

سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر. 1404ق، الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى(ره).

طبرسى، فضل بن حسن‏. ترجمه تفسیر مجمع البیان‏، مترجمان: حسین نورى همدانى‏، احمد بهشتى، هاشم رسولى‏، ضیاء الدین نجفى‏، على صحت، على کاظمى‏، ابراهیم میرباقرى‏، محمد رازى، تهران: فراهانى.

طیب، عبدالحسین. 1369ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: اسلام.‏

فخر رازى، محمد بن عمر. 1420ق، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

فرغانی، سعید الدین سعید. 1379ش، مشارق الدرارى(شرح تائیه ابن فارض)، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.

فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى. 1406ق، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیه السلام.

قرطبى، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران: ناصرخسرو.‏

قشیرى، عبدالکریم بن هوازن. لطائف الإشارات‏، بیروت: الهیئة المصریة العامه للکتاب.‏

کاشانى، فتح‏ الله بن شکر الله. 1370ش، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشى اسلامیه.

کلینى، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

نسفى، عبدالله بن احمد. 1416ق، مدارک التنزیل وحقایق التأویل، لبنان- بیروت: دار النفائس.

هاشمى خویى، میرزا حبیب الله. لا تا، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تهران: مکتبة الإسلامیة.

 

مقالات

سرشار، مژگان. 1391ش، «میقات موسی(ع) در قرآن، عهد عتیق و تفاسیر اسلامی»، مجله صحیفه مبین، مقاله 3، دوره 18، شماره 15.