رویکرد تمثیلی صائب تبریزی در بیان ویژگی های انسان سالم از منظر روان شناسان انسان گرا، با تکیه بر دیوان غزلیات شاعر

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 11، شماره 39، اردیبهشت 1398، صفحه 28-57   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیّد احمد حسینی کازرونی^{* 1}؛ بهزاد پوررضاییان²؛ سیدجعفر حمیدی³؛ عزت دیره⁴

¹استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

²دانشجوی دکتری، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، ایران

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، ایران

⁴استادیار گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، ایران

چکیده

امروزه استفاده از علم نوین روان­شناسی در عرصه­ی ادبیات فارسی و در تحلیل عوالم درونی متون کلاسیک و معاصر، توانسته است راه­های تازه­ای پیش روی پژوهشگران و منتقدان قرار دهد. بر همین اساس، ساختار کلّی این مقاله مطابق رویکرد فوق شکل گرفته و دو هدف عمده را دنبال می­کند. اوّل کشف و شناسایی ویژگی­های بارز شخصیت افراد سالم (خودشکوفا) بر اساس نظریه­ی انسان­گراها و دوم بررسی رویکرد تمثیلی صائب در بیان این ویژگی­ها. برای دست­یابی به این دو مقصود نیز از سخنان و اشعاری که شاعر با توجّه به دو خصیصه­ی مهمّ سبک هندی یعنی بسیارگویی و کشف مضمون­های تازه، در دیوان غزلیّاتش به این موضوع پرداخته، استفاده شده است.در این روش 364 غزل از دیوان مذکور بر اساس جدول مورگان و استفاده از نمونه­گیری تصادفی ساده از بین 6995 غزل، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس بعد از بیان مطالبی درمورد تمثیل، کارکرد و شاخه­های آن، موضوع شخصیت و مفهوم آن تبیین شده و سپس دوازده ویژگی معرّفی­شده انسان­های سالم در نظریه انسان­گرا، از دیوان صائب استخراج شده و رویکرد تمثیلی او در بیان این ویژگی­ها مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

صائب تبریزی؛ دیوان غزلیات؛ شخصیت؛ تمثیل؛ سبک هندی

مراجع

1. خورانی، بهزاد و شریفی، غلام­حسین. 1389. صائب تبریزی و هنجارهای اخلاقی، بازنمایی اخلاق در عصر صفویه. مجلّه­ی اخلاق. شماره 22
2. شاملو، سعید. 1382. مکتب­ها و نظریه­ها در روان­شناسی شخصیت. تهران: رشد
3. شبلی نعمانی، محمّد. 1368. شعرالعجم. ترجمه: محمدتقی فخر گیلانی. تهران: انتشارات دنیای کتاب،  چ سوم.
4. شعار، جعفر و مؤتمن، زین­العابدین. 1374. گزیده­ی اشعار صائب تبریزی. تهران. چاپ و نشر بنیاد
5. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. 1378. صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه
6. شمیسا، سیروس. 1387. انواع ادبی. تهران: میترا 
7. شمیسا، سیروس. 1385. بیان. تهران: میترا
8. شمیسا، سیروس. 1372. بیان. تهران: فردوسی
9. فتوحی، محمود. 1385. بلاغت تصویر، تهران: سخن
10. فیروزکوهی، امیربانو. 1354. در حاشیه سبک هندی. مجله­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی. شماره­ی 91 و 92 . صفحه 114 تا 129
11. قهرمان، محمّد. 1370. دیوان صائب تبریزی. تهران: شرکت علمی و فرهنگی
12. کریمی، یوسف. 1384. روان­شناسی شخصیت. تهران: مؤسسه­ی نشر و ویرایش
13. وفایی، عبّاسعلی و آقابابایی، سمیّه. 1392. بررسی کارکرد تمثیل در آثار تعلیمی. پژوهشنامه­ی ادبیات تعلیمی. شماره­ی 18. صفحه 23 تا 46
14. ویلیام لاندین، رابرت.1389 . نظریه­ها و نظام­های روان­شناسی. ترجمه: یحیی سید­محمدی. تهران. نشر ویرایش