طنز در عاشقانه- عارفانه‌های حافظ از گونه‌ای دیگر

عرفان اسلامی

مقاله 14، دوره 16، شماره 59، خرداد 1398، صفحه 301-332   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد هاشمی¹؛ علی محمد سجادی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای تخصّصی زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادتمام گروه زبان و ادبیّات فارسی،واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

دیوان حافظ به عنوان هنری‌ترین غزل فارسی، تاکنون از رویکردهای متفاوت بررسی شده است. نگارنده در این مکتوب به معرّفی برخی ظرافت‌های هنری و شگردهای حافظانه در آفرینش طنز پرداخته و با نگاهی متفاوت نسبت به طنز، آن را به عنوان یکی از جدّی‌ترین، تأثیرگذارترین و هنرمندانه‌ترین عناصر آرایۀ کلام ناب معرّفی کرده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که: طنز در عاشقانه­- عارفانه­های حافظ چه جایگاهی دارد و آیا از خصوصیات سبکی شعر وی به شمار می‌رود؟ روش تحقیق در اینجا توصیفی- تحلیلی و کتابخانه­ای است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که حافظ برای انتقال مفاهیم عاشقانه و عارفانه، از طنز بهره گرفته است و طنز از برجسته­ترین خصوصیات سبکی شعر وی به­شمار می‌رود. طنز حافظ در بسیاری موارد، لطیف و نهانی است و به شدّت نیازمند شرح و تحلیل و توضیح است. شگردهای به کار رفته در طنز حافظ، از عالی‌ترین نمونه­های زیباشناسی ادبیات ایران­زمین هستند و حوزۀ وسیعی از بلاغت و ظرافت ادبی را شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

طنزپردازی؛ اشعار حافظ؛ درک تناقض؛ شگردهای شاعرانه

مراجع