بررسی مفهوم جوع از نگاه عرفا از ابتدا تا قرن هفتم

عرفان اسلامی

مقاله 15، دوره 16، شماره 59، خرداد 1398، صفحه 333-352   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حسن شعبانی آزاد^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

چکیده

«جوع» یکی از نمایه‏های اخلاقی و عرفانی ماست که همواره در دو حوزة ادبیات تعلیمی و ادبیات عرفانی مورد توجه بوده است. همه فرق صوفیه در ضرورت «جوع»، به‏عنوان یکی از ارکان اساسی سیر و سلوک اتفاق نظر دارند. در چیستی معنای جوع، گروهی «جوع» را به معنای «به اندازه خوردن» و گروهی آن را معادل «روزه» دانسته‏اند و برخی نیز آن را تا حد «سد جوع» (نخوردن مگر به ضرورت) معنا کرده‏اند. جوع در قرآن کریم وسیله­ای برای آزمایش صابران است. با توجه به اینکه به این مسئله در جوع در قرآن کریم و سخنان بزرگان دین اشاره شده است؛ از دیرباز عرفا جوع را فضیلت اخلاقی می­دانستند و در آثار خود به این مهم پرداخته­اند. یافته­های پژوهش حاکی از این است که همۀ عرفا جوع را وسیلۀ تقرب الهی دانسته­ و از این جهت بدان اهمیت داده­اند وگرنه گرسنگی صرف برای آنها ارزش خاصی ندارد، بلکه جوع را مقدمۀ قرب الهی و به تبع آن مشاهدۀ حق­ دانسته­اند. در واقع هدف اصلی آنان از تأکید بر این موضوع کمک به سالک برای رسیدن به حق‏تعالی و درجات خاص عرفانی بود. با توجه به اهمیت جوع از دیدگاه عرفا و نگرش خاص آنها به این مسأله، مقالة حاضر بر آن است تا دیدگاه عرفا را از ابتدا تا قرن هفتم هجری قمری دربارۀ این مهم بررسی کند و وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه­های آنها را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

جوع؛ گرسنگی؛ عرفان؛ روزه

مراجع