تأویلات عرفانی از مباحث کلامی در تمهیدات

عرفان اسلامی

مقاله 17، دوره 16، شماره 59، خرداد 1398، صفحه 375-394   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فریده محسنی هنجنی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

بسیاری از متون عرفانی علاوه بر جنبه‌های عرفانی و صوفیانه از وجوهی از جمله علم کلام قابل بررسی‌اند؛ اماعرفای برجسته اسلامی گاهی دیدگاه‌های کلامی و حتی فلسفی خود را نیز با تأویلات و مشرب عرفانی در آثار خود بازگو کرده‌اند که دست‌یابی به آنها، ارزیابی دقیق آراء عرفانی را کامل‌تر خواهد کرد. از عرفای تأثیرگذاری که بسیاری از آراء کلامی و فلسفی را در آثار خویش بانگاهی عرفانی تعبیر کرده، عین‌القضات همدانی (525-492) بوده است. نگارنده درمقاله حاضر، در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی پس از مباحث مقدماتی، به بعضی از دیدگاه‌های کلامی عین‌القضات در کتاب تمهیدات در ضمن مقایسه متکلمان اسلامی، جایگاه اندیشه‌های کلامی او را در عرفان نشان دهد و حتی‌المقدور به این سوال پاسخ دهد که عین‌القضات برکدام مذهب کلامی بوده وکدام آراء و اندیشه‌های کلامی او با تأویلات عرفانی آمیخته است؟ و به این نتیجه دست یابد که در عرفان اسلامی در بسیاری از موارد کلام و عرفان نه تنها متمایز از هم قابل تفسیر نیستند بلکه تآویلات عرفانی چاشنی تازه‌ای به کلام داده است.

کلیدواژه‌ها

علم کلام؛ تمهیدات؛ عین‌القضات؛ تأویلات عرفانی

مراجع