جایگاه سعادت در سبک زندگی قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 12، دوره 10، شماره 37، خرداد 1398، صفحه 285-309   

نویسندگان

مریم سلگی¹؛ زهره السادات نبوی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا(استادیار)

²عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور(استادیار)

چکیده

این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی از نوع اسنادی انجام گرفته است؛ به بررسی رابطه مفهوم سعادت با حیات طیبه در قرآن کریم می‌پردازد. در منابع روایی و تفسیری بارها از حیات طیبه به سعادت تعبیر شده است. اما مفهوم دینی- فلسفی «سعادت» دارای ابهام است و مکاتب دینی و فلسفی گوناگون، تعاریف متفاوتی از آن را به دست داده‌اند و لذا هرگونه داوری راجع به ارتباط سعادت با حیات طیبه مستلزم تبیین روشنی از مفهوم سعادت است. از سوی دیگر وجه اشتراک تمام تعاریف سعادت با حیات طیبه در طریقیت و غایت محور بودن آن‌هاست. یعنی هم حیات طیبه و هم تمامی تعاریف ارائه شده از سعادت، از یک سو بر نحوه زندگی خوب و از سوی دیگر بر غایت زندگی انسانی تکیه دارند. از آنجایی که طبق جهان‌بینی قرآن انسان موجودی مرکب از جسم و روح است و زندگی دنیوی مقدمه‌ای برای زندگی اخروی است؛ لذا از منظر قرآن سعادت حقیقی، دربردارنده تمام اموری است که هدف اصلی خلقت، یعنی قرب خداوند و کمالات معنوی انسان را تأمین کند.

کلیدواژه‌ها

سعادت؛ حیات طیبه؛ قرآن؛ کمال؛ انسان؛ فلسفه؛ ملاصدرا

مراجع

قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.

نهج البلاغه، ترجمه محمد جواد شریعت.

کتب عربی

ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، اسعد محمد طیب، ریاض: ‏مکتبة نزار مصطفی الباز.

ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن. 1422ق، زاد المسیر فی علم التفسیر، عبدالرزاق المهدی، بیروت: دار الکتاب العرب. ‏

ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب. 1422ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة- منشورات محمدعلى بیضون.

ابن مسکویه رازی، ابوعلی بن محمد یعقوب. 1410ق، تهذیب الاخلاق وتطهیر الاعراق، بیروت: دار ومکتبة الحیاة.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1990م، لسان العرب، بیروت: دار الفکر- دار صادر.

ابو علی سینا، حسین بن عبدالله. 1383ش، الإشارات والتنبیهات، قم: نشر البلاغه.

ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏ محمد. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فى تفسیر القرآن‏، ترجمه جعفر یاحقى و محمدمهدى ناصح، مشهد: ‏بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.

ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط، صدقی محمد جمیل‏، بیروت: دار الفکر.

آبیاری، ابراهیم. 1405ق، الموسوعة القرآنیة، بیروت: مؤسسه سجل العرب.

آمدی. 1388ش، غرر الحکم ودرر الکلم، بی جا: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.

ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم‏. 1422ق، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم. 1422ق، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

حجازی، محمد محمود. 1413ق، تفسیر الواضح، بیروت: دار الجیل الجدید.

دروزه، محمد عزت. 1383ق، تفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد. 1426ق، مفردات ألفاظ القرآن،‏ صفوان عدنان داوودى‏، قم: طلیعۀ النور.

زحیلى، وهبة بن مصطفى. 1418ق، ‏التفسیر المنیر فى العقیدةوالشریعة والمنهج‏، بیروت- دمشق: دار الفکر المعاصر.

سیوطی، جلال الدین. 1404ق‏، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.

شوکانى، محمد بن على‏. 1414ق‏، فتح القدیر، دمشق- بیروت،‏ دار ابن کثیر- دار الکلم الطیب.

شیرازی، صدر الدین محمد. 1360ش، الشواهد الربوبیة، الاشراق السادس، المشهد الثالث با تعلیق آشتیانی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

الشیرازی، صدر الدین(ملاصدرا). ۱۹81م، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث.

طباطبایی، محمدحسین. 1360ش، رسالة الولایة، قم: مؤسسه اهل البیت(ع).

طبری، ابو جعفر محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.

قرطبى، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

مجلسی، محمدباقر. 1429ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، بیروت: الامیرة للطباعة والنشر والتوزیع.

مصطفوی، حسن. 1430ق، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، بیروت- لندن- قاهره‏: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.

کتب فارسی

ابوعلى سینا، حسین بن عبدالله. 1362ش، معراجنامه، تصحیح نجیب مایل هروى، انتشارات آستان قدس رضوى.

ارسطاطایس. 1381ش، اخلاق نیکو ماخس، ترجمه سیدابوالقاسم پورحسینی، تهران: دانشگاه تهران.

جمعی از نویسندگان. 1372ش، فلسفه تعلیم و تربیت، دفتر همکارى حوزه و دانشگاه، تهران: انتشارات سمت.

رجبی، محمود. 1380ش، انسان شناسی، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

رسائی، حمید. 1376ش، سیمای خوشبختی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات.

ریتر، یو آخیم. 1394ش، فرهنگنامه تاریخی مفاهیم فلسفه، ترجمه محمد حسینی بهشتی و بهمن پازوکی، تهران: انتشارات نو ارغنون.

الشیرازی، صدرالدین. ۱۳۵۴ش، المبدأ والمعاد، ترجمه سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.

شیرازی، صدرالدین. 1364ش، تفسیر قرآن کریم، تصحیح محمد خواجوی، قم: بیدار.

شیرازی، صدرالدین. 1383ش، شرح اصول کافی، ترجمه محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی.

عاملی، ابراهیم. 1360ش، تفسیر عاملی، تهران: انتشارات صدوق.

کاپلستون، فردریک. 1368ش، تاریخ فلسفه، ترجمه سیدجلال مجتبوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی سروش.

محمدی ری شهری، محمد. 1426ق، میزان الحکمة، قم: مؤسسه دار الحدیث.

مصباح یزدی، محمدتقی. 1388ش، فصلنامه معرفت، شماره 18.

مطهرى، مرتضى. 1386ش، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، قم: صدرا.

ملکیان، مصطفی. 1379ش، تاریخ فلسفه غرب، تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.

نراقی، احمد بن محمد. 1378ش، معراج السعادة، قم: هجرت.

 

مقالات

کرسگارد، کریستین. «سرچشمه ارزش از نظر ارسطو و کانت»، ترجمه محسن جوادی، مجله ارغنون، شماره 16، تابستان 1379، صص 99-111.