روش شناسی تفسیر انفسی عرفانی

عرفان اسلامی

مقاله 10، دوره 16، شماره 59، خرداد 1398، صفحه 207-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

رضا رمضانی^*

عضو هیات علمی دانشگاه آیت الله بروجردی، ایران.

چکیده

مقاله حاضر، در پی بررسی شاخصه‌های تفسیر انفسی عرفانی قرآن است. عرفان؛ یعنی شناختی که از دریافت‌های باطنی، بر اثر سیر و سلوک و مجاهدت با نفس بدست می‌آید. در این روش عرفانی در عین توجه به معانی باطنی معانی ظاهری نیز همزمان قصد می‌شود. سؤال اصلی پژوهش، چیستی و ویژگی‌های روش‌شناسی این نوع تفسیر است، این پژوهش به شیوة توصیفی تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای، به بررسی این موضوع از دیدگاه قرآن و حدیث می‌پردازد. مدعای مقاله این است که این روش تفسیری، به فهم تازه‌ای از قرآن ما را رهنمون می‌کند که متفاوت از روش‌های دیگر است. این فهم عمیق، با تأکید بر بطن قرآن و روایات، اهداف و مقاصد قرآن، هدایت عمیق برگرفته از آیات و روایات را دنبال می‌کند، طبق این نظر، فهم قرآن، تنها محصول فعالیت فکری حصولی نیست و صرفاً با ابزارهای‏‎ ‎‏معرفتی- از قبیل صرف و نحو و ادبیات و غیره- حاصل نمی‌شود؛ این علوم تنها‏‎ ‎‏برای رسیدن به مرتبه ظاهر و پوستۀ قرآن بسنده می‌کنند. فهم معانی عمیق قرآن و جان علم وتوحید احدی صمدی، مستلزم درک حضوری و شهودی حضرت حق و طی مراحل سیر و سلوک انفسی روحانی به واسطۀ ریاضت‌های شرعی و عبادات‏‎ ‎‏خاص است.‏ ایمان قلبی تنها از راه شهود ـ و نه ادراک عقلی ـ حاصل می‌شود. در صورتی که‏‎ ‎‏حقایق قرآنی به قلب وارد شوند، ایمان و اطمینان قلبی دست خواهد داد. بالاتر از مرتبۀ‏‎ ‎‏ایمان هم، شهود غیبی انبیاء می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

انفسی؛ شهود؛ قلب؛ خودشناسی؛ طهارت؛ توحید احدی

مراجع