الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، الگویی گفتمانی در راستای تحول همه جانبه

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 3، دوره 6، شماره 19، خرداد 1398، صفحه 53-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2019.665747

نویسندگان

مصطفی مطهری خوشینانی^{* 1}؛ جهانبخش ایزدی²

¹دانشجوی دکترای علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران.

²استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران.

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر، واکاوی مفهومی مبانی و مبادی گفتمانی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت بوده و در این راستا، تلاش کرده تا به این سوال اساسی پاسخ دهد که افق‌های مورد نظر در الگویِ بومی اسلامی – ایرانی پیشرفت بر کدام عناصر و شاخص‌ها تاکید دارد؟ گفتمان‌سازی درباره الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، مدیریت تولید علوم بومی (اسلامی – ایرانی) و طراحی و اجرای الگوی مدیریت تحول در جهت پیاده‌سازی اهداف از جمله مواردی است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، در حالی که گفتمان عدالت و پیشرفت و نیز الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت در حال تبدیل شدن به گفتمانی مرجع و هژمون در فضای سیاستگذاری و مدیریت اجرایی دولت و در عرصه عمومی و اجتماعی ایران است، نباید فراموش کرد که پیشنهاد و دغدغه جایگزین الگوی بومی با رویکرد اسلامی - ایرانی برای تحول و توسعه از شکل غربی آن، زمینه اصلی گفتمان بومی‌گرایی مفصل‌بندی شده پس از انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهد. شناخت متراکم و واقع بینانه‌ای از تجربیات کشور در طول چهار دهه بعد از انقلاب، در برخی از «نهادسازی‌ها» و «اصلاح ساختارها» مانند ترسیم «چشم‌انداز بیست‌ساله» و «تدوین سیاست‌های اصل ۴۴» و «هدفمند کردن یارانه‌ها» می تواند در تدوین هرچه بهتر الگوی پیشرفت کشور نقش کلیدی و موثری ایفا کند. در مدل فکری - عملی اسلامی – ایرانی پیشرفت، مضامین نظری از بومی شدن، بومی‌گرایی، بومی سازی و بومی نگری با گزاره‌های کلیدی از موضوع گفتمانی را می‌توان براحتی در آن شناسایی کرد.

کلیدواژه‌ها

الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت؛ عدالت؛ بومی‌گرایی؛ علوم انسانی- اسلامی

مراجع

1.    ارشاد، فرهنگ (1378). بومی‌شدن علم و سهم دانشگاه در این جریان. مجموعه مقالات دانشگاه، جامعه و فرهنگ انسانی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (صص20-23).
2.    اعرابی، سید محمد (1392). الگوهای فرایندی و نتیجهای در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، گفتارهایی در مبانی، مفاهیم و روششناسی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. معاونت برنامه‌ریزی امور تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: انتشارات برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور.
3.    امرائی، حسن (1388). مهندسی سیاست. تهران: نشر شوکا.
4.    انجمن جامعه‌شناسی ایران (1389). علم جهانی، امکان یا امتناع. تهران: مجموعه مقالات همایش علم بومی جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
5.    بروجردی، مهرزاد (1377). روشنفکر ایرانی و غرب. ترجمه جمشید شیرازی، تهران: نشر فرزان.
6.    بروجردی، مهرزاد (1388). گفت‌وگو: روشنفکری ناکام، بومی‌گرایی و روشنفکران ایرانی. مهرنامه، شماره اول.
7.    بنتون، تد، و کرایب، یان (1384). فلسفه علوم اجتماعی، بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی. ترجمه شهناز مسمی پرست و محمود متحد، تهران: نشر آگاه.
8.    بهروز لک، غلامرضا (1386). اسلام سیاسی و جهانی‌شدن. فصلنامه مطالعات راهبردی، 9(31)، 145-171.
9.    بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، برگرفته از تارنمای WWW.Khamenei.ir.
10.    خوشروزاده، جعفر (1383). انقلاب اسلامی از نظریه‌پردازی توسعه تا توسعه نظریه‌پردازی. مجله اندیشه انقلاب اسلامی، 9، 157-176.
11.    سبزی، داود، و جمشیدی، محمدحسین (1393). بنیادهای فرهنگی- معرفتی بومی‌سازی نظریه‌های علوم انسانی. ماهنامه معرفت، 198، 13-28.
12.    سنچولی، زینب (1392). تبیین ماهیت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. فصلنامه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 2(3)، 79-104.
13.    شجاعی زند، علی رضا، و قجری، حسین‌علی (1387). قابلیت‌های تحلیل گفتمانی در بررسی پدیده‌های فرهنگی – اندیشه‌ای (با تأکید بر گفتمان هژمونیک‌شده در انقلاب اسلامی). پژوهشنامه متین، 40، 63 -90.
14.    طباطبائی، سید حبیب‌الله، و قادری، رضا (1389). الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، چیستی و چگونگی. نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی (صص185-194).
15.    ظهیری، سید مجید (1380). رویکرد دینی به آرمان توسعه‌یافتگی و مقایسه آن با توسعه غربی. مجله اندیشه، 7(3)، 73 -83 .
16.    عظیمی، حسین (1378). ایران امروز در آینه مباحث توسعه. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
17.    علی‌احمدی، علیرضا (1390). پیش‌طرح الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت. تهران: نشر تولید دانش.
18.    عمادی، محمدحسین، و عباسی، اسفندیار (1378). حکمت دیرین در عصر نوین، کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار. جلد اول، وزارت جهاد سازندگی، تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
19.    عنبری، موسی (1394). موانع معرفتی بوم‌اندیشی توسعه در ایران. برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6(22)، 51-78.
20.    فاضلی، نعمت‌الله (1388). انسان شناسی مدرن در ایران معاصر. تهران: نشر آفتاب.
21.    فاضلی، نعمت‌الله (1388). گفتمان مسأله بومی، مسأله بومی‌سازی علوم اجتماعی از رویکرد مطالعات فرهنگی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 3(1)، 84 - 96.
22.    فراستخواه، مقصود (1388). مقایسه سه گذرگاه معرفتی درباره دانش بومی در ایران، با تأکید بر تحولات مفهومی، ساختی و کارکردی علم. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 3(1)، 97–110.
23.    قزلسفلی، محمدتقی (1390). فلسفه سیاسی، مناقشه‌های نظری در عصر جهانیشدن. تهران: انتشارات رشد آموزش.
24.    گل‌محمدی، احمد (1386). جهانیشدن فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.
25.    متن ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه، برگرفته از http://farsi.khamenei.ir، در تاریخ 21/10/1387.
26.    مرکز الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت (1391). چیستی و مفهوم الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت و نقشه راه و فرایند طراحی، تدوین، تصویب و پایش الگو. تهران: معاونت هماهنگی و نظارت فرایندی.
27.    میر معزی، سید حسین (1389). الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت و اسلامی‌سازی علوم انسانی. نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی، 61 - 74.
28.    میرسپاسی، علی (1384). تأملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره گفتمان‌های روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران. ترجمه جلال توکلیان، تهران: انتشارات طرح نو.
29.    هادوی تهرانی، مهدی (1377). اقتراح دین و توسعه. فصلنامه قبسات، 7، 2-25.
30.    هزارجریبی، جعفر، و صفری شالی، رضا (1392).«گفتمان عدالت در لوایح برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی (با تأکید بر کاهش و محرومیت). فصلنامه علوم اجتماعی، 61، 1–44.
31.    Ashcroft, B. (1998). Key Concepts in postcolonial studies. London: Routledge.
32.    Bury, J. B. (1920). The idea of progress, an Inqiry into its Origin and Growth. London: Macmillan & Co.
33.    Cerbaro, R., Henrique, W., & Jamie, L. (2016). The idea of progress: A theoretical and concise goal – structure model. Current Research in Psychology,7(1), 12-17.
34.    Howarth, D., & Stavrakakis, Y. (2000). Introducing discourse theory and political analysis. In Discourse theory and political analysis. Edited by David R. Howarth; Aletta J. Norval & Yannis Stavrakakis, Manchester: Manchester University Press.
35.    Johnson, G. (2008). A brief history of the idea of progress. The Occidental Quarterly, 8(1), 7-16.