سبک‌شناسی سوره نازعات

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 13، دوره 10، شماره 37، خرداد 1398، صفحه 311-336   

نویسندگان

عسگر بابازاده اقدم¹؛ فاطمه فیرورقی²

¹استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

²دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

سبک‌شناسی متون مختلف و به‌ویژه سور و آیات قرآن کریم از جمله مباحثی است که امروزه توجه اغلب پژوهش‌گران را به خود جلب کرده است. در سبک‌شناسی به بررسی ارتباط میان آواها، الفاظ و عبارات متون با مفهوم اصلی و محتوای متون پرداخته می‌شود. در حقیقت درون(مفاهیم) و برون ‌متن قرآن کریم دارای ارتباطی درهم‌تنیده و منسجم است و سبک منحصر به ‌فرد خداوند متعال را در بیان آیات قران کریم برای ما روشن می‌سازد. سبک‌شناسی سوره‌های قران کریم در حقیقت نوعی از تبیین اعجاز بیانی قرآن است که با زبانی رسا مفاهیم و مضمون کلی آیات را در قالب الفاظ بر ضمیر مخاطب القاء می‌کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی سبک‌شناسی سوره نازعات در سه سطح آوایی(تکرار فواصل، کلمات و جملات)، ترکیبی(تقدیم و تأخیر، حذف و عدول) و تصویرپردازی هنری(تضاد، تعریف و تنکیر و استفهام) پرداخته‌ است. در این سوره سطح آوایی با تکرار فواصل الف مدی نشان از عظمت قیامت و با هدف اثرگذاری بیش‌تر در مخاطب و ایجاد هماهنگی فواصل آیات بیان‌شده است.

کلیدواژه‌ها

سطح آوایی؛ سطح ترکیبی؛ سطح تصویرپردازی هنری

مراجع

قرآن کریم.

ابن عاشور، محمد طاهر. بی‌تا، تفسیر التحریر والتنویر، چاپ اول، بیروت- لبنان: مؤسسة التاریخ.

ابو شادی، مصطفی عبد السلام. 1991م، الحذف البلاغی فی القرآن الکریم، قاهره: مکتبة القرآن.

انیس، ابراهیم. بی­تا، الأصوات اللغویة، مصر: چاپ نهضت مصر.

حسناوی، محمد. 2000م، الفاصلة فی القرآن، چاپ دوم، عمان: دار عمار.

سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن. بی­تا، الاتقان فی العلوم القرآن، ترجمه مهدی حائری قزوینی، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، بی­جا: امیرکبیر.

شیخون، محمد السید. بی­تا. اسرار التقدیم والتأخیر فی لغة القرآن الکریم، مصر: دار الهدایة.

صابونی، محمد علی. بی­تا، صفوة التفاسیر، صیدا- بیروت: المکتبة العصریة.

صافی، محمود. 1995م، الجدول فی اعراب القرآن وصرفه وبیانه مع فوائده النحویة الهامّة، چاپ سوم، دمشق- بیروت: دار الرشید.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبل، حسن. 1998م، اسلوب الالتفات فی البلاغة القرآنیة، قاهره: دار الفکر العربی.

عبد الرحمن، عائشه. 1990م، التفسیر البیانی للقرآن الکریم، چاپ پنجم، بی جا: دار المعارف.

عمادی، ابی السعود محمد بن محمد. بی تا، تفسیر ابی السعود، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فضل، صلاح. 1998م، علم الاسلوب مبادئه واجرائاته، چاپ اول، قاهره: دار الشرق.

قطب، سید. 1389ش، فی ظلال القرآن، ترجمه مصطفی خرمدل، چاپ سوم، تهران: احسان.

مرسی، کمال الدین عبد الغنی. 1999م، فواصل الآیات القرآنیة، چاپ اول، دانشگاه الاسکندریه.

مکاریک، ایرنا ریما. 1385ش، دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگه. 

هاشمی رفسنجانی، اکبر. 1386ش، تفسیر راهنما، چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب(انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).

هاشمی، احمد. 1388ش، ترجمه و شرح جواهر البلاغه، ترجمه حسن عرفان، چاپ دهم، قم: قدس.

هاشمی، احمد. بی تا، قواعد الأساسیة للغة العربیة، بیروت: دار الکتب العلمیه.

هنداوی، عبد الحمید احمد یوسف. 2002 م، الإعجاز الصرفی فی القرآن الکریم، بیروت: المکتبة العصریة.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

بالقاسم، دفة. 2014م، «النماذج من الاعجاز الصوتی فی القرآن الکریم»، مجله کلیه الآداب والعلوم الانسانیة والاجتماعیة، شماره 5 ، صص 43- 79.

شهبازی، محمود و امید علی، احمد. پاییز 1396ش، «تقدیم و تأخیر و بازتاب آن در ترجمه قرآن»، پژوهش‌های ادبی- قرآنی، سال پنجم، شماره 3، صص 1- 18.

غضنفری، علی. 2014م، «التکرار اللفظی فی القرآن: اسبابه وفوائده»، مجله دراسات فی علوم الانسانیة، السنة العشرون، عدد1، صص 17- 37.

متقی زاده، عیسی و نظری منظم، هادی. 1396ش، «زیبایی شناسی ضرب آهنگ در سوره­های نازعات و تکویر»، پژوهش‌های ادبی- قرآنی، سال پنجم، شماره 1، صص 101- 127.

میسه، محمد الصغیر. 2012م، پایان نامه کارشناسی ارشد «جمالیات الایقاع الصوتی فی القرآن الکریم»، دانشگاه محمد خضیره بسکره، دانشکده ادبیات و زبان‌ها.

ترابی، زینب و علی فلاح و محمد لبافچی. 1392ش، «سوگندهای خداوند به زمان در قرآن کریم»، مجله مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، سال چهارم، شماره14، صص 147-164.

ممتحن، مهدی و مهین حاجی زاده. 1389ش، «موسیقی و نظم آوایی قرآن کریم»، مجله فدک سبزواران دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، سال اول، شماره 4، صص 173-190.