بررسی تمثیلات اخلاقی کلیله و دمنه در تبیین هدف از طبابت

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 11، شماره 39، اردیبهشت 1398، صفحه 58-78   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اکبر ساجدی^*

عضو هیات علمی / گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی تبریز

چکیده

برزویه طبیب در مقدمه کتاب کلیله و دمنه پاره­ای از توصیه­های اخلاقی را که حاصل تجارب خود اوست، برای اطبا تشریح می­کند. توصیه به ارزش­های اخلاقی نظیر توجه به آخرت و خدمت به مردم، به جای اهداف دنیوی، توجه به خود و احتراز از خودبیگانگی و آخرسر دعوت به قدر و منزلت ارزش­های والای طبابت. او فهم هر یک از توصیه­های اخلاقی پیش­گفته را با به کار بردن تشبیه تمثیل، آسان نموده است. این مقاله با روش کتابخانه ای و به گونه تحلیلی ضمن اشارتی کوتاه به مباحث ادبی، مبانی فلسفی و اخلاقی تمثیلات مزبور را تبیین نموده و به این نتیجه رسیده است که برزویه در تبیین مطالب اخلاقی به مهمترین مبانی فلسفی و اخلاقی، از جمله: ترکیب انسان از روح و جسم، اصالت داشتن روح، کیفیت ارتباط اهداف میانی با هدف نهایی، ضرورت احتراز از خودبیگانگی، ضرورت خودشناسی، وجود و تعمیم هستی و اعتبار دیگر منابع شناخت غیر از حس و تجربه، اشراف کامل داشته است.

کلیدواژه‌ها

برزویه طبیب؛ کلیله و دمنه؛ تشبیه تمثیل؛ توصیه های اخلاقی به طبیب

مراجع

قرآن کریم

نهج البلاغه

1. اخوان الصفا، (1412)، رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، بیروت‏، الدار الاسلامیة.
2. اربلى، على بن عیسى، (1381)، ‏کشف الغمة فی معرفة الأئمة، مصحح: سید هاشم رسولى محلاتى، ‏ تبریز، بنى هاشمى‏.
3. آمدى، عبد الواحد بن محمد، (1410)، غرر الحکم و درر الکلم‏، مصحح: رجائى، سید مهدى‏، قم، دار الکتاب الإسلامی.
4. برزویه طبیب، (1383)، کتاب کلیله و دمنه، مترجم: نصر الله منشی، تهران، امیرکبیر.
5. تفتازانی، مسعود بن عمر، (1416)، المطول، قم، مکتبة الداوری.
6. سبحانی، جعفر، (1420)، الامثال فی القرآن الکریم، قم، موسسه امام صادق.
7. سجادی، سیدجعفر، (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، دانشگاه تهران.
8. صدر المتالهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم، بیدار.
9. غزالى، ابو حامد، (1416)، ‏مجموعة رسائل الامام الغزالى،‏ بیروت، دارالفکر.
10. فیومی، احمد بن محمد، (1405)، المصباح المنیر، قم، دار الهجرة.
11. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی، مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
12. گرامی، غلامحسین، (1384)، انسان در اسلام، قم، دفتر نشر معارف.
13. مجلسى، محمد باقر، (‏1403)، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏
14. محدث نورى، حسین بن محمد تقى، (1408)، ‏مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏.
15. مصباح یزدی، محمدتقی، (1378)، آموزش فلسفه، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل.
16. ----------------، (1384)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
17. مطهری، مرتضی، (بی­تا)، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
18. مولوی، جلال الدین محمد رومی، (1373)، مثنوی معنوی، مصحح: نیکلسون، تهران، امیرکبیر.
19. مینوی، مجتبی، (1383)، مقدمه کتاب کلیله و دمنه، تهران، امیرکبیر.
20. نراقی، ملأ محمدمهدی، (بی­تا)، جامع السعادات، بیروت، اعلمی.
21. نراقى ملأ احمد، (1377)، معراج السعادة، قم، هجرت. ‏
22. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، (1400)، ‏‏منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، مصحح: میانجى، ابراهیم‏، تهران، مکتبة الإسلامیة.

 

مقالات

1. چوپانیان، جواد، (1393)، شناخت بهتر برزویه طبیب بر اساس کلیله و دمنه، پژوهش­های علوم تاریخی، دوره 6، شماره 1، ص 33 ـ 52.
2. حائری شیرازی، محی الدین، (1393)، طلبه‌ها مدرک را کاهی بدانند نه گندمی، ماهنامه حاشیه، شماره 15.
3. صحت، سیاوش و عباسیون، کاظم، (1395)، برزویه حکیم و اخلاق پزشکی، نشریه جراحی ایران، دوره 24، شماره 1، ص 97 ـ 99.
4. کیان راد، حسین، (1389)، معرفی مشاهیر طب سنتی اسلام و ایران؛ برزویه طبیب، فصلنامه طب سنتی اسلام و ایران، سال اول، شماره 1، ص 87 ـ 89.
5. معصوم، حسین، (1388)، نگاهی دیگر به مفهوم علت غایی از منظر بوعلی و ملاصدرا با توجه به افعال اختیاری، مجله فلسفه دین، سال ششم، شماره 3، ص 135 ـ 147.