القاعده ردیابی مبانی ایدئولوژیک

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 1، دوره 6، شماره 19، خرداد 1398، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2024.665753

نویسندگان

سید محمدحسن شمس^{* 1}؛ ایشتوان کریستو نگی²

¹کارشناس ارشد، سیاست و روابط بین الملل در خاورمیانه، دانشگاه اکستر، اکستر، انگلستان.

²استاد، مرکز مطالعات عربی - اسلامی، دانشگاه اکستر، اکستر، انگلستان.

چکیده

سازمان القاعده به عنوان یک گروه تروریستی، تفسیر خاصی از اسلام دارد که این تفسیر برگرفته از اعتقاداتی است که به عنوان اسلام سلفی شناخته می­شوند. طبق تفسیر آنها، جهان فقط دارای دو قلمرو است؛ قلمرو اسلام و قلمرو کفر. وظیفه قلمرو اسلام، که القاعده خود را مصداق آن می‌داند، جهاد با قلمرو کفر و از بین بردن آن است. هدف غائی القاعده این است که با داشتن یک سرزمین مستقل، خلافت اسلامی را با قرائت خاص خود برپا کرده و احکام الهی را در آن محقق سازد و با بسیج مسلمانان، قلمرو کفر را نابود کند. مقاله حاضر تلاش دارد ضمن بازخوانی اندیشه­های اعتقادی مکتب اسلام سلفی، میزان تاثیرگذاری این تفسیر از اسلام را بر روند فکری تشکیلات القاعده مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیل و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای نگاشته شده است. بررسی­ها دلالت بر این دارد که تشکیلات القاعده در جهان عرب و غیرعرب، از اندیشه­ها و آرای مکتب اسلام سلفی تاثیر مستقیم پذیرفته و بر اساس آموزه­های این مکتب اعتقادی، اقدامات عملی و جهت­گیری­های رادیکال خود را استوار ساخته است.

کلیدواژه‌ها

سازمان القاعده؛ سلفی‌گرایی؛ وهابیت؛ این تیمیه؛ ابوعلا مودودی؛ سید قطب؛ بن لادن

مراجع

1.    ابن تیمیه (1986). قاعدة فی مواضع‌الائمة و مجامع‌الامة. بغداد: نشر ارشاد.
2.    ابوزهره، محمد (1983). ابن تیمیه، حیاته و عصره؛ آراء و فقه. القاهره: نشر دارالفکرالعربی.
3.    حبیب، کمال السعید (2002). الحرکات الاسلامیه من المواجهه الی المراجعه. القاهره: نشر مدبولی.
4.    سید قطب (1979). معالم فی الطریق. بیروت: نشر دار الشروق.
5.    مجموعه نویسندگان (1986). المنجد فی‌الاعلام. بیروت: نشر دارالمشرق.
6.    المودودی، ابوالاعلی (1971). المصطلحات الاربعه فی‌القرآن. کویت: دارالقلم.
7.    الموصللی، احمد (2005). موسوعه الحرکات الاسلامیه. بیروت: نشر مرکز دراسات الوحده العربیه.
8.    هیکل، محمد حسنین (٢٠٠٢). الزمن الأمریکی: من نیویورک إلی کابل. قاهرة: العربی و الدولی.
9.    Alexander, Y., & Swetnam, M. S. (2001). Usama bin Laden´s Al-Qaeda: Profile of a Terrorist Network. USA: Transnational Publishers.
10.    Algar, H. (2002). Wahhabism: A critical Essay. New York: Islamic Publications International.
11.    Binder, L. (1988). Islamic Liberalism: A critique of development ideologies. Chicago: The University of Chicago press.
12.    Burk, J. (2004). Al Qaeda the true story of Radical Islam. London: I. B. Tauris.
13.    Dalacoura, K. (2011). Islamist Terrorism and Democracy in the Middle East. Cambridge: Cambridge University Press.
14.    Fish, M. S. (2011). Are Muslims distinctive. London: Oxford University Press.
15.    Guanaratna, R. (2002). Inside Al-Qaeda: Global network of terror. New York: Columbia University Press.
16.    Henzel, C. (2005). The origins of al Qaeda’s Ideology: Implications for US Strategy. Us Army War College Quarterly.
17.    Jacquard, R. (2002). In the name of Osama Bin Laden. Durham: Duke University Press.
18.    Khatab, S. (2002). Hakimiyyan and Johiliyyah in the thought of Sayyid Qutb. Middle East Studies, 38)3(, 145-170.
19.    Kepel, G. (2002). Jihad: The Trail of Political Islam. trans by anthony roberts. Massachusetts: Harvard University Press.
20.    Rashid, A. (2001). Taliban: militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia. Yale University Press.
21.    Schweitzer, Y., & Shay, S. (2003). The Globalization of terror; The Challenge of Al-Qaeda and the response of the international community. New Brunswick (USA) and London: Transaction Publishers.
22.    Shepard, W. (2003). Sayyid Qutb’s Doctrine of Jahiliyya. International Journal of Middle East Studies, 35(2), 521-545.
23.    Strindberg, A., & Warn, M. (2011). Islamism, religion, radicalization and resistance. London: Polity Press.