بررسی تأثیر وقف بر کالبد شهرهای اسلامی (مطالعه موردی شهر میامی)

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه‌ریزی

مقاله 4، دوره 9، شماره 3، آذر 1397، صفحه 45-57   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

زینب کرکه آبادی¹؛ مهدی اصغری²

¹عضو هیأت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

چکیده

وقف سنتی اسلامی است که بر اساس آن افراد حقیقی و حقوقی بخشی یا همه ملک خود را به سازمانی دولتی یا خصوصی می بخشند این سنت حسنه در ایدئولوژی اسلامی ریشه دوانده و نقش بارزی در توسعه شهرهای اسلامی داشته است.انسان بر اساس جهان بینی خود با محیط همواره در کنش متقابل بوده و از همدیگر تاثیر پذیرفته اند. تاثیر جهان بینی منتج از دین بر خلق چشم اندازهای جغرافیایی، بویژه در شهرهای اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. پدیده وقف به عنوان یکی از نیروهای شهر آفرین و چهره پرداز شهر های ایرانی-اسلامی، تاثیر بسزایی در شکل دهی به محیطهای مصنوع انسانی و تشکل فضاهای کالبدی شهرها داشته است. اراضی وقفی ضمن تاثیر گذاری در توسعه فیزیکی شهرها متقابلا نیز از آن تاثیر پذیرفته اند چرا که در جریان توسعه فیزیکی شهر از حالت اولیه خود (بایر، کشاورزی، باغات و …) خارج و به بافت شهری تبدیل گردیده اند.
طی این مقاله شهر میامی به عنوان شهر کوچک اندام در استان سمنان، که قسمت عمده اراضی آن وقفی است مورد بررسی قرار می گیرد. با تبدیل شهر به عنوان مرکز شهرستان، شهر به سرعت گسترش یافت و اراضی کشاورزی وقفی، تغییر ماهیت داده و تبدیل به اراضی شهری با کارکرد جدید گردیدند. این مقاله سعی دارد تا با تکیه بر روش میدانی، و استفاده از تکنیک GIS چگونگی نقش وقف در شکل یابی فضای عمومی شهرهای اسلامی به ویژه شهر مورد مطالعه را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

وقف؛ توسعه فیزیکی؛ کالبد شهری؛ شهرهای اسلامی

مراجع