اثربخشی نکوهش دنیاگرایی در تربیت افراد با محوریت تمثیلات کتاب کافی و قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 10، شماره 37، خرداد 1398، صفحه 201-227   

نویسندگان

فرشته دارابی¹؛ عباس اشرفی²؛ محمد حسین بیات³؛ عنایت الله شریفی⁴

¹گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

³استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

⁴دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

تربیت قرآن کریم، انبیاء و اولیاء مبتنی بر اصل مهم انسان‌ساز دنیاگریزی است.ائمه(ع) با نگرشی روان‌شناسانه و حکیمانه به دنیا، در قالب تمثیل‌هایی تصاویری زیبا و در عین حال هشداردهنده از آن به سالکان کوی ارائه می‌دهند که به راستی تحسین‌آمیز و تأمل‌برانگیز هستند. قطعاً این نوع نگرش تنها از معصومین(ع) ساخته است؛ زیرا تنها ایشان تربیت‌یافته مکتب الهی و صاحب سر خدایی می‌باشند. ائمه(ع) آنچنان دنیا را به نقد می‌کشند و زوایای نهفته آن را بر ملا می‌سازند که آدمی سخت به شگفت می‌آید. ایشان جهان را با همه بزرگی و پهناوری‌اش خرد و ناچیز می‌انگارد و با تعابیری حیرت‌آور از آن یاد می‌کنند. در توصیف و تبیین چهره پشت پرده آن، تمثیلاتی نیکو به کار می‌گیرند. از این رو پژوهش حاضر برای یافتن تمثیلات دنیاگریزی در لسان معصومین(ع)، کتاب «کافی» را محور پژوهش قرار دادند؛ زیرا کتاب «کافی» جامع‌ترین و معتبرترین کتاب روایی عالم تشیع می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

دنیاگرایی؛ تربیت؛ تمثیل؛ کافی؛ عناصر

مراجع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی.

برومند، مهدی. 1380ش، شیوه‌های تعلیم و تربیت در قرآن و سنت، رشت: کتاب مبین.

حر عاملى، محمد بن حسن. 1409ق، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.

حکمت، علی اصغر. 1361ش، امثال قرآن، تهران: بنیاد قرآن.

حکیمى، محمدرضا. 1380ش، الحیاة، ترجمه احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

سبحانی، جعفر. 1379ش، الامثال فى القرآن الکریم، قم: مؤسسه الصادق(ع).

صدر الدین شیرازى، محمد بن ابراهیم‏.1383ش، شرح أصول الکافی‏، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.

طباطبایى، سید محمد حسین‏.1374ش، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسى، فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، ترجمه گروه مترجمان‏، تهران: انتشارات فراهانی.

طوسی، محمد بن حسن. ۱۴۱۷ق، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا: نشر الفقاهة.

عطار نیشابوری، فرید الدین محمد. 1384ش، منطق الطیر، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

کوپر، جین. 1386ش، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: فرهنگ نشر نو.

کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏.1407ق، الکافی، به تحقیق على اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

مازندرانى، محمد صالح بن احمد. 1382ش، شرح الکافی- الأصول والروضة، به تحقیق ابوالحسن‏ شعرانى، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. 1404ق، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، به تحقیق هاشم‏ رسولى محلاتى، چاپ اول، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

محمدی ری شهری، محمد. 1384ش، میزان الحکمة، قم: دار الحدیث.

مطهری، مرتضی. 1385ش، مجموعه آثار، تهران: صدرا.

مولوی، جلال الدین محمد. 1363ش، کلیات شمس، تصحیحات و حواشی از بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

مولوی، جلال الدین محمد. 1386ش، مثنوی معنوی، حواشی و تعلیقات از جلال الدین همایی، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

میدانی، احمد بن محمد. 1366ش، مجمع الامثال، مشهد: آستان قدس رضوی.

نجاشی، احمد بن علی. ۱۴۱۶ق، رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

 

مقالات

تاواراتانی، ناهوکو. پاییز 1383ش، «سمبل «مار» در متون کلاسیک ادبیات فارسی»، متن‌پژوهی ادبی، دوره 8، شماره 21، صص160-147.

رحیمی، امین و زهرا موسوی و مهرداد مروارید. زمستان1393ش، «نمادهای جانوری نفس در متون عرفانی با تکیه بر آثار سنایی، عطار و مولوی»، متن‌پژوهی ادبی، سال18، ش 62.